Ο γνωστός μας άγνωστος κύριος Μπέρνχαρντ. «Ο κύριος λόγος που δεν πηγαίνω στο θέατρο είναι γιατί οι περισσότερες κυρίες που κάθονται γύρω μας έχουν λακ στα μαλλιά, και όταν η μυρωδιά ανακατεύεται με τον ιδρώτα, δεν μπορείς να σταθείς σε ακτίνα πέντε μέτρων. Δυο ώρες είναι αδύνατο να αντέξεις», διαβάζουμε στο βιβλίο «Ο άγνωστος Τόμας Μπέρνχαρντ» (εκδ. Νάρκισσος). Από αυτήν τη σύντομη εξομολογητική φράση φαίνεται ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο ο Αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ «προβοκάρει» αυτά που θεωρεί παράλογα, αποκρουστικά και μάταια «επιτεύγματα» του ανθρώπου.
Το εισπράξαμε, άλλωστε, αυτό αρκετές φορές στο θέατρο μέσα από τα έργα του που ανέβηκαν από το 1991 μέχρι σήμερα και δεν είναι λίγα: «Ρίττερ, Ντένε, Φος», «Ιμμάνουελ Καντ», «Θεατροποιός», «Πριν την αποχώρηση», «Μπετόν», «Απλά περίπλοκος», «Αδαής και παράφρων», «Πλατεία Ηρώων». Οικείος αλλά την ίδια στιγμή άγνωστος, με την ίδια ειρωνική διάθεση, γράφει και για την κοινωνία, τις σχέσεις και την πολιτική, αποκαλύπτοντας πως ο κόσμος δεν αρχίζει και δεν τελειώνει εκεί που βλέπουμε. Το παράδοξο λειτουργεί εξίσου με το πραγματικό.
Καίριος κι αιχμηρός, στο έργο του «Πριν την αποχώρηση» (1979) μας συστήνει τον Ρούντολφ Χέλερ, πρώην υποδιευθυντή στρατοπέδου συγκέντρωσης και νυν δικαστή, που ζει με τις δύο αδερφές του στο πατρικό τους. Απολαμβάνοντας μια ευυπόληπτη ζωή και διατηρώντας το θαυμασμό του για τον Χίμλερ, τον διαβόητο αρχηγό των Ες Ες, εμπνευστή των στρατοπέδων συγκέντρωσης στην Ανατολική Ευρώπη, στήνει κάθε χρόνο στις 7/10 μια ιδιότυπη γιορτή για τα γενέθλιά του. Η μεγάλη αδερφή ενστερνίζεται τις ιδέες του, ενώ η νεότερη, καθηλωμένη σε αναπηρική καρέκλα, περνάει το χρόνο της διαβάζοντας βιβλία αριστερού περιεχομένου και αναγκάζεται να βιώσει την παράλογη τελετή που επισφραγίζεται με αιμομιξία. Με μια ειρωνεία που σπάει κόκαλα, ο Μπέρνχαρντ δεν περιορίζεται στο να κατακρίνει το παράλογο, αλλά προσπαθεί να ανακαλύψει τι είναι αυτό που το μετέτρεψε σε θεωρία.
Για δεύτερη φορά στη μακρά διαδρομή τους, το Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας και η Μπέτυ Αρβανίτη παρουσιάζουν το «Πριν την αποχώρηση» σε μετάφραση Βασίλη Πουλαντζά. Το έργο ανέβηκε το 1999, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού, και τώρα θα το δούμε από τον Νίκο Μαστοράκη, έναν σκηνοθέτη που μπορεί να κινηθεί με τόλμη και να κάνει κάθε ηθοποιό να λάμψει σε μια δουλειά συνόλου. Το καστ που επέλεξε είναι δυναμίτης. Έχουμε δει τον αβυσσαλέο τρόπο με τον οποίο μπορεί να χτίσει έναν παράλογο χαρακτήρα ο Περικλής Μουστάκης –θυμηθείτε τον στον «Φαέθωντα» του Δημήτρη Δημητριάδη– και πώς μπαίνουν στο πετσί των δραματικών και κωμικοτραγικών ρόλων δύο κυρίες του θεάτρου, η Μπέτυ Αρβανίτη και η Σμαράγδα Σμυρναίου.
Περισσότερες πληροφορίες
Πριν την αποχώρηση
Ο Αυστριακός συγγραφέας δίνει πολιτικές διαστάσεις σε ένα ψυχολογικό οικογενειακό δράμα για έναν δικαστή, πρώην ναζί που κατάφερε να διαφύγει τη σύλληψη και να αναλάβει κρατικό αξίωμα στη μεταπολεμική Γερμανία και ο οποίος ζει με τις δύο αδερφές του.
