"Θυμάμαι πόσο μου στοίχιζε ως παιδί η αναχώρηση από τον τόπο διακοπών (Άγιος Ιωάννης, Κισσός, Τσαγκαράδα, Νταμούχαρη Πηλίου). Θυμάμαι με πόση ανυπομονησία περίμενα να ακούσω από τους γονείς μου ότι το ταξίδι θα επαναληφθεί την επόμενη χρονιά στον ίδιο τόπο, με την ίδια κατά βάση παρέα φίλων".
Το παραπάνω απόσπασμα είναι από τη σελίδα 224 του βιβλίου "Τα ταξίδια της ζωής μας. Εμπειρίες, δικαίωμα, γιορτή", που φέρει την υπογραφή του πανεπιστημιακού κ. Πάρι Τσάρτα, ο οποίος επέλεξε αντί δοκιμίου ή ταξιδιωτικής λογοτεχνίας να ακολουθήσει μια υβριδική συγγραφική οδό "ώστε να αποτυπωθεί ο κόσμος των ταξιδιών με μια σειρά από κείμενα-ψηφίδες και αφηγήσεις που σχηματίζουν αυτό το υπέροχο, πλούσιο και πολύχρωμο παζλ των ταξιδιωτικών μας εμπειριών", όπως επισημαίνει ο ίδιος.
Και έτσι είναι. Αλλάζοντας τους τόπους στο παραπάνω απόσπασμα, πόσο κοντά έρχεται η καθεμία και ο καθένας από εμάς στις διακοπές της παιδικής μας ηλικίας; "Η αναχώρηση οδυνηρή, η επιστροφή γιορτή", γράφει λίγο πιο κάτω.
Αναμνήσεις, εμπειρίες και συναισθήματα δυνατά, από αυτά που μας δίνουν τροφή, ενέργεια και κουράγιο για να πορευόμαστε και στην υπόλοιπη ζωή, τη λιγότερο συναρπαστική. Κάθε ταξίδι και μια νέα ιστορία, αλλά και το ταξίδι ως ανάγκη και ως φιλοσοφία ζωής και όπως το έχει βιώσει και μελετήσει και διδάξει τόσα και τόσα χρόνια (περισσότερα από 35 στην ακαδημαϊκή του ζωή) ο κ. Πάρις Τσάρτας για να έρθει κάποια στιγμή η απόφαση να δημιουργήσει το πρώτο του μη ακαδημαϊκό έργο "ένα μωσαϊκό πολύτιμων εμπειριών".
Για όλα αυτά μιλήσαμε μαζί του. Για το ταξίδι ως το πλέον διαδεδομένο πολιτισμικό, κοινωνικό και καταναλωτικό αγαθό αλλά και ως αναφαίρετο κοινωνικό δικαίωμα. Για το ταξίδι, επίσης, ως πεδίο έρευνας και προβληματισμού, αλλά και ως αιτία της χαράς, του ενδιαφέροντος, της περιέργειας και της έκπληξης που, σταθερά, μας προκαλεί.
Τι είναι για εσάς το ταξίδι ως ιδέα και ως πρακτική;
Είναι ένα κυριολεκτικά πολυσύνθετο πολιτισμικό, κοινωνικό και καταναλωτικό προϊόν εμπειριών με πολύ πλούσια και διαφορετικά χαρακτηριστικά. Παράλληλα –και αυτό ίσως το κάνει και πιο ενδιαφέρον– αποτελεί ένα παγκοσμιοποιημένο κοινωνικό δικαίωμα, αλλά και σταθερή πλέον σε ετήσια βάση πρακτική και επιλογή όλο και περισσότερων κατοίκων του πλανήτη, παρά τις προφανείς κοινωνικές και οικονομικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα σε άτομα και λαούς.
