Μετά την καραντίνα, νέοι χώροι και πολλά υποσχόμενες πλατφόρμες σύγχρονης τέχνης τραβούν τα φώτα εκτός Αθηνών, αναδρομικές εκθέσεις, βαριά ονόματα και επίκαιρα έργα παρουσιάζονται, δίνοντας έξτρα κίνητρα στις εξορμήσεις μας.
Θεσσαλονίκη: Πρόγραμμα με ταυτότητα, πρωτοπορία και πρωτιά στον Ιβάν Κλιούν
Μια στάση στη Θεσσαλονίκη επιβάλλει ο εικαστικός χάρτης του καλοκαιριού, καθώς η μουσειακή οικογένεια του MOMus συντονίζει ένα πολυποίκιλο πρόγραμμα με έξι επισκέψιμες εκθέσεις, εκ των οποίων οι τέσσερις είναι ολόφρεσκες. Καταρχάς και καταρχήν, έχουμε την πρώτη διεθνώς (σε τόσο μεγάλο ανάπτυγμα) παρουσίαση του Ιβάν Κλιούν, με 383 έργα και μοναδικό αρχειακό υλικό να καταδύονται στην κληρονομιά και το υπερβατικό πνεύμα του Ρώσου εμβληματικού καλλιτέχνη της avant-garde.
Ταυτόχρονα, το «Όταν το παρόν είναι ιστορία», ένα group show που γεννήθηκε το 2019 στην Κωνσταντινούπολη, ανασυστάθηκε και παρουσιάζεται εκ νέου, με δεκαεπτά σύγχρονους εικαστικούς που ασχολούνται με αρχειακό υλικό (από την Γιώτα Ιωαννίδου έως την Banu Cennetoglu) να αναδομούν το χθες εκφράζοντας πιο καθαρά το σήμερα. Στη βαρύτητα του παρελθόντος, αλλά από τη σκοπιά της ταυτότητας, βουτάει και η δικάναλη βιντεο-εγκατάσταση «In Vitro, 2019» της Παλαιστίνιας Λαρίσα Σανσούρ, με την οποία εκπροσώπησε τη Δανία στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ την προσοχή σας αξίζει και η νέα φιλμ παραγωγή «The Camp, 2020» της Μαρίας Ζερβός, που συστήνει την περιπατητική φιλοσοφία ως στάση ζωής. Όλες οι εκθέσεις ολοκληρώνονται μέσα Σεπτεμβρίου.
Πέραν αυτών, στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», ο αρχαιολογικός χώρος του Γαλεριανού συγκροτήματος μετατρέπεται σε βιωματικό τερέν ίασης για τις πληγές της πανδημίας. Μπορούμε να βρούμε λύτρωση μέσα στο πολιτιστικό μας παρελθόν; Με αφετηρία τα ιατρικά συγγράμματα του Γαληνού και τις αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για την υγεία, η δράση «Περί Χρείας Αναπνοης» αποτελεί «σχόλιο και αισθητική ρήξη στην πόλη του εγκλεισμού», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το συνοδευτικό σημείωμα.
Τρεις νέες εγκαταστάσεις, μεταξύ μια εμβόλιμης περφόρμανς του Σκούρτη και μιας χορευτικής παράστασης, παρουσιάζονται στα αρχεία ερείπια έως 9 Σεπτεμβρίου: τα συμβολικά «Κατώφλια» της Μαίρης Ρουσιώτη που κινούνται απ’ τον αέρα, τα ζωγραφικά «Αναθήματα» της Νάντιας Σκορδοπούλου και οι «Στήλες Ίασης» της Βιβέττας Χριστούλη – μια προσομοίωση της διαμεσολαβημένης επικοινωνίας με στήλες από πλεξιγκλάς που λειτουργούν ως υπερυψωμένα δοχεία χώματος.
Χίος: «Θραύσματα εικόνων, θραύσματα ιστοριών»
Πρώτη εμφάνιση για την πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης ΔΗΟ –ένα ανεξάρτητο εγχείρημα που γεννήθηκε μέσα στην καραντίνα από μια μικρή ομάδα ατόμων με κύριο ιδρυτή των επιμελητή Άκη Κόκκινο–, πρώτη εμφάνιση και για τον Βραζιλιάνο εικαστικό Paulo Nimer Pjota στη χώρα. Ύστερα από δύο μήνες επιτόπιας έρευνας σε συνεργασία με ξεναγούς, αρχαιολόγους και ιστορικούς που γνωρίζουν καλά τον τόπο, ο καλλιτέχνης προχώρησε σε μια εκτενή εγκατάσταση στα Παλιά Σφαγεία, με τίτλο «Θραύσματα εικόνων, θραύσματα ιστοριών».
