Η πρώτη επαφή του με το νησί έγινε μια Καθαρά Δευτέρα πριν από 28 χρόνια, κι εξελίχθηκε σε μια ιδιαίτερη σχέση που σφραγίστηκε από δύο σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα: την ταινία «Μικρά Αγγλία» και το Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου (16/7-3/9) του οποίου είναι καλλιτεχνικός διευθυντής. Ο Παντελής Βούλγαρης μίλησε για τη δική του Άνδρο στη Μαρία Κρύου.
Έχετε νησιώτικη καταγωγή;
Ο πατέρας μου ήταν από τη Σάμο, η μητέρα μου από τη Νάξο αλλά καθώς δε γνώρισα παππούδες δεν είχα ρίζες σ’ αυτά τα νησιά. Από την παιδική μου ηλικία θυμάμαι το καράβι να αράζει αρόδο στη Νάκο. Δεν πλησίαζε σε λιμάνι, ερχόντουσαν μαούνες να μας πάρουν και μετά ανεβαίναμε με μουλάρια για το χωριό.
Κατά κάποιο τρόπο όμως γίνατε Ανδριώτης. Τι σας γοήτευσε στην Άνδρο;
Στην Άνδρο βρεθήκαμε μία Καθαρά Δευτέρα, πριν από 28 χρόνια, με την Ιωάννα και τα παιδιά, μας άρεσε πολύ κι έτσι αποκτήσαμε ένα σπίτι στις Στενιές. Είναι ένα πολύ όμορφο χωριό στην ανατολική πλευρά του νησιού με σπίτια καπεταναίων, κοντά στα Αποίκια και την ιαματική πηγή Σάριζα. Λόγω των πηγών υπάρχει πράσινο στην περιοχή μας και ο αέρας, ειδικά στο χωριό μας, μιλάει με ιδιαίτερο τρόπο μέσα από τα δέντρα. Ο ήχος ακούγεται θλιμμένος, άλλοτε οργισμένος κι άλλοτε ποιητικός. Είναι πανέμορφη η Άνδρος αν και, δε μου «λέει» πολλά το τοπίο σε ένα τόπο. Με διαφέρει κυρίως ο άνθρωπος μέσα στο τοπίο. Με τον καιρό κάναμε φίλους στην Άνδρο, η Ιωάννα εμπνεύστηκε τα βιβλία της εκεί και κυρίως, τη «Μικρά Αγγλία», που διαδραματίζεται στην Άνδρο τις δεκαετίες του '30 και '40. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1997, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος και την έκανα ταινία το 2013.
Σας καλοδέχτηκαν οι ντόπιοι για τα γυρίσματα της ταινίας;
Είχαμε μεγάλη υποστήριξη. Όλα τα σπίτια που φαίνονται στην ταινία είναι σπίτια κατοίκων του νησιού που μας τα εμπιστεύτηκαν. Κι όχι μόνο άνοιξαν τις πόρτες τους αλλά αν δεν μου άρεσε κάτι στο χώρο το άλλαζα κι έβαζα έπιπλα από άλλα σπίτια. Πολλοί κάτοικοι έπαιξαν κιόλας γιατί η Άνδρος έχει πολιτισμό και το χειμώνα. Έχει δύο θεατρικά σχήματα στα οποία παίζουν ντόπιοι, κάποιος είναι φούρναρης, κάποιος βενζινάς κι όλοι βρίσκουν χρόνο να κάνουν πρόβες. Το νησί, έχει φιλαρμονική, χορευτικά συγκροτήματα, τη βιβλιοθήκη του Καΐρη ακόμα και κινηματογραφική λέσχη. Ένας φίλος ο Βαγγέλης Λουκίσας έχει μια μηχανή από τις παλιές και διατηρεί την ταινιοθήκη προβάλλοντας μια φορά την εβδομάδα πολύ καλές ταινίες.
Παρόλο που βρίσκεται σχετικά κοντά στην Αθήνα δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά. Είναι κλειστή η κοινωνία του νησιού;
Είναι κλειστή λόγω της ναυτικής παράδοσης. Όλοι οι άντρες μπάρκαραν για τα καράβια, οι γυναίκες έμεναν μόνες και στα χωριά δεν μπορούσε να πλησιάσει ξένος άντρας. Αυτό υπάρχει με ένα τρόπο ακόμα, έχει περάσει στο DNA των Ανδριωτών. Καλούν στα σπίτια τους επιλεγμένες συντροφιές. Η Άνδρος δεν είχε ποτέ μαζικό τουρισμό. Τα τελευταία χρόνια άρχισε να γίνεται πιο τουριστική σε κάποια σημεία όπως το Γαύριο που πιάνει το πλοίο και το Μπατσί.
