Μπορεί η πανδημία να έχει βάλει το συντριπτικό ποσοστό της θεατρικής παραγωγής σε αναστολή –ειδικά στις συνθήκες που την ξέραμε–, ταυτόχρονα όμως κουβαλάει το σπόρο μιας νέας εποχής. Το θέατρο μετά την πανδημία δεν θα είναι το ίδιο, ακόμη κι αν η θεατρική δραστηριότητα επιχειρήσει να συνεχίσει ακριβώς από εκεί που σταμάτησε. Μπορεί να ισχυριστεί κάποιος χωρίς να είναι παράλογος πως η επιδημία του Covid-19 είναι το συμβάν που θα διαμορφώσει το θέατρο του πρώτου μισού του 21ου αιώνα, όπως στο παρελθόν άλλα κομβικά –κοινωνικά ή πολιτικά– γεγονότα σηματοδότησαν άλλους σταθμούς στην ιστορία του, διαμορφώνοντας τη δραματουργία, τη σκηνική πρακτική, ακόμα και την αρχιτεκτονική των θεάτρων.
Υπάρχει, όμως, στις μέρες μας χώρος για νέους δρόμους και νέα εργαλεία, σε μια τέχνη που έχει δοκιμάσει τα πάντα; Οι τέσσερις παραστάσεις που δημιούργησαν οι Εύα Γιαννακοπούλου, Βίκυ Κυριακουλάκου, Ηλίας Αδάμ και Δημήτρης Μπαμπίλης στο πλαίσιο του φεστιβάλ/project της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, «Future N.O.W», απαντάνε η καθεμία με τον τρόπο της στην πολυπρισματική συζήτηση σχετικά με το θέατρο της επόμενης μέρας, τους προβληματισμούς του σύγχρονου καλλιτέχνη, τα νέα (;) μέσα κ.ά.
Υπάρχει, όμως, στις μέρες μας χώρος για νέους δρόμους και νέα εργαλεία, σε μια τέχνη που έχει δοκιμάσει τα πάντα; Οι τέσσερις παραστάσεις του «Future N.O.W» απαντάνε στην πολυπρισματική συζήτηση σχετικά με το θέατρο της επόμενης μέρας.
Σε καμία από τις τέσσερις περιπτώσεις δεν έχουμε να κάνουμε με παραστάσεις που ασχολούνται (και δη σε πρώτο επίπεδο) με την πανδημία, αλλά με ιδιαιτέρως προσωπικές συνθέσεις που ανταποκρίνονται σε υπαρξιακές αγωνίες και ερωτήματα –θέματα που, μοιραία, αναζωπυρώθηκαν εν μέσω μιας περιόδου πολλαπλών φυσικών και συμβολικών θανάτων–, συνθέσεις που αντιδρούν σε ερεθίσματα ή και παθογένειες που προϋπήρχαν και βγήκαν ακόμη πιο δυνατά στην επιφάνεια λόγω της πανδημίας και του εγκλεισμού.
Ο Ηλίας Αδάμ στο «We are in the army now» μιλάει για την πουριτανική, πατριαρχική ελληνική οικογένεια, σε μία παράσταση που θα μπορούσε να εκτυλίσσεται σε ένα club, όπως και στο περιβάλλον ενός video game ή ενός cyber room. Η Εύα Γιαννακοπούλου στο «Kin Baby» οραματίζεται τη δημιουργία ενός νέου είδους, μία μετα-ανθρώπινη κοινωνία, σε μία παράσταση που συνδυάζει την performance με το θέατρο-ντοκουμέντο, μέσα από τους ρυθμούς ενός rave party. Η Βίκυ Κυριακουλάκου με την «Τέχνη του πολέμου» δημιουργεί μια αλληγορική performance για τη ζούγκλα των καπιταλιστικών σχέσεων εργασίας. Ο Δημήτρης Μπαμπίλης στο «Babybird Babybird» φτιάχνει μια τυπική παράσταση θεάτρου-ντοκουμέντο, ξεκινώντας από το ζήτημα της υπογεννητικότητας για να το ανοίξει σε ένα πεδίο προβληματισμών, που αφορούν στην ιδέα της «φυλετικής καθαρότητας», στη θέση της γυναίκας, στην ιδέα της μητρότητας ως κοινωνικού καταναγκασμού.
Τα παραπάνω είναι μόνο ένα δείγμα των δεκάδων αναφορών από τις οποίες βρίθουν οι παραστάσεις σχετικά με φλέγοντα ζητήματα, κυρίως αυτά των έμφυλων ταυτοτήτων, της σχέσης κράτους-πολίτη, της πυρηνικής οικογένειας, της ομοφοβίας και της (κρατικής) βίας, μεταξύ άλλων.
