Το ιστορικό φεστιβάλ παραστατικών τεχνών «steirischer herbst ’19» μας καλεί σε μια θεματική διαδρομή στο πανέμορφο φθινοπωρινό Graz και τη Styria μέσα από 40 ολοκαίνουργια έργα τέχνης και παραστάσεις που προσεγγίζουν κριτικά τον ηδονισμό σε κρίσιμες εποχές, ξεκινώντας από τα πολιτικά παιχνίδια που οδήγησαν στην πτώση του δεξιού συνασπισμού και τις πρόωρες εκλογές στην Αυστρία και φτάνοντας ως τον Georg Lukács και την άβυσσο του φασισμού. Η Henriette Gallus, μέλος της επιμελητικής ομάδας, μας δίνει μια πρώτη γεύση.
Πέρυσι κάνατε μια τολμηρή κίνηση έχοντας ως κεντρική θεματική τον φασισμό. Για ποιο λόγο το φεστιβάλ είχε σημασία μες στο τοπικό πολιτικό πλαίσιο και τι σας ώθησε να σχεδιάσετε ένα παρόμοιο μοτίβο και για τη φετινή θεματική;
Το Volksfronten, το θέμα της πρώτης μας έκδοσης, προοριζόταν εξαρχής να καλύψει ολόκληρη την πενταετή θητεία μας στην καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ. Δυστυχώς, όλα όσα προσεγγίσαμε με το Volksfronten συνεχίζουν να ισχύουν και να είναι πιεστικά, γι’ αυτό και αποφασίσαμε να διερευνήσουμε κάποιες πιο βαθιές πτυχές του. Το Grand Hotel Abyss είναι το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης. Προσεγγίσαμε την άνοδο της δεξιάς στην Ευρώπη και αλλού, με αφετηρία την Αυστρία. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του φεστιβάλ, ο δεξιός συντηρητικός συνασπισμός εξερράγη, αφού ο αντικαγκελάριος της Αυστρίας και ηγέτης του ακροδεξιού κόμματος FPÖ εμφανίστηκε σε βίντεο κατά τη διάρκεια των διακοπών του στην Ίμπιζα, να συνάπτει συμφωνίες για επιρροή στα μίντια και χρηματοδότηση του κόμματος.
Αυτό οδήγησε τη χώρα σε έκτακτες εκλογές, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν μόλις μια εβδομάδα μετά την έναρξη του φετινού φεστιβάλ. Ώς εκ τούτου, είναι πολύ σαφές ότι το Volksfronten και το Grand Hotel Abyss είναι περισσότερο επίκαιρα και επείγοντα από ποτέ και ότι είμαστε πολύ επί της ουσίας. Η επιλογή του θέματος, πίσω στο 2018, δεν χαροποίησε αρκετές τοπικές φωνές και ισχυρίστηκαν ότι προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό με παλιές ειδήσεις, που εδώ και καιρό έχουν λυθεί και δεν αξίζει να ανοιχθούν ξανά. Φαίνεται ότι τους αποδείξαμε ότι έχουν άδικο.
Ποιά είναι η ιδέα πίσω από το φετινό concept;
Ο τίτλος του κεντρικού προγράμματος του «steirischer herbst ’19» είναι το Grand Hotel Abyss, μια εντυπωσιακή μεταφορά που χρησιμοποιήθηκε από τον φιλόσοφο Georg Lukács για να περιγράψει την ευρωπαϊκή πνευματική και πολιτιστική σκηνή απέναντι στην έλευση του φασισμού. Το συγκεκριμένο ξενοδοχείο είναι ακόμα ανοιχτό μέχρι σήμερα, αν και πλέον δεν φιλοξενεί μόνο διανοούμενους. Στη σημερινή εποχή είναι εξίσου ευπρόσδεκτοι οι πολιτιστικοί τουρίστες, οι business travelers και οι hipsters.
