Για τη Σοφία Μαραθάκη, η "Βεγγέρα" σχετίζεται με τη σημερινή διαπόμπευση που γίνεται μέσω των social media

Με τη φράση "οδοστρωτήρας" χαρακτήρισε ο ίδιος ο Ηλίας Καπετανάκης τη "Βεγγέρα", ένα μονόπρακτο που διαλύει κάθε κοινωνική επίφαση ευγένειας και καλών τρόπων. Στη νέα σκηνοθετική προσέγγιση της Σοφίας Μαραθάκη, η γλώσσα, η υπερβολή και ο σαρκασμός φωτίζουν με οξυδέρκεια την αμηχανία, τη ματαιοδοξία και τον εγωκεντρισμό μιας μικροαστικής Ελλάδας – τότε και τώρα. Με έμπνευση από τη γελοιογραφία και εξπρεσιονιστικές αποχρώσεις, οι ήρωες της παράστασης, που τους ενσαρκώνουν οι: Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου, Γιάννης Κλίνης, Γιώργος Κριθάρας, Σοφία Μαραθάκη, Οδύσσεια Μπουγά, Ειρήνη Μπούνταλη, Κατερίνα Πατσιάνη, Δανάη Σαριδάκη, Χρήστος Σταθούσης, Γιώργος Σύρμας, ισορροπούν ανάμεσα στην παιδικότητα και την κοινωνική φαιδρότητα, αποκαλύπτοντας τις ρωγμές μιας συλλογικής "ανηλικότητας". Διαβάστε όσα μας είπε η σκηνοθέτιδα για τη "Βεγγέρα"  που κάνει πρεμιέρα, στις 3/5 στο θέατρο Χώρος, σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου.

Το έργο χαρακτηρίζεται από τον ίδιο τον συγγραφέα Ηλία Καπετανάκη ως "οδοστρωτήρας”. Τι ήταν αυτό που σας γοήτευσε περισσότερο στον σαρκασμό και την παρωδία της "Βεγγέρας”;

"Η βεγγέρα" μας παρουσιάζει τη συνάθροιση δυο οικογενειών σε ένα σπίτι. Μέσα από τις κοινότοπες συζητήσεις, αποκαλύπτονται κι αναδεικνύονται όλες οι κακοφορμισμένες συμπεριφορές του νεοέλληνα. Αυτή η μονόπρακτη κωμωδία ηθών, παρουσιάζει χωρία καμία ωραιοποίηση τα ελαττώματά μας. Κυρίως θα έλεγα ότι αναδεικνύει τον εγωισμό μας, τον μιμητισμό, την ξενομανία και την πατριδοκαπηλία μας, την κομπορρημοσύνη , τον φθόνο, την υποκρισία. Είναι οδοστρωτήρας επειδή όλα αυτά είναι συμπυκνωμένα σε ένα μονόπρακτο .Είναι σε κάθε κίνηση, λέξη, βλέμμα, κύτταρο των χαρακτήρων. Ο Καπετανάκης είναι ανελέητος. Με γοήτευσε η ατρόμητη ειλικρίνεια του συγγραφέα.

Έχοντας ήδη σκηνοθετήσει τον "Γενικό Γραμματέα”, τι νέο ή διαφορετικό σας προσέφερε η επανασύνδεση με το σύμπαν του Ηλία Καπετανάκη;

Τα πρόσωπα στον "Γενικό Γραμματέα" έχουν πιο απτούς στόχους και πληρώνουν τις επιλογές τους. Η πλοκή είναι πιο πλούσια, θα έλεγα ότι υπάρχει και μεγαλύτερη εξέλιξη στους χαρακτήρες από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου. Επίσης ο "Γενικός Γραμματέας" είναι γραμμένος με το σκεπτικό του μουσικού θεάτρου, της οπερέτας. Αντιπροσωπεύονται όλες οι κοινωνικές τάξεις, αντιπαρατίθεται η επαρχία με την πρωτεύουσα. Υπάρχει ένας κεντρικός ήρωας του οποίου παρακολουθούμε την άνοδο και την πτώση μέχρι την τελική πρόσκρουση. Στη "Βεγγέρα" όλα είναι κάπως πιο συνοπτικά, πιο ελαφρά, πιο "ανώδυνα”. Το έργο αυτό επικεντρώνεται στο πώς τα πρόσωπα επηρεάζονται από συμβάντα άνευ σημασίας. Αναδεικνύεται η ευκολία με την οποία ερεθιζόμαστε, παρεξηγούμαστε και καυγαδίζουμε. Αυτή η "ευθιξία”, ο εγωισμός και η ψευτοπερηφάνια διατρέχει όλο το έργο. Οι χαρακτήρες είναι παγιδευμένοι σε προσωπικά αδιέξοδα λόγω απόλυτη έλλειψης αλληλοκατανόησης, σεβασμού κι επικοινωνίας.