Υπάρχει κόσμος που ταξιδεύει για να βρεθεί στα σημεία όπου γυρίστηκαν χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας; Εσάς, ποια είναι η αγαπημένη σας παραλία;
Στην Άνδρο έγινε ότι και με το «Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» στην Κεφαλονιά. Ο κόσμος θέλει να δει που γυρίστηκε η «Μικρά Αγγλία», τη βραχοσπηλιά στην παραλία στο Συνετί, τα Διποτάματα, το παλιό γεφύρι στο Επισκοπειό -στην ταινία ήταν ένα μέρος του "Κύκλου Μαλταμπέ" που συναντιόταν η Όρσα και ο Σπύρος-, την παραλία Γυάλια κάτω από το χωριό μας. Εκεί, κατεβαίνω κατά τις εννιά το πρωί, την ώρα που λέω ότι ο θεός έχει καθαρίσει την ατμόσφαιρα και η θάλασσα είναι μόνο για μένα. Έχει ομορφιές παραλίες η Άνδρος αλλά και όμορφες ρεματιές για κυκλαδονήσι. Υπάρχει ένας άνθρωπος από τις εφοπλιστικές οικογένειες, ο Σπύρος Πολέμης ο οποίος χρηματοδότησε ένα σπουδαίο έργο. Καθαρίστηκαν τα παλιά μονοπάτια που ένωναν τα χωριά, ήρθαν στη φυσιολογική τους κατάσταση και πλέον τα επισκέπτονται οι ξένοι.
Με πρωτοβουλία Ανδριώτη εφοπλιστή δημιουργήθηκε και το θεατράκι που φιλοξενεί το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου στη Χώρα;
Το ανοιχτό θέατρο στη Χώρα ήταν ένα όνειρο του Αλκιβιάδη Τάττου το οποίο και, πραγματοποίησε. Είναι αμφιθεατρικό με πανοραμική θέα προς το Νότο, έχει 900 θέσεις και καταπληκτικά καμαρίνια. Στο νησί, διατηρείται η παράδοση των μεγάλων οικογενειών, των εφοπλιστών και των καπεταναίων να στηρίζουν τον τόπο τους. Κάπως έτσι φτιάχτηκε το γηροκομείο, η παλιά βιβλιοθήκη, τα γεφύρια. Το φεστιβάλ που φιλοξενείται στο ανοιχτό θέατρο το αγκάλιασαν όλοι. Αυτό που κράτησα από το περσινό, πρώτο φεστιβάλ που κάναμε ήταν τα χαμόγελα και οι κουβέντες του κόσμου που μαζεύεται για τσίπουρο και κουβέντα στα στέκια της Χώρας.
Ποιο είναι το σκεπτικό σας για τη δημιουργία του προγράμματος;
Σκεφτόμουν τι είναι αυτό που θέλω εγώ σαν θεατής. Νομίζω ότι η τέχνη γενικά, υπόγεια και συναισθηματικά μας γνωρίζει καταρχήν τον τόπο μας, τη γλώσσα και την παράδοση μας. Μας φέρνει σε επαφή με τη μεγάλη τέχνη…Όπως έγινε με το ελληνικό τραγούδι. Εγώ, έμαθα τι είναι ο τόπος μας από τις συνθέσεις του Μανού Χατζιδάκι και το Μίκη Θοδωράκη που μέσα από τη δικιά τους κατεύθυνση φιλοξένησαν μεγάλους ποιητές όπως είναι ο Σεφέρης ο Ελύτης, ο Αναγνωστάκης.
Όταν ήμουν νέος άκουγα το όνομα Ρίτσος στο σχολείο γιατί δεν τον είχα ακούσει ποτέ στο σπίτι μου, δεν είχα βιβλία, ήμουν από φτωχή οικογένεια. Έμαθα ποιος είναι λοιπόν ο Ρίτσος, ο Καβάφης, ο Καββαδίας από τα τραγούδια κι έτσι, μέσα ήρθα σε επαφή με τον τόπο μου. Αυτό κάνει η τέχνη: σου προσδιορίζει που έχεις γεννηθεί, τι υπήρχε πριν από σένα και που μπορεί να πάει αυτός ο τόπος γιατί δεν είναι μόνο επικαιρική η συνάντηση έχει και ένα βαθύτερο σκοπό, να σε πάει στο μέλλον. Αυτό που αισθανόμουν σα παιδί το κρατάω ακόμα και πολλές φορές όταν ακούω ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο δε βγαίνω από το αυτοκίνητο μέχρι να τελειώσει. Αυτό είναι τέχνη, μαθητεία μέσα από όλους τους μεγάλους.