Υπάρχει ένα γενικό αισθητικό ενδιαφέρον, ακόμη και νοσταλγία όχι μόνο για τον συντηρητισμό αλλά και για τον ηδονισμό των αρχών της δεκαετίας του 1930, όπου η δυσλειτουργική αυταρχική διακυβέρνηση προκάλεσε χάος και έφερε νέους φόβους για καταστροφή. Την ίδια στιγμή, η ζωή έγινε όλο και πιο άνετη και ευχάριστη για τους προνομιούχους. Το βλέπουμε αυτό καθαρά στις πολλές γαστρονομικές και πολιτιστικές ζώνες που αναδύονται σαν φυσαλίδες σε όλο τον κόσμο, και το Graz είναι μία από αυτές, ιδιαίτερα με την αυτοανακήρυξή της σε «πρωτεύουσα της απόλαυσης» της «επαρχίας της απόλαυσης» της Styria.
Ο τρόπος ζωής που βασίζεται στην ευχαρίστηση και την ευεξία, εξυπηρετούμενος από μια εξωτερική και αόρατη χαμηλή κοινωνική τάξη, αμβλύνει το όριο μεταξύ εργασίας και παιχνιδιού. Ακριβώς μια τέτοια ασάφεια μεταξύ εργασίας και παιχνιδιού στις διακοπές οδήγησε στην πτώση του κυβερνώντος συνασπισμού της Αυστρίας την άνοιξη του 2019. Αυτό το φόντο της απόλαυσης και της πολιτικής κρίσης είναι το σημείο εκκίνησης για το βασικό πρόγραμμα του φετινού steirischer herbst. Προσφέρει ένα εκτεταμένο και επεκτατικό διαλογισμό, που σχετίζεται με τον ηδονισμό σε δύσκολες στιγμές, οδηγώντας μας έτσι πολύ πέρα από την μεταφορά του Lukács.
Συνδυάζοντας τις ιστορικές και ιστοριστικές αρχιτεκτονικές της πόλης, διερωτάται τι σημαίνει να διοργανώνεις ένα φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης ανάμεσα στη μεγαλοπρέπεια και τη γοητεία του παλιού κόσμου. Τι σκοτεινές μνήμες περιλαμβάνει αυτή η αρχιτεκτονική των αποικιακών αυτοκρατοριών; Η ίδια αρχιτεκτονική ήταν το ιδανικό σκηνικό στον Ψυχρό Πόλεμο (ο οποίος υποτίθεται ότι επιστρέφει) όταν η πόλη ήταν η έδρα των βρετανικών δυνάμεων και γεμάτη πραγματικούς και φανταστικούς κατασκόπους. Αυτή η περίοδος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο γνώρισε επίσης την ανανεωμένη εμφάνιση της «ήπιας εξουσίας» στην πολιτιστική πολιτική, της οποίας τα αποτελέσματα, τόσο πραγματικά όσο και μυθικά, είναι άλλο ένα θέμα του φεστιβάλ. Αυτές οι πολιτικές έλαβαν τη μορφή του τουρισμού και της ευεξίας, αλλά η γεωργία και η παραγωγή τροφίμων, όπως τις ξέρουμε, προέκυψαν επίσης από τα ερείπια του πολέμου, παρέχοντας τη βάση για τη σημερινή βιομηχανία της ευτυχίας.
Αναφερθήκατε στον διαλογισμό πάνω στον ηδονισμό σε δύσκολες περιόδους. Πώς μπορείτε να δημιουργήσετε ένα χώρο για να αναπτυχθεί ο ηδονισμός κρατώντας την ίδια στιγμή ζωντανή την κριτική σκέψη;
Αυτό βρίσκεται στον πυρήνα των ανησυχιών μας. Η βιομηχανία της ευεξίας και της ευχαρίστησης είναι ένα είδους οπίου, που μας κάνει να παραβλέπουμε τις φρικαλεότητες των πολιτικών, περιβαλλοντικών και ανθρωπιστικών κρίσεων ανά τον κόσμο.
«Ο τρόπος ζωής που βασίζεται στην ευχαρίστηση και την ευεξία, εξυπηρετούμενος από μια εξωτερική και αόρατη χαμηλή κοινωνική τάξη, αμβλύνει το όριο μεταξύ εργασίας και παιχνιδιού. Ακριβώς μια τέτοια ασάφεια μεταξύ εργασίας και παιχνιδιού στις διακοπές οδήγησε στην πτώση του κυβερνώντος συνασπισμού της Αυστρίας την άνοιξη του 2019. Αυτό το φόντο της απόλαυσης και της πολιτικής κρίσης είναι το σημείο εκκίνησης για το βασικό πρόγραμμα του φετινού steirischer herbst.»
