Υπάρχουν στιγμές που η τέχνη σταματά να είναι μόνο κάτι που παρατηρείς απέναντί σου· γίνεται κάτι που ζεις, περπατάς μέσα του, το αναπνέεις. Δεν ξέρω αν ήταν το φως, η ατέλειωτη θάλασσα από χρώματα που ανασαίνουν μέσα στα παρτέρια ή ο ψίθυρος της λίμνης με τα νούφαρα αλλά με το που πέρασα την πύλη του σπιτιού του Κλοντ Μονέ, στο Giverny, ένα ηλιόλουστο πρωινό του Μαΐου, ένιωσα σαν να έμπαινα μέσα σ΄ έναν πίνακα που δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμη. Όχι γιατί είχε κάποια ατέλεια -ίσα ίσα- αλλά περισσότερο επειδή έμοιαζε σαν να συνεχίζει να ζωγραφίζεται από τον ήλιο, το νερό και τον άνεμο. Σαν ένα νοερό πινέλο που περιδινείται αέναα στον χώρο και αφήνει τις πινελιές του εδώ κι εκεί με καλλιτεχνική μαεστρία.
Το Giverny απέχει λιγότερο από μία ώρα από το Παρίσι. Τόσο χρόνια μόνιμη κάτοικος της πόλης και δεν είχα επισκεφτεί ποτέ αυτό το κουκλίστικο χωριό που δικαίως μάγεψε τον πατέρα του Ιμπρεσιονισμού και τον κράτησε στην αγκαλιά της φύσης για περισσότερα από 40 χρόνια, από το 1883 ως το θάνατό του, το 1926. Όταν πήρα το πρωινό τρένο από τον σταθμό Saint-Lazare, ένιωσα σαν να ξεκινούσα ένα ταξίδι με μια υπόσχεση αποκάλυψης. Η διαδρομή προς τη Νορμανδία κυλά ήσυχα, σχεδόν υπνωτιστικά, σαν να σε προετοιμάζει για κάτι μαγικό. Σε περίπου 50 λεπτά κατεβαίνω στη μικρή αλλά γραφική πόλη Vernon. Εκεί ειδικά λεωφορεία περιμένουν για να μας μεταφέρουν στο Giverny. Σε αυτή τη δεκάλεπτη διαδρομή υπάρχει κάτι το κινηματογραφικό, θυμίζει séquence από ταινία του Éric Rohmer. Μικρά σπίτια με ανθισμένες αυλές και λιβάδια λουσμένα στο πρωινό φως. Αλλά η πραγματική αποκάλυψη έρχεται όταν αντικρίσεις τους κήπους του Μονέ ή μάλλον τον επίγειο παράδεισό του.
Μπροστά από το χαρακτηριστικό ροζ σπίτι του ζωγράφου του φωτός με τα πράσινα παραθυρόφυλλα, απλώνεται ο λουλουδόκηπος (Clos Normand) με κάθε πιθανή απόχρωση. Παπαρούνες, ντάλιες, τουλίπες, τριανταφυλλιές, παιώνιες, ίριδες, μια χρωματική συμφωνία που αλλάζει ανάλογα με τις εποχές, μια άναρχη γεωμετρία του χάους, χτισμένη πάνω στη λογική της ποίησης των χρωμάτων, που τόσο αγάπησε ο Μονέ. Τα μονοπάτια σε κάνουν να κοντοστέκεσαι σχεδόν κάθε δύο βήματα, για να χαζέψεις τα χρώματα. Κάθε λουλούδι μια πινελιά μνήμης από κάποιον πίνακα που έχεις αγαπήσει.
Στο εσωτερικό του σπιτιού του Μονέ κάθε δωμάτιο είναι κι ένας ζωντανός πίνακας. Από το ρομαντικό του υπνοδωμάτιο μέχρι την κίτρινη τραπεζαρία και τη μπλε κουζίνα. Ένας ολόκληρος άλλος κόσμος με μπόλικο χρώμα, φως και ψυχή. Ο τοίχοι είναι καλυμμένοι με ιαπωνικές ξυλογραφίες "ukiyo-e", -που στα ιαπωνικά σημαίνει "εικόνες του ρέοντος κόσμου", του Hokusai και του Hiroshige. Ο Μονέ επηρεάστηκε βαθιά από την Ιαπωνία και αυτό φαίνεται και στα έργα του. Η απουσία βάθους, η επίπεδη απεικόνιση, η αγάπη του για τη φύση και τις εποχές και φυσικά η λίμνη με τα νούφαρα και η ιαπωνική ροζαρία, χαρτογραφούν την επιρροή του από την ιαπωνική κουλτούρα.
