Αν κάτι φάνηκε από την παρουσίαση του φετινού προγραμματισμού της είναι ότι η Στέγη δεν βάζει φρένο, αλλά σαν δαρβινικός οργανισμός –όπως την χαρακτήρισε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου– προσαρμόζεται στις συνθήκες. Η προσαρμογή στην Covid εποχή σήμανε συνέχιση της δραστηριότητάς της, χωρίς να θυσιάζονται οι αρχές που έχει θέση εξαρχής, δηλαδή να αποτελεί ένα Ίδρυμα πιστό στην τριάδα: Τόλμη - Έμπνευση - Συνεχής διάλογος με την εποχή.
Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος, μαζί με τους επικεφαλής των διαφόρων τμημάτων, ανακεφαλαίωσαν τις δεκάδες καλλιτεχνικές δημιουργίες και τις άλλες δράσεις στις οποίες προχώρησε η Στέγη καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, με τις περισσότερες από αυτές να συνεχίζονται και φέτος, ορίζοντας την πολυπρισματική της ταυτότητα: ψηφιακός πολιτισμός, βιωσιμότητα, δημόσιες συζητήσεις/παρεμβάσεις, πειραματισμός πάνω στην έρευνα και την πολιτιστική διαχείριση, κ.ά.
Η Στέγη εξαπλώνεται μέσα στον ιστό της πόλης και του ευρύτερου αθηναϊκού κέντρου (κάτι πολύ ενδιαφέρον ετοιμάζεται στην Στοά Ματάλα της Πατησίων), το βλέμμα της στρέφεται όλο και περισσότερο στις δυνατότητες της τεχνολογίας και του ψηφιακού πολιτισμού, ενώ ταυτόχρονα δίνει όλο και μεγαλύτερο χώρο στις δράσεις που αφορούν την παρέμβαση σε θέματα του δημόσιου διαλόγου.
Θέατρο: Επέλαση γιγάντων, πρωτοπορία και Παπαϊωάννου
Παρ’ όλ’ αυτά το θεατρικό της πρόγραμμα επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο, καθιστώντας το κτήριο της Συγγρού ισχυρό πόλο έλξης για τους ενημερωμένους θεατρόφιλους. Καλλιτέχνες όπως η Ιζαμπέλ Ιπέρ, ο Γκας Βαν Σαντ, ο Ίβο βαν Χόβε, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου αλλά και η Λένα Κιτσοπούλου, ο Νίκος Καραθάνος, η Αργυρώ Χιώτη θα παρουσιάσουν τις δουλειές τους στη Στέγη.
Η αυλαία θα σηκωθεί στην Κεντρική Σκηνή στις 10 Οκτωβρίου με την προσωπική ανάγνωση του Νίκου Καραθάνου πάνω στο μύθο του "Προμηθέα", μία εκδοχή για τέσσερις ηθοποιούς, όπου συμμετέχει ο ίδιος μαζί με τους Γιάννη Κότσιφα, Χρήστο Λούλη και Γαλήνη Χατζηπασχάλη. Πρόκειται για τη δεύτερη σκηνοθετική απόπειρα του Καραθάνου πάνω στο αρχαίο δράμα, μετά τους "Όρνιθες" που παρουσίασε επίσης στη Στέγη, όπου θα επιχειρήσει, κατά τα λεγόμενά του, να "μυθολογήσει την καθημερινότητα".
Επίσης στην Κεντρική Σκηνή, δούμε μια συνάντηση γιγάντων: ο Ίβο βαν Χόβε σκηνοθετεί την Ιζαμπέλ Ιπέρ στον "Γυάλινο κόσμο". Έχουμε απολαύσει στο παρελθόν δουλειές του Βέλγου σκηνοθέτη, κυρίως σε έργα του Μπέργκμαν, ενώ η τελευταία επίσκεψή του στην Ελλάδα ήταν το καλοκαίρι του 2019, όταν παρουσίασε στην Επίδαυρο εν μέσω ενθουσιώδους υποδοχής την παράσταση "Ηλέκτρα/Ορέστης" - όπως έχουμε απολαύσει και την Ιζαμπέλ Ιπέρ σε παραστάσεις που έκαναν αίσθηση ("Ένα λεωφορείο", "Phaedra(s)", σε σκηνοθεσία του Κ. Βαρλικόφσκι). Οι δυο τους συναντιούνται στο αριστούργημα του Τενεσί Ουίλιαμς, στην πιο αναμενόμενη ίσως παράσταση της σεζόν (13-14/11).