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον καταδικασμένο Τιτανικό ως μεταφορά: όσο η μπάντα συνεχίζει να παίζει, μετά το χτύπημα από το παγόβουνο και με την καταστροφή στον ορίζοντα, η πρώτη θέση θα συνεχίσει να απολαμβάνει, παρότι λίγα μέτρα πιο κάτω η δεύτερη και η τρίτη θέση πνίγονται.
Αυτό φυσικά συνεχίζεται μέχρι αναπόφευκτα να πνιγούν και οι επιβάτες της πρώτης θέσης, αλλά τουλάχιστον αυτοί ήταν άνετα μέχρι την τελευταία στιγμή. Φαίνεται ότι το επίπεδο του κυνισμού, της καταστροφής και της πλήρους απελπισίας έχει φτάσει σε τόσο υψηλό σημείο, ώστε το μοναδικό οχυρό είναι να κρατήσουμε εντελώς τον εαυτό μας απασχολημένο με την αυτοβελτίωση, την υγιεινή διατροφή και την προσωπική ευχαρίστηση.
Σε αυτό το κλίμα, η κριτική σκέψη είναι, όπως ίσως πάντα ήταν, υπό πολιορκία. Έχει αποδειχθεί αναποτελεσματική για πολλούς και η αποτελεσματικότητα και οι άμεσες λύσεις είναι αυτό που ψάχνει ο κόσμος. Φυσικά, και οι δύο είναι εξίσου ουτοπικές.
Τοποθετώντας αυτό το πρόβλημα στο επίκεντρο του επιμελητικού concept αυτής της έκδοσης, το steirischer herbst εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι τα αγαθά που προσφέρει η βιομηχανία της πολυτέλειας και της ευεξίας θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν μια δυσάρεστη επίγευση. Αυτό θα οδηγήσει ελπίζουμε σε ένα μέρος, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να απολαμβάνουν μια καλή ζωή, παραμένοντας παράλληλα σε εγρήγορση, ώστε η απόλαυσή τους να μην επιβαρύνει τους άλλους.
Πώς η κληρονομιά του Georg Lukács παρουσιάζεται στο φετινό φεστιβάλ;
Μια εγκατάσταση στο Literaturhaus στο Graz, που σχεδιάστηκε από την Ekaterina Degot και τον David Riff σε συνεργασία με τη Livia Paldi, θα προσεγγίσει με μια καλλιτεχνική - επιμελητική ματιά τους μύθους γύρω από τον Georg Lukács. Ο ίδιος ήταν ένας από τους πιο γνωστούς κατοίκους του φανταστικού ξενοδοχείου, και σύμφωνα με πληροφορίες ήταν η έμπνευση για τον χαρακτήρα του κομμουνιστή Jesuit Naphta στο «Μαγικό Βουνό» (1924) του Τόμας Μαν, που διαδραματίζεται σε ένα πολυτελές σανατόριο στο Νταβός. Άλλες ιστορίες από τα κατορθώματά του απέκτησαν τη δική τους ζωή.
Τι έκανε ως επαναστάτης κομισάριος; Έγινε ένας γκρίζος καρδινάλιος του σταλινισμού μετά τη μετακίνησή του στη Μόσχα, όπως υποψιάζονταν οι εχθροί του; Γιατί αντιστάθηκε στον μοντερνισμό και υπερασπίστηκε τον ρεαλισμό; Τι απομένει από το έργο του μετά το κλείσιμο του αρχείου στο πρώην διαμέρισμά του στην Βουδαπέστη από τη σημερινή δεξιά κυβέρνηση στην Ουγγαρία; Χρησιμοποιώντας μοντέλα, εφήμερα αντικείμενα και αποφθέγματα, η εγκατάσταση βυθίζεται στους μύθους γύρω από τη ζωή του Lukács, αποκαλύπτοντας με παιγνιώδη τρόπο τους μηχανισμούς πίσω από τη δημιουργία τους. Ξεκινώντας από τη διαχρονική του ασχολία με το ιστορικό μυθιστόρημα, δημιουργεί μια αφήγηση που μπορεί ή δεν μπορεί να δει τον Lukács ως πρωταγωνιστή μιας σκεπτόμενης αφήγησης για τις ρήξεις του 20ού αιώνα.
