Κάθε φορά που ένας ξένος σκηνοθέτης καταπιάνεται με έργο του αρχαίου ελληνικού δράματος επιβεβαιώνει την παγκοσμιότητα του είδους. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή που θα φέρει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου τον ιστορικό γαλλικό θίασο Comédie Française με ένα δίπτυχο εμπνευσμένο από την «Ηλέκτρα» και τον «Ορέστη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία του Ίβο βαν Χόβε (26-27/7).
Αν και η ξένη οπτική στα αρχαιοελληνικά έργα συχνά έχει ανοίξει στη χώρα μας τον ασκό του Αιόλου, καθώς η στάση μας απέναντί της έχει αποδειχτεί διαχρονικά επιφυλακτική, ενίοτε και εχθρική, κάθε ανάλογο στοίχημα δεν παύει να αναμένεται με ζωηρό ενδιαφέρον. Είναι πάντοτε ερεθιστικό να διαπιστώνεις στην πράξη πώς επιλέγει να διαβάσει την εκάστοτε τραγωδία (ή κωμωδία) ένας σκηνοθέτης που δεν δεσμεύεται από τις πολιτισμικές προσλαμβάνουσες και τα πνευματικά κληροδοτήματα που συνήθως φέρουν –ηθελημένα ή μη– οι εγχώριοι καλλιτέχνες.
Η παράσταση «Ηλέκτρα/Ορέστης» έρχεται φορτωμένη με μια «μυθολογία», που ξεκίνησε να χτίζεται ήδη από την ανακοίνωση των συντελεστών και συνεχίστηκε και μετά την πρεμιέρα της, που έγινε τον περασμένο Απρίλιο στο Παρίσι, στην έδρα της Comédie. Κι αυτό γιατί αποτελεί το προϊόν μιας σημαντικής συνεργασίας μεταξύ του παλαιότερου γαλλικού θιάσου –που παραμένει το μοναδικό κρατικό θέατρο της χώρας και διέπεται εδώ και τρεισήμισι αιώνες (ιδρύθηκε το 1680) από την αρχή της ισοτιμίας των μελών–και του Βέλγου σκηνοθέτη, γνωστού (και στη χώρα μας) για τις σπουδαίες δουλειές που έχει υπογράψει ως καλλιτεχνικός διευθυντής του ολλανδικού θιάσου Toneelgroep Amsterdam.
Έπειτα, η παρουσίαση της παράστασης στο Παρίσι προκάλεσε ενθουσιώδη σχόλια σχετικά με την καίρια σύμπτυξη των δύο έργων σε ένα, που παρακολουθείται απνευστί και δίνει έμφαση στην ωμή βία, τη μανία και το εμμονικό πάθος που διακατέχουν τα δύο αδέρφια, προκειμένου να εκδικηθούν τη μητέρα τους για τη δολοφονία του Αγαμέμνονα και το γάμο της με τον Αίγισθο. Ο μύθος των Ατρειδών έδωσε στον Βαν Χόβε την ευκαιρία να εξετάσει από μια διαφορετική οπτική ένα θέμα που τον απασχολεί σταθερά, αυτό των οικογενειακών σχέσεων, και να θέσει το ερώτημα:
«Η βία νομιμοποιεί περισσότερη βία;». Αυτό στην παράσταση έγινε εικόνα μέσω της δημιουργίας ενός κόσμου βουτηγμένου, στην κυριολεξία, στη λάσπη και με τη μουσική να συντελεί καθοριστικά στην ένταση που δημιουργούν το κείμενο και το σκηνικό περιβάλλον.
Μπορεί το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου να μην είναι ο χώρος της παγκόσμιας πρεμιέρας της, παρ’ όλα αυτά η παράσταση δημιουργήθηκε με σκοπό να παρουσιαστεί εκεί. Χαρακτηριστικά, ο διευθυντής της Comédie Française, Έρικ Ρουφ, που είχε παρευρεθεί τον περασμένο Οκτώβριο στην ανακοίνωση του προγράμματος του φεστιβάλ, διατύπωσε τη χαρά του για το γεγονός της επικείμενης παρουσίασης της παράστασης «στον χώρο όπου κατεξοχήν ανήκει». Πρόκειται, μάλιστα, για μια αδιαμφισβήτητα σημαντική στιγμή στη σταδιοδρομία των συντελεστών, καθώς σηματοδοτεί για όλους (ηθοποιούς και σκηνοθέτη) το επιδαύριο βάπτισμα του πυρός.
Η παράσταση, το αποτέλεσμα της οποίας θα διαπιστώσουμε σύντομα ιδίοις όμμασι, προέκυψε χάρη στην ανανέωση που έχει επιχειρήσει –και κατά τον Τύπο έχει καταφέρει– να φέρει στο προφίλ της Comédie Française ο Ρουφ, από το 2014 που ανέλαβε τη διεύθυνσή της. Για την ιστορία, η Comédie Française είχε επισκεφτεί την Ελλάδα ήδη από το 1962, με τις «Κατεργαριές του Σκαπίνου» του Μολιέρου, και ξανά το 2014 με την «Αντιγόνη» του Ζαν Ανουίγ, ενώ ο Ίβο βαν Χόβε και ο θίασος του Toneelgroep Amsterdam συνεπήραν το ελληνικό κοινό με δύο παραστάσεις βασισμένες σε έργα του Μπέργκμαν, το 2011 και το 2018 («Σκηνές από ένα γάμο» και «Περσόνα/Μετά την πρόβα», αντίστοιχα).
Περισσότερες πληροφορίες
Ηλέκτρα / Ορέστης
Στηριζόμενος στις αντίστοιχες τραγωδίες του Ευριπίδη, ο Βέλγος σκηνοθέτης στήνει ένα σκηνικό-πεδίο μάχης για να συνθέσει μια μεγαλειώδη σκηνική τοιχογραφία της οικογένειας των Ατρειδών