Η τραπεζαρία είναι σαν ηλιαχτίδα. Από τις καρέκλες, μέχρι τα πιάτα και τα παντζούρια, όλα είναι στις αποχρώσεις του ήλιου. Ένα τολμηρό, σχεδόν παιδικό, κίτρινο που παραπέμπει σε αίσθηση οικογένειας, αγάπης, Κυριακής. Η κουζίνα, όμως, για μένα είναι το πιο εντυπωσιακό δωμάτιο του σπιτιού. Με γαλανόλευκα πλακάκια στους τοίχους και κρεμασμένα χάλκινα σκεύη που λαμποκοπούν στο φως, μοιάζει με σκηνικό βγαλμένο από παλιά γαλλική ταινία. Είναι τόσο ιδιαίτερη που σχεδόν ξεχνάς ότι είναι κουζίνα. Θέλεις να κάτσεις εκεί να γράψεις γράμματα ή να διαβάσεις ποίηση.
Και στο τέλος ο υδάτινος κήπος. Βρίσκεται απέναντι από το σπίτι, μετά από μια υπόγεια διάβαση κάτω από το δρόμο. Περνάω δίπλα από πελώρια bamboo και νιώθω κάτι να αλλάζει. Ο θόρυβος των επισκεπτών αρχίζει να σβήνει, σαν να απορροφάται από την πυκνή βλάστηση. Ο χρόνος διαλύεται. Ο ήλιος φιλτράρεται μέσα από τα φύλλα και πέφτει σε λωρίδες, απαλά, σχεδόν τελετουργικά. Μπαίνω σ’ έναν άλλο ρυθμό, κάπως ποιητικό. Η λίμνη στέκει ακίνητη, σαν να κρατά την ανάσα της για να μη διαταράξει την τέλεια αντανάκλαση των δέντρων, των λουλουδιών και του ουρανού. Τα νούφαρα επιπλέουν στο νερό, όπως ακριβώς τα είχε ζωγραφίσει ο Μονέ. Νομίζεις πως ξαφνικά ζωντάνεψαν και ξεπήδησαν από τους καμβάδες του. Πρωταγωνίστρια η διάσημη ιαπωνική γέφυρα με τις μωβ γλυσίνες που γέρνουν σαν μεταξωτές κουρτίνες. Ο Μονέ καλλιέργησε τα νούφαρα ο ίδιος, φέρνοντάς τα από άλλες περιοχές. Τον κατηγόρησαν τότε ότι παραποιεί τη φύση, χωρίς να έχουν συνειδητοποιήσει πως γεννούσε αριστουργήματα.
Στα παγκάκια πέριξ της λίμνης κάποιοι έχουν καθίσει σιωπηλά με τετράδια και καβαλέτα και ζωγραφίζουν. Άλλοι στέκονται ακίνητοι για πολλή ώρα, σαν να προσπαθούν να καταλάβουν πού τελειώνει ο πίνακας ή η μνήμη μιας εικόνας και πού αρχίζει η πραγματικότητα. Είναι σαν να συνεχίζουν άθελά τους το έργο του Μονέ ή σαν ο Μονέ να άφησε ηθελημένα τη φύση που δημιούργησε ως παρακαταθήκη-έμπνευση για όλες τις επόμενες γενιές ρομαντικών και φυσιολατρών.
Λίγο πιο κάτω, στη γωνία, σιωπηλή η βάρκα του Μονέ. Μοιάζει εγκαταλελειμμένη αλλά μ’ έναν τρόπο ποιητικό. Είναι εκεί για να μας θυμίζει πως κάποτε, πάνω σ’ αυτό το νερό, επέπλεε ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του στο να βλέπει, ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα, μέχρι να του αποκαλυφθεί πραγματικά.
Καθώς έφευγα, γύρισα πίσω να κοιτάξω το βασικό καλλιτεχνικό και συναισθηματικό καταφύγιο του Μονέ, εκεί όπου φιλοτέχνησε εξολοκλήρου 250 πίνακες του κύκλου "Νούφαρα". Δεν ξέρω αν είναι το πιο ρομαντικό σπίτι του κόσμου αλλά σίγουρα είναι ένα μέρος όπου κάποιος ονειρεύτηκε με χρώματα και πίστεψε ότι η καθημερινότητα μπορεί να είναι τέχνη, αν την κοιτάξεις όπως πρέπει.
Info
Το σπίτι και οι κήποι του Μονέ είναι ανοιχτά για το κοινό από 1η Απριλίου ως 1η Νοεμβρίου. Το εισιτήριο κοστίζει 12€ και συνιστάται η online κράτηση.
