Ρόδος

Οι δρόμοι της ιταλοκρατίας

Από τα διάσημα μεσοπολεμικά spa της Καλλιθέας μέχρι τα έρημα διοικητικά κτίρια στο χωριό Ελεούσα κι από το λαμπερό Ξενοδοχείο των Ρόδων, που ξαναζεί, μέχρι τις εγκαταλελειμμένες εκκλησίες και βίλες του νότου με τους ξεφτισμένους σοβάδες στα χρώματα του κόκκινου της Βενετίας, τα ίχνη της ιταλοκρατίας στη Ρόδο είναι ακόμη ορατά και άκρως γοητευτικά.

Το Διοικητήριο στην πόλη της Ρόδου

Βασικές στάσεις στην πόλη

Το πνεύμα της ιταλικής διοίκησης αποτυπώνεται εύγλωττα στα δημόσια κτίρια που βρίσκονται γύρω από την πλατεία Ελευθερίας, κοντά στο Μανδράκι. Το Εθνικό Θέατρο Ρόδου (1937) κυριαρχεί με τον όγκο του - μοναδικό αρχιτεκτονικό συνδυασμό «διεθνούς» και «φασιστικού» στυλ. Σήμερα λειτουργεί ως δημοτικό θέατρο και κινηματογράφος. Το Διοικητήριο (1927), έργο του αρχιτέκτονα Florestano di Fausto, συνδυάζει γοτθικά και αναγεννησιακά στοιχεία με μνήμες από το Παλάτι των Δόγηδων της Βενετίας. Σήμερα στεγάζει τη Νομαρχία Δωδεκανήσου. Ένα αψιδωτό διαβατικό το ενώνει με την εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, χτισμένη με πρότυπο την παλιά ιπποτική εκκλησία του Αγίου Ιωάννου. Διαγωνίως απέναντι συναντάμε το Ταχυδρομείο (1926), εξαίρετο δείγμα αναγεννησιακού εκλεκτικισμού. Ίσως το πιο αναγνωρίσιμο έργο του di Fausto είναι βέβαια το Ξενοδοχείο των Ρόδων, όπου ο αρχιτέκτονας θεωρείται ότι έφτασε στον ύψιστο βαθμό της εκλεκτικιστικής πρακτικής του. Πάντως, η σημερινή όψη των περισσότερων κτιρίων που αναφέραμε είναι αποτέλεσμα των «επεμβάσεων εξαγνισμού» του διοικητή των Δωδεκανήσων De Vecchi, ο οποίος διέταξε την αφαίρεση των αραβουργημάτων και των διακοσμητικών στοιχείων από τα κτίρια προβάλλοντας την καθαρότητα του πωρόλιθου σε μια προσπάθεια αισθητικής συνέχειας με την αρχιτεκτονική της ιπποτοκρατίας. Δείτε επίσης το περίπτερο της ψαραγοράς στο εσωτερικό της Νέας Αγοράς στο Μανδράκι και τα παλιά θαλάσσια λουτρά La Ronda - σημερινή «Έλλη» στην παραλία.