Στα έργα του Βραζιλιάνου –κυρίως μεγάλοι καμβάδες μεικτής τεχνικής αλλά και γλυπτά– οι κυρίαρχες (δυτικές) αφηγήσεις ανατρέπονται. Πλάσματα, σύμβολα και σχέδια οδηγούν το θεατή σε ένα παιχνίδι μεταξύ «υψηλού» και «επιδερμικού», καθώς οι ιεραρχίες αποδομούνται και το «ένδοξο» παρελθόν απογυμνώνεται. «Η έκθεση χρησιμοποιεί ως αφετηρία τις πολυποίκιλες ιστορίες, οικοσυστήματα και υφές της Χίου, προκειμένου να ανακουφίσει συμπτώματα ιδρυματοποίησης, εθνικισμού και πατριαρχίας που έχουν χαραχτεί μέσα μας», αναφέρει το επιμελητικό κείμενο. Έως 10 Αυγούστου.
Λέσβος: «Προχώρα μέχρι να βρεις τη θάλασσα»
Γραμμές σύνδεσης με το διεθνές εικαστικό γίγνεσθαι τραβάει η Λέσβος σταθερά κάθε καλοκαίρι, λόγω της εξωστρεφούς και στοχευμένης στο σήμερα δράσης της K-Gold Temporary Gallery. Στη φετινή της έκδοση, η πλατφόρμα συνεργάζεται με την Mediterranea 19 Young Artists Biennale, επιλέγοντας έξι σύγχρονες καλλιτέχνιδες από το εξωτερικό –τις Elena Aya Bundurakis, Arunà Canevascini, Andi Gáldi Vinkó, Martine Gutierrez, Lucie Khahoutian και Samira Saidi– για να ιχνηλατήσουν τα αποτυπώματα της Σαπφούς με το δικό τους τρόπο.
Από τα σπαράγματα των στίχων της που διασώζονται και κυρίως το μύθο που άφησε η Σαπφώ επηρεάζοντας ανεξίτηλα το δυτικό πολιτισμό αποτέλεσαν την έμπνευση για τις νέες παραγωγές της ομάδας. Κεντρικές έννοιες της λυρικής ποιήτριας, όπως ο έρωτας, η ομορφιά και το μυστήριο διατρέχουν το «Προχώρα μέχρι να βρεις τη θάλασσα», αλλά με μία εναλλακτική σκοπιά που εν τέλει αποκαλύπτει τη Μεσόγειο ως ένα πολύμορφο τόπο ρευστότητας και συνύπαρξης. Μετά την παράταση, η έκθεση ολοκληρώνεται στις 10 Αυγούστου, με τον Νικόλα Βαμβουκλή να ξεναγεί το κοινό στα έργα των έξι φωτογράφων, δίνοντας τη σκυτάλη στο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου.
Τήνος: «Τήνος-avant-garde» και «Άγγιγμα Έμπνευσης»
Μετά την αποπεράτωση των εργασιών, η Μοσχούλειος Σχολή στο λιμάνι της Τήνου μετατράπηκε σε σύγχρονο εκθεσιακό χώρο, προσθέτοντας ακόμη μία κυψέλη πολιτισμού στο καλλιτεχνικά ανήσυχο νησί των Κυκλάδων. Η Στέγη Πολιτισμού και Παιδείας ξεκινά με το «Τήνος-avant-garde» (έως τέλος Αυγούστου), ένα ρεπεράζ της πρωτοπορίας των 60s με όλους τους επιφανείς της εποχής, που συνέδεσαν τη χώρα μας με τις διεθνείς τάσεις.
