Ο Σταύρος Λίτινας έχει το δικό του τρόπο να προσεγγίζει κλασικά έργα μέσα από την τέχνη που γνωρίζει καλά, το φλαμένκο. Έχει ήδη παρουσιάσει τη "Δεσποινίς Τζούλια" του Αουγκούστ Στρίντμπεργκ, το "Κουαρτέτο" του Χάινερ Μίλλερ, τη "Σαλώμη" του Όσκαρ Ουάιλντ και "Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα" του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε φλαμένκο εκδοχή. Κοινός παρονομαστής των έργων που επιλέγει είναι τα παιχνίδια εξουσίας. Αυτή τη φορά ο χορογράφος και σκηνοθέτης καταπιάνεται με το αριστούργημα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ "Βασιλιάς Ληρ και το παρουσιάζει σε μια φλαμένκο παράσταση. Διαβάστε όσα μας είπε για την παράσταση του θεάτρου Arroyo.
Η υπόθεση
Ο Ληρ, βασιλιάς της Βρετάνης, σε προχωρημένη ηλικία αποφασίζει να διαιρέσει και να παραχωρήσει το βασίλειό του στις τρεις κόρες του, ζητώντας ως αντάλλαγμα να δηλώσουν δημόσια το μέγεθος της αγάπης τους για αυτόν. Ενθουσιασμένος από τις υπερβολικές κολακείες των δύο μεγαλύτερων θυγατέρων τους, αλλά οργισμένος από την αδράνεια της αγαπημένης του τρίτης, διαιρεί το βασίλειο του στα δυο, αποκληρώνοντας και εξορίζοντας τη μικρότερη θυγατέρα του και εκδιώκοντας τον πιστό του φίλο που την υποστηρίζει. Χωρίς βασιλική εξουσία, εξακολουθώντας όμως να συμπεριφέρεται με αυταρχισμό, συναντά τις ευνοημένες κόρες του και βιώνει την αχαριστία και την αλαζονεία τους. Διωγμένος και απογυμνωμένος από όλες του τις αυταπάτες καταλήγει να περιπλανάται στην ερημιά, σε μια άγρια νύχτα, μέσα σε μια φοβερή καταιγίδα, παλεύοντας με τους δαίμονές του.
Κύκλος αίματος
Κοινός παρονομαστής των έργων που επιλέγω είναι οι μηχανισμοί εξουσίας, η βία, ο καταναγκασμός, ο λυσιμελής φόβος που οδηγεί στη χειραγώγηση σε συλλογικό ή σε προσωπικό επίπεδο. Στο έργο "Βασιλιάς Ληρ" ο Ληρ ως απόλυτος μονάρχης έχει μεγάλη ισχύ και απεριόριστη δύναμη ελέγχου και παρέμβασης στις ζωές των άλλων. Με αυτήν την ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, είναι σε θέση να καταστείλει κάθε αντίδραση και να τιμωρήσει οποιονδήποτε αντίκειται στη θέλησή του. Με αλαζονεία ζητά την επιβεβαίωση, μέσω της κολακείας, από τις κόρες του. Δεν αντέχει και δεν κατανοεί την ειλικρίνεια της τρίτης κόρης του και έτσι χωρίζει στα δύο το βασίλειο του. Οι δύο κόρες που κληρονομούν το βασίλειό του, πριν αναλάβουν την εξουσία, από φόβο και υστεροβουλία δεν τολμούν να εκφράσουν τα αληθινά τους συναισθήματα. Ακόρεστες και ανικανοποίητες, παίζουν το παιχνίδι τους με στρατηγική ακριβείας. Όταν η εξουσία περάσει στα χέρια τους οι μάσκες πέφτουν. Ο ναρκισσισμός και η αχαριστία δημιουργούν ένα εκρηκτικό πεδίο που οδηγεί τον πρώην άτρωτο ηγέτη στην παραφροσύνη και μέσω αυτής, την ύστατη ώρα, στην αποκάλυψη της αλήθειας. Η μικρότερη κόρη που παρεμβαίνει για να σώσει τον πατέρα της συλλαμβάνεται, φυλακίζεται και δολοφονείται. Ανάμεσα στις δυο επικρατούσες βασίλισσες ξεσπά διχόνοια και ανταγωνισμός. Η πρώτη δηλητηριάζει τη δεύτερη και στη συνέχεια αυτοκτονεί. Ο Ληρ, ως τραγικό πρόσωπο ή ακόμη πιο σωστά ως γκροτέσκο πρόσωπο, όπως πολύ σωστά διευκρινίζει ο Jann Kott, καθώς το παιχνίδι στο οποίο ηττείται έχει στηθεί απ΄ τον ίδιο, αφήνει την τελευταία του πνοή στη φυλακή, αγκαλιά με το άψυχο σώμα της μικρότερης κόρης του.