Ελεούσα

Αναζητώντας τις πηγές των Ιταλών

Οι Ιταλοί αξιοποίησαν τον υδάτινο πλούτο του νησιού με έργα που και σήμερα εντυπωσιάζουν, διατηρώντας το ύφος και τον αέρα της εποχής τους. Πρώτη στάση στο «υγρό οδοιπορικό» μας τα περίφημα ιαματικά λουτρά της Καλλιθέας: θολωτά κτίρια που θυμίζουν αραβική αρχιτεκτονική, υπέροχα βοτσαλωτά ψηφιδωτά, καμάρες και patio με φοίνικες. Ακόμα και μέσα στην ένταση των έργων αποκατάστασης των λουτρών, τα οποία σχεδιάζονται να χρησιμοποιηθούν και ως θεραπευτικά λουτρά, η παλιά αίγλη είναι εμφανής. Στο κέντρο δεσπόζει η Ροτόντα - εντυπωσιακός ο ογκώδης θόλος της με την περίτεχνη διακόσμηση. Εδώ συναντιόνταν τα ιαματικά νερά των έξι πηγών από ισάριθμες κρήνες. Η νωχελική αύρα αυτής της ιδιότυπης μεσογειακής αρχιτεκτονικής σε ταξιδεύει στην εποχή κατά την οποία ο χώρος έσφυζε από ζωή και η ορχήστρα έπαιζε στο αίθριο. Και αν κάτι σας θυμίζει η μεγαλόπρεπη κεντρική είσοδος, δεν είναι σκηνή από ιταλική ταινία με Ρωμαίους αυτοκράτορες, αλλά από το «Δόλωμα» της Αλίκης Βουγιουκλάκη: γυρίστηκε εδώ. Επόμενος σταθμός μας, οι Επτά Πηγές όπου τα αρδευτικά έργα των Ιταλών δημιούργησαν μια όαση δροσιάς. Πηγές, ρυάκια, άνθη, πράσινο και τιτιβίσματα πουλιών που φτεροκοπούν στις καλαμιές. Βγάλτε τα παπούτσια σας, μπείτε στη σειρά και διασχίστε σκυφτοί, πλατσουρίζοντας, το τούνελ που οδηγεί το νερό των πηγών και των ρυακιών σε μια τεχνητή λίμνη. Προχωρώντας δυτικότερα, θα συναντήσετε το χωριό Ελεούσα, όπου στην πλατεία δεσπόζει ένα έρημο σήμερα κτιριακό συγκρότημα (οι σοβάδες σε έντονα χρώματα και η λιτή μοντέρνα αρχιτεκτονική κλέβουν την παράσταση) που στέγαζε διοικητικά κτίρια και χώρους ψυχαγωγίας των Ιταλών. Ανεβείτε μέχρι την «Κοσκινιστή» - εντυπωσιακά τα χρώματα της πετρόχτιστης δεξαμενής. Μπορείτε να συνεχίσετε δυτικά προς τον Προφήτη Ηλία, σε υψόμετρο 780 μέτρων, προβάλλουν, μέσα από τα πελώρια δέντρα, ο Έλαφος και η Ελαφίνα, δύο υπέροχα «σαλέ». Τα έχτισαν πριν από τον πόλεμο οι Ιταλοί για τους αξιωματικούς τους και λειτούργησαν στη συνέχεια ως ξενοδοχεία. Μέχρι πρότινος μαράζωναν, τελευταία όμως παρατηρήσαμε εργασίες αναστήλωσης, κάτι που δεν ισχύει όμως για την εξίσου επιβλητική Βίλα Ντε Βέκι, που αργότερα έγινε θέρετρο της ελληνικής βασιλικής οικογένειας και τώρα μένει έρημη και λεηλατημένη.

Λουτρά Καλλιθέας

Αυτοκινητάδες με allure ιταλοκρατίας στη νότια Ρόδο

Επίκεντρο της δράσης των Ιταλών στη Νότια Ρόδο ήταν ο αγροτικός οικισμός San Marco, ο σημερινός Άγιος Παύλος, στο δρόμο από Κιοτάρι προς Κατταβιά. Η έρημη εκκλησία με το κωνικό καμπαναριό και τους παλαιωμένους γαλάζιους σοβάδες απέναντι από έναν κυπαρισσόδρομο επί του κεντρικού δρόμου είναι το πιο εύκολα ανιχνεύσιμο σημάδι των Ιταλών. Για πιο... δυνατούς λύτες οι έρημες μεσοπολεμικές αγροικίες κοντά στη στρατιωτική περιοχή νότια της Κατταβιάς. Καταλήξτε στο γειτονικό χωριό Βάτι για ντόπια κρέατα στο παλιό χάνι όπου στεγάζεται η ταβέρνα Πέτρινο. Και για να μην ξεχνιόμαστε, οι ιδιοκτήτες θα σας «χαρτογραφήσουν» τους εδώ δρόμους των Ιταλών - από τα εγκαταλελειμμένα κτίρια και τους καταυλισμούς των στρατιωτών μέχρι τη θρυλική «Σπηλιά του Μουσολίνι» στο δρόμο για το Ίστριο.