Ποιοι ανεβάζουν άπαιχτο Ρακίνα στον Πειραιά;

Το αμετάφραστο και άπαιχτο στην Ελλάδα ως τώρα έργο "Θηβαΐδα ή Τα αδέλφια εχθροί" του Ρακίνα παρουσιάζουν ο σκηνοθέτης Δημήτρης Μπαμπίλης και η ομάδα ΑΠΑΡÄΜΙΛΛΟΝ σε μετάφραση του Ανδρέα Στάικου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (από 13/10).  Ο κορυφαίος Γάλλος δραματουργός, συνδυάζοντας τις τραγωδίες "Φοίνισσες" του Ευριπίδη και "Αντιγόνη" του Σοφοκλή, τοποθετεί στον πυρήνα της σύγκρουσης του έργου του τα δύο αδέρφια, Ετεοκλή και Πολυνείκη, ως εκφραστές των δύο άκρων σε μια βίαιη μάχη κατάκτησης της εξουσίας. Το έργο βρέθηκε στον δρόμο του σκηνοθέτη μέσα από μία υποσημείωση του βιβλίο του δασκάλου του Δημήτρη Τσατσούλη "Μεσαιωνική φάρσα, Ρακίνας, Καστελλούτσι, Κείμενα για τον ευρωπαϊκό θέατρο και την πρόσληψή του" (Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2018) και όπως μας είπε θέλοντας να συνεχίσει την έρευνά του πάνω στην φόρμα και τη δομή της τραγωδίας, επέλεξε αυτό το νεότερο κείμενο στο οποίο απουσιάζει μάλιστα ο Χορός. "Η Θηβαΐδα είναι μία αρχαιόθεμη τραγωδία, όπου συνδυάζονται, σύμφωνα με τους μελετητές του Ρακίνα, τόσο η "Αντιγόνη" του Σοφοκλή όσο και οι "Φοίνισσες" του Αισχύλου.

Η ιδέα για το ανέβασμα του έργου έχει όμως έναν ακόμα άξονα. Το μίσος και η έχθρα των δύο αδελφών, Πολυνείκη και Ετεοκλή, προσφέρεται ως καμβάς για να συλλογιστούμε πάνω σε αυτό που ονομάζουμε "χαμηλό εμφύλιο", όπως τον βιώνουμε τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια. Βέβαια στην περίπτωσή της Θηβαΐδας πρόκειται για δύο πρίγκιπες που πολεμούν ο ένας εναντίον του άλλου, ενώ ο χαμηλός μας εμφύλιος δεν αφορά δύο ισοδύναμους πόλους που ανταγωνίζονται για την κατάληψη της εξουσίας. Περιγράφεται ως χαμηλός γιατί, προς το παρόν δεν έχει πάρει γενικευμένες διαστάσεις ενόπλων συγκρούσεων, παραμένει όμως ένας εμφύλιος, δηλαδή ενδοκοινωνικός, πόλεμος με δεκάδες νεκρούς (βλ. κρατικές δολοφονίες, εργατικά ατυχήματα, γυναικοκτονίες κ.ο.κ), και δύο αντιμαχόμενους κόσμους, δύο διαφορετικές και συγκρουσιακές πραγματικότητες. Όσους φέρουν και ασκούν εξουσία και όσους αντιστέκονται". 
 

Πολιτική θέαση του θεάτρου

Ο Δημήτρης Μπαμπίλης ανήκει στους πολιτικούς σκηνοθέτες της νεώτερης γενιάς, πιστεύει στον διάλογο και την αντιπαράθεση που μπορεί να προκαλέσει το θέατρο στη δημόσια σφαίρα. Στις παραστάσεις της ομάδας του ΑΠΑΡÄΜΙΛΛΟΝ τέμνονται η performance, το θέατρο της τεκμηρίωσης (documentary theatre) ή όποια άλλη υβριδική σκηνική φόρμα που έχει για πρώτη ύλη όχι την φαντασία ή τον μύθο αλλά την υλική πραγματικότητα. Στη σκηνοθεσία της παράστασης "Θηβαΐδα ή Τα αδέλφια εχθροί" επικεντρώνεται στην έχθρα των αδελφών και στη σωματική διάσταση της σύγκρουσης και σύμφωνα με τον ίδιο επιδίωξή του ήταν "η λεκτική σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αδέρφια να πάρει πραγματικές σωματικές διαστάσεις για αυτό και ζητήσαμε την συνδρομή του Ηλία Μπατσινίλα από την Σχολή Βραζιλιάνικου Ζιουζιτσου "PS brotherhood Brazilian jiu-jitsu & more”. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν την γενναιοδωρία των ηθοποιών, να εξερευνήσουν τα σωματικά τους όρια, πάντα με τους ίδιους στην θέση του οδηγού. Η δουλειά μου είναι να φροντίζω τις ασφαλείς συνθήκες και το δημιουργικό πλαίσιο, όσο είμαι ο αυτόπτης μάρτυρας της διαδρομής τους προς την υπέρβαση των σωματικών τους ορίων, όπως και όταν εκείνοι το αποφασίζουν". 