Από τις πλέον ταλαντούχες και ανήσυχες εκπροσώπους του σύγχρονου θεάτρου, με τελευταίο δείγμα γραφής μια ενδιαφέρουσα εκδοχή των αριστοφανικών "Βατράχων" στο φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου, η Αργυρώ Χιώτη υπογράφει την παράσταση "Χαλεπάς": μία σύγχρονη μουσική τραγωδία, σε κείμενο του The Boy και μουσική του Jan Van Angelopoulos, για τη ζωή και το έργο του σπουδαίου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά (10-27/2/22).
Ο σπουδαίος κινηματογραφιστής και βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα, Γκας βαν Σαντ, βρίσκεται πίσω από την παράσταση "Andy", έναν φόρο τιμής στον Άντι Γουόρχολ. Ο Σαντ αφοσιώνεται στην πολυπρισματική και αταξινόμητη προσωπικότητα του Γουόρχολ και μας παραδίδει την πρώτη του θεατρική δουλειά, όπου υπογράφει το κείμενο, τη μουσική και τη σκηνοθεσία (18-20/3/22).
Η Λένα Κιτσοπούλου ανεβάζει τον "Φράνκεσταϊν: Ο χαμένος παράδεισος". Έχοντας μαζί της επί σκηνής τους σταθερούς συνεργάτες της (Έμιλυ Κολιανδρή, Ιωάννα Μαυρέα, Γιάννης Κότσιφας κ.ά.), η sui generis δημιουργός εμπνέεται από τον γνωστό βικτοριανό μύθο του δημιουργού που έπλασε το ανθρωπόμορφο κτήνος, για να μιλήσει για τα τέρατα της δικής μας, σημερινής καθημερινότητας (από 14/5/22).
Στην Κεντρική Σκηνή, έχει την τιμητική του και ο χορός. Θα δούμε επιτέλους live την παράσταση των Rootlessroot "Stones & Bones" (3-7/11), που έκανε την πρεμιέρα της ψηφιακά τον περσινό χειμώνα και έπειτα παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στον Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας. Επίσης, ο Χρήστος Παπαδόπουλος επανέρχεται στη Στέγη με τη νέα του χορογραφική δουλειά "Larsen C" (30/3/-3/4/22), ενώ θα δούμε και τον Βραζιλιάνο Μπρούνο Μπελτράο και την ομάδα του Grupo de Rua να χορεύουν ενάντια στις ακροδεξιές πολιτικές της κυβέρνησης του Μπολσονάρο (29-30/4/22). Αδιαμφισβήτητα, όμως, το ενδιαφέρον στρέφεται στον Δημήτρη Παπαϊωάννου και την τελευταία του δουλειά, "Εγκάρσιος προσανατολισμός". Η παράσταση που δημιουργήθηκε για να κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στη Στέγη αλλά αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας και παρουσιάστηκε τελικά στην Μπιενάλε Χορού της Λυόν το καλοκαίρι, επιστρέφει στη στέγη της έχοντας αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια στα διεθνή ΜΜΕ (από 22/12).
Παράλληλα, η Μικρή Σκηνή δίνει το βήμα σε ιδιαίτερες δημιουργίες: ο Λιβανέζος εικαστικός Zian Antar θα παραχωρήσει την Perfomance Lecture, "Bladder Diplomacy", πάνω στο παράδοξο νήμα που ενώνει τις αγροτικές καλλιέργειες με τη διεθνή διπλωματία και τους εμφύλιους πολέμους (16-17/10), ενώ η ανερχόμενη Κατερίνα Γιαννοπούλου θα δημιουργήσει τον "Παράδεισο", μία παράσταση οικολογικού προβληματισμού, που ανεβάζει στο σανίδι μια σειρά προβληματισμών για την διάψευση του καπιταλιστικού μοντέλου παραγωγής του δυτικού κόσμου (από 29/10).