Μπορείτε να δώσετε μια ιδέα για τα νέα έργα που θα παρουσιαστούν;
Βεβαίως, θα δείξουμε 40 νέες παραγγελίες, επομένως η επιλογή είναι μεγάλη. Θα υπάρξει ένας μεγάλος αριθμός εγκαταστάσεων, διασκορπισμένες στο Graz και τη γύρω περιοχή της Styria, που θα συνθέσουν μια διαδρομή για τον επισκέπτη.
Ένα από αυτά είναι ένα νέο βίντεο από τον Βρετανό καλλιτέχνη Jeremy Deller, ο οποίος ρίχνει μια ματιά στο άσχημο πρόσωπο του επικείμενου Brexit. Ένας άλλος είναι ο Πολωνός filmmaker Artur Żmijewski, ο οποίος θα εγκαταστήσει ένα κρησφύγετο για έναν απογοητευμένο πολιτικό που κρύβεται από τους προβολείς. Θα παρουσιάσουμε επίσης ένα νέο έργο του υποψηφίου για βραβείο Turner Oscar Murillo, ο οποίος διερεύνησε την εξασθένιση της δόξας και του μεγαλείου του Palais Attems, ενός μπαρόκ κτιρίου που κάποτε φιλοξένησε τις μυστικές υπηρεσίες των Βρετανών κατακτητών και σήμερα είναι η έδρα των γραφείων του φεστιβάλ.
Ως προς τις performance, έχουμε ένα νέο έργο από την Ρωσίδα φιλόσοφο και σκηνοθέτη Keti Chukhrov, ο οποίος διοργανώνει ένα συνέδριο για την μετα-πορνεία, ενώ ο Michael Portnoy που έχει ως έδρα τη Νέα Υόρκη προτείνει κάποια κινήματα για το μέλλον του σεξ. Το σκανδιναβικό δίδυμο Elmgreen & Dragset προτείνει να εκσυγχρονιστεί το γνωστό αυστριακό σοκολατάκι Mozartkugel, και να μη βασίζεται πλέον στον Μότσαρτ, αλλά στον πιο δημοφιλή αντι-Αυστριακό, τον θεατρικό συγγραφέα Thomas Bernhard. Υπάρχουν πολλά περισσότερα και στα μέσα Αυγούστου θα είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα μας, το πλήρες πρόγραμμα.
Γιατί θα συμβουλεύατε κάποιον από την Αθήνα να έρθει και να επισκεφθεί το φεστιβάλ; Τι να περιμένει ως συνολική εμπειρία;
Οι ανησυχίες της ομάδας του Grand Hotel Abyss και του Volksfronten του περασμένου έτους έχουν παγκόσμια σημασία. Το Grand Hotel Abyss διερευνά μερικά από τα θέματα του προηγούμενου φεστιβάλ, αλλά εξετάζει πιο προσεκτικά θέματα όπως η πολιτική διαφθορά, η κλιματική αλλαγή και ο ηδονισμός υπό το πρίσμα της μόνιμης καταστροφής. Ανοίγουμε μια εβδομάδα πριν από τις πρόωρες εκλογές μετά την πτώση του δεξιού συντηρητικού συνασπισμού στην Αυστρία. Πιστεύουμε ότι καταπιανόμαστε με θέματα, με τα οποία μπορεί να ταυτιστεί ένα διεθνές κοινό, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού.
Ο επισκέπτης μπορεί να περιμένει μια θεματική διαδρομή με βάση 40 ολοκαίνουργια έργα που είναι διασκορπισμένα σε όλο το Graz και τη Styria, εκθέσεις και παραστάσεις κάθε μέρα και όλα αυτά σε πολύ προσιτή τιμή, αφού το πάσο μας για το φεστιβάλ κοστίζει € 29 και εξασφαλίζει πρόσβαση σε όλη τη διάρκειά του. Εκτός από αυτό, το Graz και η Styria είναι εξαιρετικά όμορφα, ειδικά το φθινόπωρο την εποχή του τρύγου και αποτελούν έναν τέλειο ταξιδιωτικό προορισμό για να ξεχάσει κανείς όλους τους φόβους και τη θλίψη και απλά να ΑΠΟΛΑΥΣΕΙ.