Πρόκειται φυσικά για ονόματα που άνοιξαν τα φτερά τους προς το Παρίσι, την Ρώμη, το Λονδίνο και αλλού, οδηγώντας το πνεύμα τους πέρα από την αναπαράσταση και τα όρια του ακαδημαϊσμού. Έτσι άνοιξε και ο πολυποίκιλος ασκός της ελληνικής modernité: η υπερβατική γλυπτική του Ζογγολόπουλου, η ευφάνταστη naïveté του Φασιανού, ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός του Στάμου, η «ομίχλη» του Νίκου Κεσσανλή και η arte povera του Παύλου, μεταξύ άλλων, που συμπυκνώνονται στο εκθεσιακό αφιέρωμα, περιλαμβάνοντας και έργα ιστορικά, μεγάλων διαστάσεων. Έως τέλος Αυγούστου.
Στο ίδιο νησί τιμάται ο Παύλος Σάμιος. Ένα χρόνο προτού φτάσουν τα θλιβερά νέα του θανάτου του, ο Σάμιος σχεδίαζε με ανυπομονησία την ατομική έκθεσή του στη γκαλερί Alma. Η πανδημία και το απρόσμενο συμβάν μετατόπισαν το δρώμενο για αυτό το καλοκαίρι, εις μνήμην πλέον του αναγνωρισμένου για την αναπαραστατική ένταση ζωγράφου.
Χαρακτηριστικά έργα απ’ όλη την καλλιτεχνική του πορεία συμπεριλήφθηκαν, ενώ το αφιέρωμα πραγματοποιείται σε έναν ιδιαίτερης ομορφιάς χώρο, μια εξοχική κατοικία (A touch of new-Ασπάλαθος) στον παραδοσιακό οικισμό του Τριαντάρου. Έως 23 Αυγούστου.
Ύδρα: «Greek Gift», «Χορεύοντας μέσα στα δεσμά» και «Εξεγερμένοι»
Στη συλλογή του Δάκη Ιωάννου βασίστηκε φέτος η έκθεση του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στα παλιά Σφαγεία της Ύδρας: διάφοροι καλλιτέχνες και στενοί συνεργάτες του ιδρύματος κλήθηκαν να επιλέξουν νέα και παλαιότερα έργα ή αντικείμενα από το depo της συλλογής, διαμορφώνοντας την έκθεση «Greek Gift».
Τρανταχτά ονόματα που εκτείνονται από τον Marcel Duchamp έως τον George Condo κι από την Χριστιάνα Σούλου έως τον Jeff Koons έχουν παρουσία, διαμορφώνοντας ένα ετερόκλιτο σύνολο με νέους υπαινιγμούς κι αλυσιδωτές αντιδράσεις. Συντονισμός έκθεσης: Massimiliano Gioni. Διάρκεια: έως τέλος Οκτωβρίου.
Παράλληλα, το εκρηκτικό για τους φιλότεχνους ταπεραμέντο του νησιού εμπλουτίζει το HYam – ο οργανισμός που γεννήθηκε το 2014 με σκοπό να δώσει χώρο σε ανερχόμενους καλλιτέχνες από τις χώρες της Μεσογείου. Δύο σημαντικές εγχώριες φωνές που διακρίνονται για την πολιτική διεισδυτικότητα των έργων τους, η Εύη Καλογηροπούλου και η Μαλβίνα Παναγιωτίδη, μαζί με δύο Γαλλίδες, την Maude Maris και την Eva Nielsen, επιλέχθηκαν φέτος ώστε να δομήσουν έναν συμβολικό διάλογο επί του απόηχου των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση. Το «Χορεύοντας μέσα στα δεσμά» συνεχίζεται έως 15 Αυγούστου.
Πώς διαβάζεις την επανάσταση ως έννοια μέσα από την τέχνη; Υπάρχουν πράγματι πολλοί τρόποι αλλά ενδιαφέροντες είναι οι πιο απρόσμενοι, όπως συμβαίνει τον Αύγουστο στο Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας. Μια αξιόλογη και –το σημαντικότερο– συνεπής στις επιλογές της ιδιωτική συλλογή, η Συλλογή Σωτήρη Φέλιου αποκτά τη θέση της δίπλα στη Μεγάλη Χάρτα του Ρήγα και τις προσωπογραφίες ιστορικών μορφών απ’ το ’21 για να επεκτείνει το διάλογο στο σήμερα, επ’ αφορμή της επετείου: μέσα απ’ τα έργα σημαντικών νεότερων και σύγχρονων καλλιτεχνών –από τον Εγγονόπουλο, τον Ακριθάκη και τον Takis έως τον Τάσο Μισούρα και τον Εμμανουήλ Μπιτσάκη–, στιγμές προσωπικής αντίστασης μεταφέρονται άμεσα ή έμμεσα στο θεατή. Επιμέλεια: Γιώργος Μυλωνάς.