Ποια ανάγκη σας ώθησε στην συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου και ποια ανάγκη πιστεύετε ότι εξυπηρετεί;
Εκτίμησα ότι αν και το ταξίδι είναι για τους περισσότερους ανθρώπους ένα προϊόν, αλλά και μία εμπειρία που αποζητούν συχνά με διαφορετικούς τρόπους, η παρουσία του στη λογοτεχνία ή στα δοκίμια είναι περιορισμένη ή πολύ εξειδικευμένη (τουριστικοί οδηγοί). Θεώρησα άρα ότι θα ήταν ενδιαφέρον ένα βιβλίο εύχρηστο και εύληπτο –αναφορικά με τον τρόπο γραφής– υβριδικού και δοκιμιακού χαρακτήρα, το οποίο να αναδεικνύει την πολλαπλή σημασία των ταξιδιών ως στοιχείου της σύγχρονης ζωής. Για τους παραπάνω λόγους, επέλεξα τη μικρή σε έκταση φόρμα στα πενήντα εννιά κείμενα (δύο ως τρείς σελίδες το καθένα) τα οποία συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο χωρισμένα σε εννιά κεφάλαια με συγκεκριμένες ομάδες.
Στην πρώτη ομάδα, τα κείμενα αφορούν τους διαφορετικούς τύπους, διαδικασίες και χαρακτηριστικά των ταξιδιών, π.χ. μεταφορικό μέσο, κατάλυμα, απόσταση, οικοτουρισμός, σκοτεινός τουρισμός, γαστρονομικός τουρισμός, οργανωμένο ταξίδι, επαναληπτικά ταξίδια, περιηγητικός τουρισμός, εναλλακτικός τουρισμός. Στη δεύτερη, πάλι, τα κείμενα επιδιώκουν την "ανασηματοδότηση" του ταξιδιού, με κείμενα σχετικά με το πρώτο μας ταξίδι (γέννηση), τα ταξίδια του νου, τα ταξίδια στα βιβλία, τα ταξίδια των ρόλων (πρίγκιπας/πριγκίπισσα για μία ημέρα), την αρνητική ταξιδιωτική εμπειρία, το ταξίδι ως κοινωνικό δικαίωμα, τα ταξίδια στα χόμπυ, το τεχνολογικό ταξίδι, οι digital νομάδες, τη σημασία των συστημάτων αξιολόγησης κ.ά.
Πόσο έχει αλλάξει ο τρόπος που ταξιδεύει ο κόσμος τελευταία και πόσο πιστεύετε ότι θα αλλάξει ακόμα;
Τα σύγχρονα ταξίδια είναι ταυτόχρονα πολυθεματικά, εξειδικευμένα ή εκκινούν από πολλά και διαφορετικά κίνητρα και αυτά τα χαρακτηριστικά αποτελούν παράλληλα ένδειξη της δυνατότητας τους να αλλάζουν και να γίνονται συνεχώς ελκυστικότερα. Η πολυθεματική τους διάσταση έγκειται στην αλματώδη ανάπτυξη των ταξιδιών ειδικού και εναλλακτικού τουρισμού – υπολογίζονται σε 40 έως 50 τα σημαντικότερα από αυτά. Η εξειδίκευση τους αφορά στη δυνατότητά τους να μετατρέπουν σε προϊόν την ειδική ζήτηση ή τα χόμπυ μιας συγκεκριμένης ομάδας πληθυσμού π.χ. γαστρονομικός τουρισμός, οινοτουρισμός, ποδηλατικός τουρισμός, οικοτουρισμός, περιπατητικός, αθλητικός, ιστιοπλοϊκός κα. Η πολυκινητρική τους διάσταση έγκειται στην δυνατότητα των τουριστών σε ένα ταξίδι -ή στα ταξίδια που προγραμματίζουν σε ετήσια βάση- να συνδυάζουν διαφορετικά κίνητρα άρα και επιλογές τρόπου και τύπου ταξιδιού, για παράδειγμα οργανωμένες διακοπές παράλληλα με ταξίδι γαστρονομίας και περιπατητικού τουρισμού.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο κέρδος που αποκομίζει κάποιος ταξιδεύοντας;
Θα έλεγα χωρίς περιστροφές ότι τα "κέρδη" είναι πάρα πολλά, ποικίλα σε χαρακτηριστικά – υποκειμενικά και τελικά κοινωνικά αντιφατικά: το απρόοπτο, το νέο, το διαφορετικό, το συμβατικό, η υπέρβαση, η εμπειρία, το δικαίωμα, η επιστροφή, η χαλάρωση, η χαρά, ο έρωτας, η αναζήτηση, η σχέση με το οικείο, η συνάντηση, η παιδεία, η απόδραση, η -κατά Βέμπλεν- περίοπτη κατανάλωση, η επανασύνδεση, η επιβεβαίωση, το διάλειμμα, η παρέα, ο προορισμός, η επανάληψη, η ελευθερία, η γνώση, η γιορτή, η κοινωνική επαφή, η ευεξία. Σημειώστε, επίσης, ότι συνήθως οι αρνητικές ταξιδιωτικές εμπειρίες δεν φαίνεται να αποτρέπουν τον άνθρωπο από ένα επόμενο ταξίδι. Το αντίθετο· τείνει στην πλειοψηφία του να τις υποτιμά ή να τις διαγράφει και να σκέφτεται ή να προγραμματίζει το επόμενο ταξίδι.