Η ομάδα και οι νέοι συνεργάτες

Η συνεργασία και η πολυφωνία κρατά ενωμένη τη δημιουργική ομάδα ΑΠΑΡÄΜΙΛΛΟΝ. Υπάρχει ένας σταθερός πυρήνας συνδημιουργών, στον οποίο συχνά προστίθενται νέες συνεργασίες. Στην παράσταση αυτή μεταξύ άλλων ο Δημήτρης  Μπαμπίλης συνεργάζεται με την Βασιλική Δέλιου και τον Φαίδωνα Καστρή. Δύο ηθοποιούς, "που προέρχονται από διαδρομές διαφορετικές από την δική μου, επομένως μεταξύ άλλων έπρεπε να προσαρμόσουμε αμφότεροι τα εργαλεία μας, ώστε να συναντηθούμε δημιουργικά. Θα έλεγα ότι και οι δύο, έκαστος με ξεχωριστό τρόπο, ήταν το μεγαλύτερο δώρο αυτής της δουλειάς, καθώς στις πρόβες χάρη στην ουσιαστική τους εμπλοκή και συμμετοχή, βρέθηκα μπροστά σε πολλές ευχάριστες εκπλήξεις και προκλήσεις, ανακαλύπτοντας τα όρια της γλώσσας μου, αλλά και των προκαταλήψεων που μπορεί να έφερα ως νεότερος δημιουργός. Αυτός ο διαγενεακός διάλογος μεταξύ καλλιτεχνών, νομίζω ότι μόνο κερδισμένους μπορεί να μας βγάλει, αρκεί να γίνεται από επιλογή, ισότιμα και με σεβασμό. Όταν πρόσφατα κάποιοι καταχρώμενοι τον σεισμό του metoo, εξαπέλυσαν αδιάκριτα πόλεμο στην παλιότερη γενιά στο όνομα της δικής μας, κάποιοι βλέπαμε τα νέα τέρατα ήδη να γεννιούνται ανάμεσά μας. Η Θηβαΐδα δίνει σε όλους αυτούς ένα πολύ καλό μάθημα. Στο τέλος αλληλοσκοτώνονται".

 

Ποια είναι η χρησιμότητα του ερευνητικού θεάτρου Δημήτρη Μπαμπίλη;

"Το ερευνητικό θέατρο δεν είναι χρήσιμο, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Απαιτεί αφοσίωση, χρόνο, εμβάθυνση, βραδύτητα, υπομονή, σταθερούς συνοδοιπόρους και συνομιλητές, που οι συνήθεις ρυθμοί παραγωγής και πρόσληψης μιας παράστασης δεν επιτρέπουν, για να μην πω αποτρέπουν. Υπό αυτό το πρίσμα, το ερευνητικό θέατρο πρόκειται για κάτι το περιττό, το πλεονάζον. Εκεί όμως έγκειται η αναγκαιότητά του, γιατί αν δεν μοιάζει χρήσιμο είναι γιατί αποτελεί αναγκαίο, είναι γιατί εκφράζει την απαίτηση για ένα περιθώριο. Δηλαδή, για μια πέρα απ' τα όρια, δοσμένα ή κεκτημένα, διαπραγμάτευση της σκηνικής γλώσσας, της συνδημιουργίας, της ουσιαστικής σχέσης με τον μεγάλο αποδεκτή, το κοινό. Στο ΑΠΑΡÄΜΙΛΛΟΝ δεν κάνουμε ερευνητικό θέατρο από μόδα ή από αδυναμία. Για να είμαστε ειλικρινείς, συχνά αμφιβάλλουμε για το αν κάνουμε ούτως ή άλλως. Δίνουμε απλά στους εαυτούς μας το περιθώριο να μην επαναλαμβανόμαστε επειδή ακούσαμε ένα μπράβο, αλλά να εξελισσόμαστε, ακόμα κι αν συχνά συναντάμε αδιέξοδα".