Οι παραστάσεις στηρίζονται στα εργαλεία της περφόρμανς, του θεάτρου-ντκουμέντο και του θεάτρου της επινόησης∙ δεν τις απασχολεί η αναπαράσταση, πόσω μάλλον μια γραμμικά κατασκευασμένη ιστορία∙ φέρνουν στη σκηνή τη γλώσσα των κοινωνικών δικτύων, των κινητών τηλεφώνων και της εικονικής πραγματικότητας∙ η αισθητική τους είναι άκρως πλουραλιστική, ένα κολάζ αναφορών σε πλείστες άλλες τέχνες, τεχνικές και κουλτούρες∙ η μουσική, το τραγούδι και ο χορός είναι συνδημιουργοί της σκηνικής δραματουργίας∙ το παράδοξο, το queer, το αλλόκοτο, το εξώκοσμο, το μη ρεαλιστικό, το ζωόμορφο υπερισχύει στη σκηνική εικόνα∙ η ενέργεια, ο διονυσιασμός, η σεξουαλικότητα και η σωματικότητα είναι έκδηλες, καταφέρνοντας μια χαρακιά στην «ανέπαφη», «ανέγγιχτη» νέα πραγματικότητα της πανδημίας, ενώ παράλληλα συνδέουν το θέατρο του σήμερα με τις εκστατικές περφόρμανς περασμένων δεκαετιών.
Το θεατρικό έργο αμφισβητείται και δίνει τη θέση του σε άλλες, περισσότερο σύνθετες μορφές έκφρασης, ενώ ο σκηνοθέτης γίνεται ταυτόχρονα συγγραφέας και εκτελεστής της δημιουργίας του.
Αναμενόμενα, οι τέσσερις δημιουργοί συλλαμβάνουν, καταγράφουν και πραγματώνουν την αρχική ιδέα τους, καθώς κανένας συγγραφέας δεν δείχνει «ικανός» να εκφράσει το momentum (ακόμη κι αν δανείζονται λόγια άλλων, όπως η Κυριακουλάκου από το εγχειρίδιο του Σουν Τζου, που δίνει και τον τίτλο του στην παράσταση), πόσω μάλλον τις προσωπικές τους θεάσεις για τον κόσμο.
Για ακόμα μια φορά στη σύγχρονη ιστορία του θεάτρου, το θεατρικό έργο –με την ιδιότητα ενός συμπαγούς και εκ των προτέρων κατασκευασμένου δομικού υλικού– αμφισβητείται και δίνει τη θέση του σε άλλες, περισσότερο σύνθετες μορφές έκφρασης, ενώ ο σκηνοθέτης γίνεται ταυτόχρονα συγγραφέας και εκτελεστής της δημιουργίας του, στην οποία ενίοτε συμμετέχει και ως περφόρμερ.
Όλα τα παραπάνω δεν είναι πρωτόγνωρα – αντιθέτως, οι τέσσερις δημιουργοί δείχνουν να έχουν αντιληφθεί ότι ως καλλιτέχνες του 21ου αιώνα έχουν την τύχη να έχουν στη διάθεσή τους ένα τεράστιο προϋπάρχον οπλοστάσιο εκφραστικών εργαλείων και μέσων, από το οποίο μπορούν να αντλήσουν κατά βούληση. Εξάλλου, στις τέσσερις παραστάσεις του «Future N.O.W.» το παρελθόν δεν απουσιάζει ούτε ως ιδεολογική αναφορά, αφού γίνεται δεξαμενή που τροφοδοτεί τις δημιουργίες των καλλιτεχνών: το «We are in the army now» βρίθει από εξομολογητικές μαρτυρίες της εφηβικής περιόδου, το «Kin Baby» χρησιμοποιεί τη σωματική, εκστατική γλώσσα των rave parties των 90's, η «Τέχνη του πολέμου» είναι διάσπαρτη από ηχητικά και οπτικά σημεία της αμερικάνικης ποπ κουλτούρας και της Ελλάδας του παρελθόντος.
Αυτό που υπερισχύει στις παραστάσεις, όμως, είναι η προσωπική σφραγίδα, παρόλο που μοιράζονται κοινούς δρόμους. Εδώ έγινε μια συνολική θεώρησή τους, προκειμένου να ανιχνευθεί η ταυτότητα ενός corpus παραστάσεων που δημιουργήθηκαν κάτω από ένα κοινό ζητούμενο, που προέκυψαν (όπως διαβάζουμε στο δραματουργικό σημείωμα του project) από «ένα Open Call για νέα πρωτότυπα έργα που να γραπώνουν το εκρηκτικό παρόν (FUTURE Ν.Ο.W. = New Original Works). Σφυγμομετρήσαμε τον παλμό των ανθρώπων και των καιρών και προτείναμε την από κοινού παρουσίαση τεσσάρων έργων, αναδεικνύοντας τις μεταξύ τους διασυνδέσεις». H αυθυπαρξία της καθεμίας, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της, δεν αμφισβητείται – όμως αυτό θα ήταν θέμα τεσσάρων διαφορετικών κειμένων.