Τα ερωτήματα που θέτει η παράσταση
Η έπαρση, ο εγωισμός και η εξουσία μπορούν να τυφλώσουν τόσο πολύ τον άνθρωπο ώστε να πιστέψει πως ο σεβασμός μπορεί να είναι μια αξία ανταλλάξιμη; Ο φόβος, η υποταγή και η υποκρισία μπορούν να είναι δομικά στοιχεία της αγάπης; Όταν η τάξη διασαλεύεται και οι ηθικοί κανόνες εκπίπτουν υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί το χάος και η συντριβή; Πόσο αντέχει ο άνθρωπος τον αντικατοπτρισμό των τρωτών του στοιχείων όταν τα συναντά ειδικά στο ίδιο του το παιδί; Η αχαριστία του ευεργετημένου μπορεί να δικαιωθεί αν τα κίνητρα του ευεργέτη είναι υστερόβουλα; Η πτώση του ανθρώπου είναι ανάλογη των ψευδαισθήσεων του; Η αυτογνωσία μπορεί να γαληνέψει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει με αξιοπρέπεια στο αναπόφευκτο τέλος; Αυτά είναι κάποια από τα πολλά ερωτήματα που θέτει το έργο του συγγραφέα…
Η κλασική ιστορία σε φλαμένκο εκδοχή
Το φλαμένκο έχει αστείρευτη δύναμη, γιατί αντλεί από το σκοτεινό, απ’ τον πυρήνα, όχι γιατί ξεπήδησε κάποτε από μια βασανισμένη μήτρα με πόνο, μα κυρίως γιατί κουβαλά τον πόνο, τον πρωτόγονο, την πρώτη εκείνη άναρθρη κραυγή του ανθρώπου απέναντι στο θάνατο. Σε αντίθεση με άλλους χορούς, διεγείρει έντονα την ακοή. Είναι χορός κρουστός που όλες του οι κινήσεις γειώνονται με κρότο την στιγμή που το σώμα παλεύει να κρατηθεί ψηλά. Το υποκειμενικό εγώ είναι παρόν με όλες του τις αισθήσεις και στο παρόν βιώνει την τραγωδία της ανθρώπινης ύπαρξης, σε πρώτο πρόσωπο. Ο έντονος ρυθμός, οι απότομες ρωγμές σιωπής και ακινησίας, οι παλμικοί κραδασμοί και γενικά το σύνολο της υλικής αναταραχής συστήνουν μια γλώσσα αμιγώς θεατρική. Όπως σε όλα τα κλασικά έργα που έχω ασχοληθεί, το φλαμένκο χρησιμοποιείται ως εργαλείο. Στη συγκεκριμένη παράσταση συνδυάζεται με πιάνο και φωνή. Οι μουσικές επιλογές κινούνται κυρίως στο χώρο του κλασικού με μικρές εξαιρέσεις. Ο πλούσιος κόσμος της κλασικής μουσικής αποπνέει τη δύναμη και παράλληλα τη σκοτεινιά που συνθέτουν την ατμόσφαιρα του έργου. Ακούγονται, με ιδιότυπη επεξεργασία, έργα του Schubert, του Beethoven, του Caccini να συνομιλούν με αυτά των Radiohead, υπό των κρουστών ήχων του φλαμένκο.
Τα πρόσωπα του έργου και οι ερμηνευτές
Κατά την προσπάθεια προσέγγισης της ουσίας του έργου, καθώς αφαιρείται εξ΄ ολοκλήρου ο λόγος, γίνεται μια επικέντρωση σε επτά βασικούς χαρακτήρες, στον βασιλιά Ληρ και τις τρεις κόρες του, Γκόνεριλ, Ρέγκαν και Κορντέλια, στον Τρελό, και στα δύο αδέρφια Έντγκαρ-Έντμοντ. Η εξέλιξη της πλοκής διατηρείται ευθύγραμμη, με αρχή, μέση και τέλος, όπως στο κείμενο του συγγραφέα, ενώ τα πρόσωπα ανασυστήνονται ως δρώσες δυνάμεις που διαμορφώνουν τη δυναμική των μεταξύ τους σχέσεων. Οι ερμηνευτές είναι παλιοί και νέοι συνεργάτες μου, με βαριά βιογραφικά, πολυετή εμπειρία, αξιοσημείωτο έργο και πορεία τόσο στον Ελληνικό όσο και στο διεθνή χώρο, οι οποίοι κλήθηκαν να ανταπεξέλθουν στις χορογραφικές και ερμηνευτικές απαιτήσεις ενός εξαιρετικά δύσκολου εγχειρήματος. Τη χορογραφική ομάδα απαρτίζουν οι: Φανή Δεμέστιχα, Τζέσικα Καϊμπαλή, Μαρία Μανδραγού, Τάσος Μπεκιάρης, Ηλέκτρα Χρυσάνθου και εγώ. Στη σκηνή, πέρα από μένα που ερμηνεύω το ρόλο του Ληρ, εμφανίζονται οι: Ηλέκτρα Χρυσάνθου (Γκόνεριλ), Φανή Δεμέστιχα (Ρέγκαν), Βάσια Κατσιγιάννη (Κορντέλια), Άνια Βασιλείου (Έντγκαρ), Τζέσικα Καϊμπαλή (Έντμοντ) και Μαρία Μανδραγού (Γελωτοποιός). Στο τραγούδι είναι η Δανάη Κατσαμένη και στο πιάνο η Αλίνα Αναστασιάδη.
Περισσότερες πληροφορίες
Βασιλιάς Ληρ
Το έργο καταγράφει με μοναδικό τρόπο την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου, τον αγώνα του για ισχύ, αλλά και τη φθορά που φέρνει η κατάκτησή της, σε φλαμένκο εκδοχή.
