Μια πρώτη γεύση από τη νέα παράσταση που σκηνοθετεί ο Σωτήρης Τσαφούλιας

Λίγο πριν την πρεμιέρα του "Επισκέπτη" (1/2) του Ερικ Εμμανουέλ Σμίτ βρεθήκαμε στο θέατρο του Ιδρύματος "Μιχάλης Κακογιάννης" και πήραμε μια γεύση από την παράσταση, ενώ ο σκηνοθέτης Σωτήρης Τσαφούλιας, και οι ηθοποιοί Μάνος Βακούσης, Φώτης Θωμαΐδης, Μαρία Παπαλάμπρου και Δημήτρης Παπαδάτος μίλησαν για το έργο.

Ένα χρόνο μετά τις πολύ επιτυχημένες "Αινιγματικές παραλλαγές", ο Σωτήρης Τσαφούλιας επιστρέφει με τον "Επισκέπτη" του ίδιου συγγραφέα. Ο σκηνοθέτης μάς αποκαλύπτει πως μέσα στο '23 θα υπάρξει και τρίτη φορά που επιλέγει αυτόν τον συγγραφέα, τον οποίο θαυμάζει για το ταλέντο που έχει να καταπιάνεται με βαθιά φιλοσοφικά ζητήματα αλλά να καταφέρνει να τα προσεγγίζει με μια γραφή τόσο απλή αλλά καθόλου απλοϊκή που κάνει προσιτό τον προβληματισμό του σε όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους επίπεδο.

Ο Σωτήρης Τσαφούλιας, μιλώντας για τον "Επισκέπτη", σημείωσε ότι δεν πρόκειται για ένα πολιτικό έργο που αφορά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την εισβολή των Ναζί αλλά για ένα έργο φιλοσοφικό που έχει να κάνει με την πίστη του ανθρώπου σε αυτό που ονομάζει Θείο. Ο Σμίτ στην προσπάθειά του να συνομιλήσει με το Θεό, ως απόλυτο σύμβολο της πίστης, και ψάχνοντας έναν συνομιλητή για αυτόν, βάζει σε επίπεδο μυθοπλασίας τον Φρόιντ – το μεγαλύτερο υποστηρικτή του αντιθεϊσμού - να συναντηθεί μαζί του.

Ο "Επισκέπτης" είναι ένα αλληγορικό έργο. Στο πρόσωπο των Ναζί έχουμε την έκφραση οποιουδήποτε είδους ολοκληρωτισμού ή φασισμού και στο πρόσωπο τον Εβραίων έχουμε όλες τις κατηγορίες – ομάδες ανθρώπων που βάλλονται τα τελευταία χρόνια, ομοφυλόφιλους, Ρομά, γυναίκες κάθε τι δηλαδή που οι άνθρωποι με ολοκληρωτική σκέψη βλέπουν ως αντίπαλο και το δαιμονοποιούν. 

Ο Μάνος Βακούσης, που ερμηνεύει τον "Επισκέπτη" του Σμίτ, ανέφερε πως το έργο αυτό μας μιλά για την αμφιβολία: "Κατά βάθος δεν πιστεύουμε σε τίποτα, είμαστε ανελεύθεροι, με τις εμμονές μας σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο". Ο ίδιος περιγράφει τον χαρακτήρα του ως ένα πλάσμα το οποίο λέει ναι στη χαρά της στιγμής, ναι στο παιχνίδι της ζωής, ναι στο σεβασμό και στην αγάπη. Κλείνει λέγοντας πως πρόκειται για "ένα έργο ψυχαγωγικό, ένα έργο θρίλερ για το εσωτερικό τοπίο του ανθρώπου". 

Δίνοντας τον λόγο στον Φρόιντ της παράστασης, ο Φώτης Θωμαΐδης, εξέφρασε τον θαυμασμό για αυτό το τόσο έντονο σε συναισθήματα και αντιπαραθέσεις, ιδέες και αναζητήσεις έργο και τη συνάντηση του με τον Σωτήρη Τσαφούλια. Το να σε αποκαλούν Φρόιντ, έστω και στην σκηνή δεν είναι και το ποιο εύκολο, όπως είπε. Αυτό ήταν για εκείνον μια πρόκληση που σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη έγινε πραγματικότητα.

Ο Δημήτρης Παπαδάτος στο ρόλο του Αξιωματικού μίλησε για την εμπειρία να συμμετέχεις σε ένα έργο με τόση δύναμη. "Εκπροσωπώ το κακό, ό,τι μας φοβίζει και μας τρομάζει. Παρόλα αυτά και ο αξιωματικός είναι ένας άνθρωπος. Καταβάθος το κακό και το μαύρο έχει και κάτι λευκό μέσα του. Μπορεί να αμφιβάλει. Θα το δείτε στην παράσταση".

Σε αντίθεση με το ρόλο του Δημήτρη Παπαδάτου, η Μαρία Παπαλάμπρου, ως Άννα Φρόιντ, εκπροσωπεί το "καλό". Πρόκειται για μια γυναίκα που αγωνίζεται γι' αυτά που πιστεύει και είναι έτοιμη να πεθάνει για αυτά. Η ηθοποιός μίλησε για την ξεχωριστή εμπειρία που είχε στην συνεργασία της με τον Σωτήρη Τσαφούλια, "έναν άνθρωπο με πολύ ελεύθερο πνεύμα που το μεταφέρει και στον τρόπο που σκηνοθετεί, αφήνοντας τον ηθοποιό να δημιουργήσει και να εκφραστεί ελευθέρα".

Ο "Επισκέπτης" μάς μεταφέρει στη Βιέννη, το 1938. Οι Ναζί έχουν εισβάλει στην Αυστρία και καταδιώκουν τους Εβραίους. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ εξακολουθεί να πιστεύει στο μέλλον και αρνείται να φύγει. Αλλά αυτό το απόγευμα του Απριλίου, η Γκεστάπο συλλαμβάνει την κόρη του Άννα και την παίρνει για ανάκριση. Ο Φρόιντ παραμένει μόνος και απελπισμένος, όταν, ξαφνικά, ένας άγνωστος μπαίνει από το παράθυρο. Ποιος είναι; Είναι μια ενσάρκωση της αντίληψής μας για το υποσυνείδητο του Φρόιντ; Ή είναι πράγματι, όπως ισχυρίζεται, ο Θεός αυτοπροσώπως;

Παρακολουθώντας ένα μικρό απόσπασμα από την παράσταση, διακρίνουμε από τα πρώτα λεπτά τους τέσσερις χαρακτήρες, όπως ακριβώς μάς τους περιγράφουν οι ηθοποιοί. Μπορεί το πλαίσιο του έργου να μάς τοποθετεί χρονικά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα ηθικά διλήμματα όμως που έρχεται αντιμέτωπος ο άνθρωπος δεν διαφέρουν από το σήμερα.