Μουσική μέσα και έξω από την Στέγη
Στα μουσικά τώρα, ο συνθέτης και περφόρμερ Θανάσης Δεληγιάννης στήνει στον Εκθεσιακό Χώρο ένα επαρχιακό κέντρο διασκέδασης, βγαλμένο απευθείας από τις χρυσές δεκαετίες της λαϊκής διασκέδασης στην Ελλάδα (17-21/11). Στο "Ένα Ένα" η αισθητική της εποχής ξεδιπλώνεται και ενισχύεται με τα κλαρίνα να συναντούν την ηλεκτρονική μουσική και τον μουσικό αυτοσχεδιασμό, φτιάχνοντας τελικά ένα αλλόκοτο πανηγύρι. Στα πολυαναμενόμενα της επόμενης χρονιάς, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός θα επιστρέψει για να σκηνοθετήσει έξι συνθέτες του σύγχρονου μουσικού θεάτρου που θα αναμετρηθούν με τα προσχέδια συνθέσεων των Γιάννη Χρήστου, ερμηνεύοντας τα μεσα από τη δική τους μουσική γλώσσα (15-17/4).
Οι δράσεις συνεχίζονται εκτός Στέγης, με την επιστροφή των φεστιβάλ που έχουν γίνει σταθερά ραντεβού στην μουσική ατζέντα. Το Δεκέμβριο επιστρέφει το Tectonics Athens (3-5), το Μάρτιο ξαναχτίζεται για έβδομη χρονιά η Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού (2-3), τον Απρίλιο είναι η ώρα του Borderline (8-10), ενώ το Μάιο οι δρόμοι υποδέχονται το έκτο Big Bang (28-29). Παράλληλα, συνεχίζεται η συνεργασία με το Ωδείο Αθηνών, στο οποίο θα παρουσιαστεί ένα αφιέρωμα στο ηχητικό σύμπαν του Γιώργου Απέργη (17-20/3), ενώ εκτός Στέγης αναμένεται και ένα δεύτερο αφιέρωμα, στον Ιάννη Ξενάκη αυτή τη φορά, με μουσικούς της πειραματικής και ηλεκτρονικής σκηνής να μεταφράζουν την ενέργεια του συνθέτη και ήχους του αύριο. (25/5)
Σύγχρονη τέχνη: Εκρήξεις, εκλείψεις και μετατοπίσεις
Στο πλευρό της Μπιενάλε της Αθήνας παραμένει η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, ενώ πέραν της στήριξης προς τη διοργάνωση, φέτος ενσωματώνεται στο χάρτη της εκθεσιακής "Έκλειψης", καθότι ήδη στο υπόγειό της προβάλλεται το ανατριχιαστικό βίντεο έργο "End Credits" του οσκαρικού Steve McQueen –ένας φόρος τιμής στον καταδιωγμένο από το FBI ακτιβιστή Paul Robeson και σε όσους "έπεσαν" στη μάχη ενάντια στον ρατσισμό–, ενώ αρχές Νοεμβρίου (4-6/11) κάτι πρωτόγνωρο συμβαίνει στην Αθήνα: Το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου θα βυθίσει τους επισκέπτες στη σύγχρονη τέχνη, καθώς μια συλλογή ειδικά φτιαγμένων έργων θα προβάλλονται στον τελευταίας τεχνολογίας θόλο του ("The New Infinity Athens", στο πλαίσιο της AB7, σε συνεργασία με το Berliner Festspiele).