"Η πορεία προς την βιωσιμότητα μεγάλων τμημάτων του ελληνικού τουριστικού προϊόντος της χώρας είναι, κατά την γνώμη μου, μονόδρομος αλλά θα γίνει μόνον με συμμετοχικό σχεδιασμό, συγκρούσεις με συμφέροντα και νοοτροπίες, αλλά και θεσμική εμπλοκή του συνόλου των τοπικών ομάδων συμφερόντων προς αυτό τον στόχο."
Καθώς διδάσκετε στο πανεπιστήμιο θέματα σχετικά με τον Τουρισμό, πιστεύετε ότι η τουριστική ανάπτυξη της Ελλάδας είναι στην κατεύθυνση της βιωσιμότητας;
Το τουριστικό προϊόν της χώρας μας είναι, όπως πολλών τουριστικών χωρών, άλλωστε, πολυσύνθετο με πολλά και διαφορετικά αναπτυξιακά χαρακτηριστικά, τα οποία στην περίπτωση μας επηρεάστηκαν από την υιοθέτηση –χωρίς πάντοτετον ανάλογο σχεδιασμό– επί πολλές δεκαετίες ενός προτύπου συνδεόμενου με τον τουρισμό διακοπών. Την τελευταία εικοσαετία έχουμε πολλές θετικές εξελίξεις σχετικά με την βιώσιμη ανάπτυξη και λειτουργία προορισμών και επιχειρήσεων στην χώρα μας, γεγονός που συνδέεται με την συνειδητοποίηση ότι αυτό απαιτεί τόσο η παγκόσμια τάση της ζήτησης όσο και η ανάγκη για προστασία των απίστευτα πλούσιων πολιτισμικών και περιβαλλοντικών πόρων που διαθέτει η χώρα. Η πορεία προς την βιωσιμότητα μεγάλων τμημάτων του ελληνικού τουριστικού προϊόντος της χώρας είναι, κατά την γνώμη μου, μονόδρομος αλλά θα γίνει μόνον με συμμετοχικό σχεδιασμό, συγκρούσεις με συμφέροντα και νοοτροπίες, αλλά και θεσμική εμπλοκή του συνόλου των τοπικών ομάδων συμφερόντων προς αυτό τον στόχο.
Και για να κλείσουμε με κάτι πιο ευχάριστο: ποια είναι τα ταξίδια που δεν θα ξεχάσετε ποτέ και για ποιους λόγους;
Το κερασάκι στην τούρτα λοιπόν: Πήλιο, Ύδρα, Φολέγανδρος, Κρήτη, Άγιος Γιάννης Πηλίου (δεκαετία '60), Λονδίνο, Παρίσι, Ρώμη, Αμοργός, Σαντορίνη, Βιέννη, Ντίσνευλαντ, Μόσχα/Λένιγκραντ/Κιέβο (τα τρία μαζί το 1980), Σίφνος, Αίγυπτος, Νότια Γαλλία, Ιταλία, 54 ημέρες hop on hop off Κυκλάδες (1974), Θεσσαλονίκη, Χίος, Ρόδος, Λέσβος, Βόλος, Εύβοια, Κέρκυρα, Μυστράς, Ζαγοροχώρια. Η αιτία συνδέεται με την πάντα παρούσα ζώσα μνήμη, δηλαδή τελικά με της ζωής μας τα ταξίδια: οικογένεια, παιδιά, φίλοι, παρέες, τοπία, γεύσεις, χαρές, λύπες, έρωτες, συζητήσεις, οικειότητα, επανάληψη, κίνηση και αδράνεια.