Ποια κοινωνικά στερεότυπα ή προβληματικές της εποχής του έργου θεωρείτε πως έχουν ανησυχητικά κοινά με τη δική μας πραγματικότητα σήμερα;

Η μεγάλη ανησυχία για το φαίνεσθαι αλλά και η απόλυτη ευκολία με την οποία βγάζουμε τα άπλυτα μας στη φόρα. Η πολύ εύκολη πρόσβαση στη βία και τη διαπόμπευση των άλλων. Είναι μια ωδή στο διαχρονικό φαινόμενο του "ψευτοπαλικαρά" , του θρασύδειλου, του συκοφάντη. Κατα κάποιο τρόπο στηλιτεύει το κουτσομπολιό, τον φθόνο και την υποκρισία που μπορεί να αποκαλύπτει. Σχετίζεται με τη σημερινή διαπόμπευση που γίνεται μέσω των social media.

Η λέξη "βεγγέρα” σήμερα δεν λέει απολύτως τίποτα στους νέους ανθρώπους. Την αντικατέστησε η "μάζωξη", το "hangout", το "σπίτι φίλου"... Πώς προσεγγίσατε στη σκηνοθεσία αυτή τη γλωσσική και πολιτισμική απόσταση;

Την προσεγγίζω σεβόμενη το πότε γράφτηκε το έργο. Το κράμα καθαρεύσας και δημοτικής, το πώς υπάρχουμε μέσα στη γλώσσα και τον προφορικό λόγο αναδεικνύει κι επισφραγίζει τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει από το έργο. Και είναι κομμάτι της γοητείας και της μουσικότητας του έργου. Η γλώσσα του σώματος όμως είναι διαχρονική και αποκωδικοποιείται από τους πάντες. Τα σώματα των ηθοποιών, οι φωνές τους, οι ανάσες και οι εκφράσεις τους γεφυρώνουν την απόσταση. Αν ακολουθούσα το σκεπτικό της προσέγγισης των νέων ανθρώπων, θα χρειαζόταν να γίνει πλήρης μεταγραφή του έργου, άλλη γλώσσα, άρα θα μιλούσαμε για νέο έργο με αφορμή τη "Βεγγέρα". Σίγουρα έχουμε συνυπολογίσει τη χρονική απόσταση που χωρίζει το κείμενο με το σήμερα.

Το έργο εκτυλίσσεται μέσα από μια κοινωνική τελετουργία, τη "βεγγέρα”. Τι σημαίνει σήμερα αυτή η "τελετουργία” για εσάς και πώς διαβάζεται στη σκηνή;

Η συγκεκριμένη τελετουργία τότε είχε πολύ συχνά υποχρεωτικό χαρακτήρα. Οι άνθρωποι έπρεπε να δέχονται επισκέψεις και να επισκέπτονται. Ήταν κομμάτι των καλών τρόπων, της σωστής ανατροφής. Σήμερα αυτές οι περιστάσεις είναι πιο σπάνιες κι έχουν να κάνουν κυρίως με επαγγελματικές υποχρεώσεις, τις οικογενειακές μαζώξεις. Στην σκηνή αυτή η τελετουργία διαβάζεται με την αμφιθυμία που αναδεικνύεται από το κείμενο. Τα περισσότερα πρόσωπα δε θέλουν να είναι εκεί και γεμίζουν την πλήξη και την αμηχανία τους με ανόητες κουβέντες. Κατα κάποιο τρόπο ζούνε υπό το καθεστώς του τρόμου. Ενός τρόμου που πηγάζει από το πώς θα ανταπεξέλθουν κι από το πότε θα φύγουν.

Ο συνδυασμός δημοτικής και καθαρεύουσας δημιουργεί ένα πολύ ιδιαίτερο γλωσσικό τοπίο. Πώς το αξιοποιήσατε δραματουργικά στη σκηνή;

Προσπαθήσαμε να συντονιστούμε με την μουσικότητα αυτής της γλώσσας. Νομίζω ότι αξιοποιήθηκε με τον τρόπο που θα αξιοποιούσαμε οποιοδήποτε θεατρικό κείμενο. Η μουσικότητα της γλώσσας αναδεικνύεται και από τα πρωτότυπα τραγούδια που έχει συνθέσει ο Θοδωρής Αμπαζής.

