Τέσσερις έφηβοι κρατούν σε ομηρία την καθηγήτριά τους σε ένα έργο-δυναμίτης από τη Σοβιετική Ένωση του 1980. Η γενιά του σοσιαλισμού συγκρούεται με εκείνη της επερχόμενης περεστρόικα και η ιδεολογική αντιπαράθεση αποκτά την ένταση ψυχολογικού θρίλερ, σε μια παράσταση που αξίζει να δουν, εκτός των άλλων, έφηβοι μαθητές κι εκπαιδευτικοί.
Τέσσερις μαθητές επισκέπτονται την καθηγήτριά τους με άλλοθι τα γενέθλιά της προκειμένου να της αποσπάσουν το κλειδί για το ντουλάπι όπου φυλάσσονται τα γραπτά τους. Θεωρούν πως από αυτά κρίνονται η μελλοντική ευτυχία και η ευημερία τους. Η καθηγήτρια όμως είναι ανένδοτη. Η σύγκρουση είναι σφοδρή, αντικατοπτρίζοντας το χάσμα γενεών και το τέλμα των αντιπαρατιθέμενων ιδεολογιών.
Μολονότι οι ήρωες του έργου φαντάζουν σχηματικοί και η έκβαση τραβηγμένη, η συγγραφέας αποδεικνύει με ακρίβεια το θεώρημά της: το πειραματόζωο του σοβιετικού σοσιαλισμού (η καθηγήτρια Ελένα) κι εκείνα της επερχόμενης περεστρόικα και της γκλασνόστ (οι μαθητές), κλεισμένα στο κλουβί-διαμέρισμα της πρώτης, παραδίνονται σε έναν εμφύλιο γεμάτο ηττημένους.
Έργο κατά παραγγελία ήταν το «Αγαπητή Ελένα». Το υπουργείο Πολιτισμού της Σοβιετικής Ένωσης ανέθεσε το 1980 στην 32χρονη τότε Λουνμτίλα Ραζουμόβσκαγια να γράψει θέατρο «για την ανήσυχη εφηβεία». Χωρίς να αντίκειται στα βασικά ιδεώδη του σοσιαλισμού, το έργο απαγορεύτηκε από τη σοβιετική λογοκρισία κι επανήλθε στο ρεπερτόριο το 1987. Κι όμως, κανένας από τους ήρωες της Ραζουμόβσκαγια δεν μπορεί να θεωρηθεί θετικός εκπρόσωπος της νέας κατάστασης.
Με τη γνώση του παρόντος, το «Αγαπητή Ελένα», εκτός από εύφλεκτο θεατρικό υλικό, ικανό να πυροδοτήσει μια παράσταση υψηλής έντασης και ιδεολογικής εγρήγορσης, όπως αυτή της Ελένης Σκότη, έχει την ισχύ της παραβολής. Ζήσαμε πολύ σκοτεινούς καιρούς τα τελευταία σαράντα χρόνια. Τραχείς και σφοδρές μεταβάσεις –ηθικές, πολιτικές, ιδεολογικές και, βεβαίως, οικονομικές– σημειώθηκαν από το 1980 μέχρι σήμερα παντού. Το δύσθυμο τέλος του έργου μάς φέρνει αντιμέτωπους με μια αυτογνωσία διόλου παρήγορη: ο διχασμός και η διάσπαση των ηρώων της Ραζουμόβσκαγια είναι και δικά μας.
Η σκηνοθεσία, υποστηριγμένη από την ακριβόλογη μετάφραση (Β. και Ειρ. Χαραλαμπίδου), το κινηματογραφικό σκηνικό-αναφορά στα σοβιετικά ’80s (Γ. Χατζηνικολάου) και τους «οικιακούς» φωτισμούς (Αντ. Παναγιωτόπουλος), προσδίδει στο έργο μια ανησυχαστική ατμόσφαιρα ψυχολογικού θρίλερ. Τιθασεύει έτσι υφολογικά τη φλύαρη, στην «παράδοση» του Μαξίμ Γκόργκι αντιπαραβολή επιχειρημάτων και ιδεολογημάτων. Ο ρεαλισμός είναι δουλεμένος στο έπακρο, με τον θίασο να καταθέτει νευρώδεις ερμηνείες και να οδηγείται σε σωστά ζυγιασμένες κλιμακώσεις και αποκλιμακώσεις της έντασης.
Η Αριέττα Μουτούση, λιτή και μετρημένη στο ρόλο της μαραμένης γεροντοκόρης καθηγήτριας, έχει εξορίσει κάθε ίχνος της κωμικής της μανιέρας κι έχει επεξεργαστεί τις παύσεις, τις εξάρσεις, τους μορφασμούς και τις χειρονομίες της, τον ίδιο το ρυθμό της αναπνοής της. Ο Γιάννης Λεάκος ως στρεψόδικος Βαλόντια αποδεικνύει το υποκριτικό του ένστικτο: αλλάζει έντεχνα προσωπεία και ακόμη κι όταν κάποτε αγγίζει την υπερβολή, γνωρίζει πώς να παραμείνει εντός κλίματος. Ο Δημήτρης Σαμόλης –ήρεμη δύναμη– πείθει ως απεγνωσμένος ιδεολόγος, ενώ ο Χρήστος Κοντογεώργης και η Ηρώ Πεκτέση είναι επικοινωνιακά άμεσοι.
Ημερομηνία α' δημοσίευσης: 6/11/2014
Περισσότερες πληροφορίες
Αγαπητή Ελένα
Η ιστορία μιας δασκάλας που κρατείται όμηρος από τους μαθητές της και το σπίτι της γίνεται πεδίο σύγκρουσης της ηθικής και των αξιών