Στην Κεντρική Σκηνή, το Νοέμβριο (19-21) θα καταφέρουμε να δούμε επιτέλους ζωντανά το ταλαιπωρημένο "The sea between my soul" του Raed Yassin, που ανακόπηκε από την πανδημία και μέχρι στιγμή είχε παρουσιαστεί μόνο διαδικτυακά. Σε μουσική και στίχους του Άλαν Μπίσοπ των Sun City Girls, ο Λιβανέζος καλλιτέχνης παρουσιάζει ένα ροκ μιούζικαλ σε στατική σκηνογραφία, όπου ταριχευμένα ζώα αποκτούν ξανά φωνή και τραγουδούν ποιητικά τις επιθανάτιες περιπέτειές τους, οι οποίες νοητά συμπλέουν με τους αμέτρητους θανάτους στα νερά της Μεσογείου.
Από εγχώριες φωνές, τώρα, μια νέα εγκατάσταση παρουσιάζει η Ρένα Παπασπύρου στο ισόγειο της Στέγης, ακολουθώντας με συνέπεια την προσωπική διαδρομή εξερεύνησής της γύρω από τη μνήμη, τα αστικά στοιχεία και τη λύτρωση της ανασύνθεσης. Στο διάστημα της τελευταίας πενταετίας, η εικαστικός επισκεπτόταν μια ερειπωμένη κατοικία στο Παγκράτι και συνέλεγε τα κομμάτια του τοίχου που μπορούσαν να αποσπαστούν. Τώρα τα ανασυνθέτει αλληγορικά, διατηρώντας τα σημάδια της πρότερης φάσης τους, στο "Βρυάξιδος 11 και Ασπασίας: Η άγνωστη όψη" (προσεχώς με άγνωστη ημερομηνία εγκαινίων). Από την άλλη, έξω από το κτίριο της Στέγης, σε ένα black box επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, ο Ιώκο Ιωάννης Κοτίδης δημιουργεί ένα φορτισμένο συναισθηματικά περιβάλλον για να αναρωτηθούμε όλα όσα δεν προλάβαμε να πούμε σε όσους αγαπήσαμε: ένα video art έργο με θέμα την εξομολόγηση και άξονα την "Αντίστροφη αφιέρωση" της υπερρεαλίστριας ποιήτριας Μάτσης Χατζηλαζάρου προς τον Ανδρέας Εμπειρίκο (από 14/10).
Πάνω στις λέξεις, την ποιητική και την πολιτική, την αισθητική και την τεχνολογία τοποθετείται η πολυποίκιλη δράση "Weather Engines" των Δάφνη Δραγώνα και Jussi Parikka: μια εικαστική έκθεση αλλά και πλούσιο παράλληλο πρόγραμμα προσεγγίζουν τον καιρό ως περίπλοκο σύστημα, ως αντικείμενο παρατήρησης και ελέγχου, καθώς και ως βιωμένη εμπειρία (από 1/4/22). Το ταξίδι των λέξεων, με όλα τη δυναμική που μεταφέρουν, αξίζει να σημειώσουμε πως συνεχίζεται για το I’m Positive (24-25/11) και το Circular Cultures (3-4/4/22), ενώ μια εκρηκτική εμφάνιση δρομολογείται για τον Μάρτιο του 2022: Η αντισυμβατική, πνευματώδης Νεοϋορκέζα συγγραφέας και κριτικός Φραν Λίμποβιτς συναντά τη Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, για μια συζήτηση γύρω από το σύγχρονο πολιτιστικό τοπίο, τη ζωή στις μητροπόλεις του κόσμου και τη σημασία του να είσαι ο εαυτός σου σήμερα.
Τέλος, ο κινηματογραφιστής Ρομέν Γαβράς ("Ο Κόσμος σου Ανήκει") παρουσιάζει στον εκθεσιακό χώρο της Στέγης το νέο του έργο με τίτλο "Gener8ion". Τρεις ταινίες μικρού μήκους συνθέτουν την αφήγηση ενός μέλλοντος επηρεασμένου από τον θεμελιωτή του cyberpunk Γουίλιαμ Γκίμπσον, τι ρόλο παίζει όμως η Σαρλίζ θερόν στην δυστοπική πολυμεσική εγκατάσταση (8/1-27/2);