Οι ήρωες της "Βεγγέρας” φαίνονται αστείοι, τρυφεροί αλλά και επικίνδυνοι. Πώς δουλέψατε σκηνοθετικά αυτή την έντονη αντίφαση και ποιοι ερμηνεύουν τους ρόλους;

Επειδή πρόκειται για φάρσα, ούτως ή άλλως οι αντιδράσεις των προσώπων είναι ακραίες. Φωνάζουν, γκρινιάζουν, γελάνε, αλλάζουν εύκολα διάθεση, πεισμώνουν. Δουλέψαμε κυρίως με έμπνευση από τη γελοιογραφία και τον εξπρεσιονισμό στην κίνηση. Ο Γιάννης Κλίνης είναι ο κύριος Στενός και η Ρουμπίνη Βασιλακόπουλου η σύζυγος του (αχτύπητο δίδυμο τυπικότητας, υφέρποντος σνομπισμού, φωτεινοί παντογνώστες). Ο Γιώργος Κριθάρας είναι ο Νίκος ο ανύπαντρος ανιψιός τους, θαυμαστής της ποίησης, που επιθυμεί διακαώς να ζήσει έναν ρομαντικό και μεγαλόπνοο έρωτα που θα τον οδηγήσει στον γάμο. Ο Γιώργος Σύρμας και η Δανάη Σαριδάκη είναι το ζεύγος Νερουλού, δύο πρόσωπα που επιθυμούν να ανέλθουν κοινωνικά και να εκπαιδεύσουν τις δύο κόρες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορέσουν να διεκδικήσουν αξιόλογους και ανώτερους ταξικά συζύγους στα νυφοπάζαρο της Αθήνας. Η Μαρίκα και η Κατίνα, επηρεασμένες από τις παραστάσεις, τις μουσικές και την ερωτική λογοτεχνία της εποχής τους, φαντασιώνονται ότι είναι ηρωίδες μυθοπλασίας. Η Φρόσω Φαγωτού ( στη δική μας ανάγνωση) είναι η όμορφη ξαδέλφη που επηρεάζεται από τις ιδέες ενός πρώιμου φεμινισμού και θα ήθελε να ζει ως ελεύθερη σουφραζέτα. Ο Πίπης Νερουλός, ο μικρός γιός της οικογένειας που προσπαθεί να παίξει, να πειράξει ,αλλά συνεχώς μέσα στην τελετουργία της Βεγγέρας τον απορρίπτουν και τον διώχνουν.
Όλοι μας αποκαλύπτουν το "κακό” τους πρόσωπο, το αθρωποφαγικό.

Πώς αποτυπώνεται αισθητικά η σύγκρουση ανάμεσα στο "πρωτόκολλο” και τη "φαιδρότητα”, ανάμεσα στην κοινωνική υποκρισία και την εσωτερική αμηχανία των προσώπων; Ποιο ήταν το οπτικό λεξιλόγιο της παράστασης;

Είναι ντυμένοι ωραία, έχουν υπηρετικό προσωπικό, τους ενδιαφέρει το φαίνεσθαι και η πόζα, Αλλά το ευγενικό τους προσωπείο διαλύεται με το παραμικρό. Ολισθαίνουν με ταχύτητα φωτός στην αγένεια, τη φαιδρότητα, την επιθετικότητα. Παρεξηγούνται με το παραμικρό. Τους προδίδει η ίδια η γλώσσα που μετακινείται ταχύτατα από τις εκφράσεις τυπικότητας  σε αγοραία εκφορά του λόγου. Ο θυμός τους οδηγεί σε λεκτικές ακρότητες. Όσο για το οπτικό λεξιλόγιο της παράστασης, ορμητήριο για έμπνευση αποτέλεσαν τα χρώματα και τα σχήματα που συναντάμε στην gothic αισθητική, σε σκηνοθέτες όπως ο Μπάρτον ή ο Λίντς. Όλα αυτά πάντα ειπωμένα από την ανάποδη, από την γελοία τους όψη.

Υπάρχει κάτι από την παιδικότητα, την "ανηλικότητα των ενηλίκων" που αναφέρετε, το οποίο πιστεύετε ότι πρέπει να διατηρήσουμε – ή να ξεπεράσουμε ως κοινωνία;

Θεωρώ ότι είμαστε όντως μια κοινωνία προσκολλημένη σε μια νοσηρή ανηλικότητα η οποία χαρακτηρίζεται από την ευθυνοφοβία και την πατριαρχία. Αναζητούμε συνεχώς μια πατριαρχική φιγούρα να μας καθοδηγήσει και κατόπιν, με την πρώτη ευκαιρία, την ανατρέπουμε και φέρνουμε μια άλλη. Δεν σεβόμαστε και δεν τιμούμε την δημοκρατία που έχουμε στα χέρια μας, δεν αναλαμβάνουμε ευθύνες. Από την άλλη, είναι πολύ θετικό το ότι μπορούμε να γινόμαστε παιδιά, να παίζουμε, να ονειρευόμαστε, να μένουμε αθώοι. Μακάρι να ενισχύαμε σαν κοινωνία αυτή την παιδικότητα…