Άνδρος: «Η ευγένεια του απέριττου»
Ένας από τους πρώτους που διέκριναν το ταλαντούχο χέρι του Γιώργου Ρόρρη ήταν ο συλλέκτης Βασίλης Γουλανδρής, ο οποίος έδωσε χώρο και ώθηση στο νεαρό ζωγράφο ώστε να εκθέσει, να σπουδάσει και να εξελιχθεί. Τη βαθιά σχέση του ζεύγους με τον Ρόρρη επισφράγισε η ανάθεση πριν από τα εγκαίνια του μουσείου στην Αθήνα για την προσωπογραφία που εκτίθεται στον όροφο της νεοελληνικής ζωγραφικής, αλλά και η μεγάλη αναδρομική παρουσίαση που εν τέλει, λόγω των δυσχερειών της πανδημίας, άνοιξε φέτος το καλοκαίρι στην έδρα του οργανισμού, στην Άνδρο.
Συλλέκτες και πολιτιστικοί οργανισμοί ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ιδρύματος, με αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν σχεδόν εξήντα πίνακες και σχέδια από όλη την πορεία του Ρόρρη. «Η ευγένεια του απέριττου» διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες: τη σχέση του ζωγράφου με το ατελιέ του, τις επιρροές και το διάλογο του καλλιτέχνη με τους δασκάλους του καθώς και την –αδιάκοπη– σπουδή του πάνω στο σώμα. Συνεχίζεται έως αρχές Οκτωβρίου.
Νάξος: «Animated connotations»
«Εάν στη σύγχρονη ζωγραφική υπάρχει μια επιστροφή στην απεικόνιση σε βάρος της αφηρημένης αλλά και της εννοιολογικής τέχνης, το χρωστάμε σε καλλιτέχνες όπως ο Νίκος Μόσχος, ο οποίος διαμορφώνει την αντίληψή του για την τέχνη μέσω ενός νέου παραστατικού ιδιώματος• απρόβλεπτου, γεμάτου δραματικό και ώριμο συμβολισμό», αναφέρει ο ιστορικός τέχνης Francesco Piazza επ’ αφορμή της νέας ατομικής έκθεσης που παρουσιάζεται στον Πύργο Μπαζαίου στην Νάξο.
Οι πλούσιοι σε χρώματα, σχήματα και φιγούρες καμβάδες του δίνουν τροφή για συνειρμούς, καθώς ετερόκλιτα πράγματα και έννοιες περιπλέκονται σε ένα ενδιαφέρον οπτικό παιχνίδι. Το λεξιλόγιο του Μόσχου παραπέμπει στην φανταχτερή, ποπ αισθητική, την αμεσότητα των κόμικς και τη λογική του κολάζ, ενώ οι τίτλοι των έργων του είναι μακροσκελείς, επενδύοντας στην αφηγηματικότητα της (θεατρικής) σκηνής που φιλοτέχνησε. Δεκαοχτώ έργα ζωγραφικής του Νίκου Μόσχου, νέα αλλά και παλαιότερα, κάποια προερχόμενα από ιδιωτικές συλλογές και άλλα από τη γκαλερί Ζουμπουλάκη, μαζί με δύο γλυπτά του καλλιτέχνη, είναι οι κάτοικοι στο σπουδαίο αρχιτεκτονικό μνημείο στην ενδοχώρα του νησιού, για το οποίο πάντοτε υπάρχει λόγος να σαλπάρεις. Έως τέλος Σεπτεμβρίου.
Μύκονος: Δυπλό χτύπημα απ’ τα Δύο Χωριά
Γεμάτη ενέργεια και όρεξη επιστρέφει στην έδρα της στη Μύκονο η γκαλερί Δύο Χωριά μετά την καραντίνα, αφού δύο είναι οι εκθέσεις που διοργανώνονται αυτό το καλοκαίρι, επιβεβαιώνοντας τον διεθνή, «φανταχτερό» αέρα της. Σε συνεργασία με την Skip Gallery –μια κολεκτίβα που ίδρυσαν δύο εικαστικοί με έδρα το Λονδίνο, οι Catherine Borowski and Lee Baker, ώστε να συνεργάζονται με «σκανταλιάρηδες και πνευματώδεις καλλιτέχνες», όπως λένε–, μια ομαδική έκθεση αφιερώνεται σε ένα μείζον κεφάλαιο της ιστορίας της τέχνης: τα οπίσθια. Παιχνίδι, ερωτισμός, θέματα ταυτότητας, πολιτισμικής διαχείρισης και πολιτικής κριτικής εκκινούν από το πιο πολυσήμαντο μέλος του ανθρώπινου σώματος («Bums», έως 15/8).