Τι θα δούμε στο φετινό φεστιβάλ;
Φέτος, ήταν υποχρέωση μας να φιλοξενήσουμε τη Φαραντούρη, το Μικρούτσικο με τον Πασχαλίδη, το Μητσιά, τη Πασπαλά, τον Παπακωσταντίνου, την Πρωτοψάλτη και άλλους καλλιτέχνες που έρχονται για πρώτη φορά στην Άνδρο. Μέσα από αυτούς βέβαια θα έρθουμε σε συνάντηση με το Νίκο Γκάτσο, την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, το Κώστα Βίρβο, το Λευτέρη Παπαδόπουλο, τη Λίνα Νικολακοπούλου.
Το φεστιβάλ θα φιλοξενήσει και θεατρικές παραστάσεις. Την «Απολογία Σωκράτη» του Δήμου Αβδελιώδη με τον Βασίλη Καραμπούλα στην αρχαία ελληνική γλώσσα με υπότιτλους στην καθιερωμένη ελληνική και τα αγγλικά, τη «Λυσιστράτη» του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού. Θα γίνει ένα αφιέρωμα στο Φεντερίκο Φελίνι. Του οφείλω πολλά πράγματα, ήταν μεγάλος δάσκαλος μέσα από τις ταινίες του κι έτυχε να τον γνωρίσω σε ένα ταξίδι στη Ρώμη. Θα του αφιερώσουμε τρεις βραδιές με τρεις ταινίες του και συναυλία με μουσικές του Νίνο Ρότα του σημαντικού συνεργάτη του, σχεδόν σε όλες του τις κινηματογραφικές δουλειές. Θα ήθελα να κάνω και μία έκθεση ζωγραφικής με τα σκίτσα του Φελίνι. Ξέρετε, ο Φελίνι ξεκίνησε ως σκιτσογράφος. Δυστυχώς η έκθεση δεν μπορεί να γίνει φέτος γιατί η εταιρεία που έχει αναλάβει τη συντήρηση τους, ολοκληρώνει το έργο τον Οκτώβριο.
Το φεστιβάλ ξεκινά 16 Ιουλίου και ολοκληρώνεται στις 3 Σεπτεμβρίου και θα φιλοξενήσει ακόμα παραστάσεις των τοπικών συγκροτημάτων και συναυλία της φιλαρμονικής. Με συγκινεί πολύ που ξεκινάμε με την Καμεράτα junior καθώς θα ήθελα το φεστιβάλ να έχει μία κατεύθυνση προς τους νέους και χαίρομαι που φέτος θα ξεκινήσουν να γίνονται εκδηλώσεις και εκτός θεάτρου σε άλλα σημεία του νησιού, όπως είναι το λιμάνι του Κορθίου και το παλιό σχολείο του Γαβρίου.
Υπάρχουν πανηγύρια ή άλλα πολιτιστικά δρώμενα στο νησί;
Πολλά, κι ένα από τα πιο δημοφιλή πολιτιστικά γεγονότα είναι ο διαγωνισμός φρουτάλιας τον Αύγουστο. Η φρουτάλια είναι το χαρακτηριστικότερο ίσως τοπικό φαγητό κάτι σαν ομελέτα με λουκάνικα κολοκύθια, πατάτα, τυρί. Σήμα κατατεθέν στην Άνδρο είναι και τα γλυκά, τα αμυγδαλωτά, οι κουραμπιέδες, η σοκολατίνα, η πάστα αμυγδάλου, το μιλφέιγ, το παστέλι με σουσάμι. Το πρώτο ζαχαροπλαστείο στο νησί το άνοιξε κάποιος που είχε ζαχαροπλαστείο στην Αλεξάνδρεια και ακόμα σήμερα υπάρχουν καταπληκτικά ζαχαροπλαστεία. Χρησιμοποιείται καλή πρώτη ύλη. Υπάρχουν οικογένειες που βγάζουν μέλι ενώ κάποιες μονάδες αξιοποιούν το γάλα κι έτσι βρίσκεις και, ωραία τυριά όπως τα βολάκια, το φρέσκο άσπρο τυρί, την κοπανιστή, την πετρωτή.