Παράλληλα, μετά τις 29 Ιουλίου, τα Δύο Χωριά υποδέχονται την νέα ατομική έκθεση της Emily Ludwig Shaffer («An Island Refrain», έως 28/8). «Τα αγάλματα», παρατηρεί η Shaffer, «είναι εκείνα τα απομεινάρια των πολιτισμών που ενσαρκώνουν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο μια κοινωνία βλέπει τον λαό της». Στους πίνακες της καλλιτέχνιδας που δραστηριοποιείται με έδρα το Μπρούκλιν, οι αγαλμάτινες μορφές στρογγυλεύουν με χάρη, εν αντιθέσει με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που κρατούν αναλλοίωτες τις γωνίες τους σε επίπεδο κυβισμού, ενώ το σκηνικό παραπέμπει στο ύφος του Ντε Κίρικο.
Λάρισα: «Υφαίνοντας το Μέλλον Μέρος ΙΙ»
«Η συνάντησή μου με την διεθνούς φήμης καλλιτέχνιδα Janine Antoni, τον Ιανουάριο του 1996, ήταν αφετηρία της συγκεκριμένης έκθεσης, αφού έζησα τρεις μήνες δίπλα της, το διάστημα που ύφαινε την κουβέρτα των ονείρων της: το βράδυ ήταν συνδεδεμένη με μία συσκευή χαρτογράφησης της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου, που κατέγραφε τα όνειρά της και το πρωί ύφαινε στον δικό της μεταμοντέρνο αργαλειό την κουβέρτα με την οποία σκεπαζότανε», αναφέρει η κριτικός τέχνης Έφη Μιχάλαρου για το εντυπωσιακό έργο της Αμερικανίδας που μπορείτε πλέον να δείτε στο ΕΜΣΤ και για την έκθεση που επιμελείται στην Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα (έως 31/10).
Είκοσι εννιά καλλιτέχνιδες που είτε καταπιάνονται με παραδοσιακές τεχνικές, όπως κέντημα, αργαλειός, πλέξιμο και ράψιμο, ή σχολιάζουν μέσω του έργο τους τη βαρύτητα και το συμβολισμό αυτών, επιλέχθηκαν για την ομαδική έκθεση. Η παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα φιλτράρονται μέσα από επίκαιρα ερωτήματα και σκέψεις, μεταφέροντας θέματα που άπτονται της ταυτότητας, της πολιτισμικής διαχείρισης και του συλλογικού παρελθόντος.
Τρίπολη: «Απεικονίσεις & Αναπαραστάσεις του ελληνόφωνου κόσμου»
Δεν θα μπορούσε να λείπει ο «αχός βαρύς» της Επανάστασης από το καλοκαίρι. Η συλλογή του ζεύγους Γιώργου Γαϊτανάρη & Ιώς Ντόλκα, διαπρεπών επιστημόνων με καταγωγή από την Τρίπολη που ζουν στις ΗΠΑ, παρουσιάζεται –σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης– στο Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Τρίπολης, έως αρχές Οκτωβρίου.
Χαλκογραφίες του 18ου αιώνα από τους J. Stuart και N. Revett –δύο από τις πιο εμβληματικές ματιές των περιηγητών του ελληνικού χώρου–, φιλελληνικά έργα που ζωντανεύουν ιδεαλιστικά τις στιγμές του αγώνα, φιλοτεχνημένα από επώνυμους Ευρωπαίους ζωγράφους (Delacroix, Krauss, Lipparini, Vernet κ.ά.) αλλά και ολόκληρη η σειρά των επιχρωματισμένων στο χέρι λιθογραφιών που παρήγγειλε ο Στρατηγός Μακρυγιάννης από τον Παναγιώτη Ζωγράφο, περιμένουν τον επισκέπτη.
