Πριν από πενήντα δύο χρόνια, μέσα στη στρατιωτική δικτατορία, είχε κάνει πρεμιέρα το εμβληματικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, από το θίασο Καρέζη-Καζάκου, καθώς ξεκίνησε να παίζεται το καλοκαίρι του 1973 στο θερινό Αθήναιον και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου μεταφέρθηκε στο Ακροπόλ. Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό έργο, ένα πανόραμα του βίου του ελληνικού κράτους, που γράφτηκε κατόπιν πρότασης του θιασαρχικού ζευγαριού.
Η Τζένη Καρέζη έχει περιγράψει πως έψαχναν έναν έργο που έπρεπε "να είναι κάτι σαν λαϊκό πανηγύρι, να κλείνει μέσα του πολλή ρωμιοσύνη", ώστε με όπλα τη σάτιρα, το γέλιο και το δάκρυ να μιλήσουν "για τους καημούς και τα όνειρα της φυλής μας, για προδομένους αγώνες, προδομένες ελπίδες και, πάνω απ’ όλα, για ομορφιά", και απευθύνθηκαν στον σπουδαίο Έλληνα δραματουργό ως τον πλέον κατάλληλο να μετατρέψει την ιδέα τους σε ένα έργο που θα είχε "μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης".
΄Ετσι προέκυψε μια αλληγορική λαϊκή επιθεώρηση με πολλές αναφορές, από το θέατρο του Μπρεχτ μέχρι τον Καραγκιόζη, όπου κεντρικοί ήρωες είναι ο Ρωμιός και το Ρωμιάκι, δύο πλάνητες που σχολιάζουν σταθμούς της ελληνικής Ιστορίας. Το έργο ξεκινάει, καθόλου τυχαία, από το μύθο του Κρόνου που έτρωγε τα παιδιά του, περνάει στην αρχαιότητα και στο Βυζάντιο, έπειτα στην ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και στο πρώτο σύνταγμα του 1843, και φτάνει ως τις αρχές του 20ού αι. και τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Κώστας Καζάκος απέκτησε άμεσα πολιτική ταυτότητα και μέχρι σήμερα το "Μεγάλο μας τσίρκο" αποτελεί μοναδικό παράδειγμα συμπόρευσης της τέχνης με την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Πρωταγωνιστούσε ένας 35μελής θίασος: δίπλα στον Καζάκο και την Καρέζη, που ερμήνευαν τον Ρωμιό και το Ρωμιάκι, αντίστοιχα, έπαιζαν ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Χρήστος Καλαβρούζος, ο Τίμος Περλέγκας, ο Σπύρος Κωνσταντόπουλος κ.ά., ενώ συνολικά οι συντελεστές αποτέλεσαν μια πραγματική dream team: τα σκηνικά και τα κοστούμια ήταν του Φαίδωνα Πατρικαλάκη, η διδασκαλία του θεάτρου σκιών του Ευγένιου Σπαθάρη και, βέβαια, τα θρυλικά τραγούδια στη μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου, που απέκτησαν και αυτόνομη πορεία, ερμήνευε επί σκηνής ο Νίκος Ξυλούρης.
Η παράσταση μετατρεπόταν κάθε βράδυ σε άτυπη αντιδικτατορική διαδήλωση κι έτσι, παρόλο που το έργο είχε αποφύγει τη λογοκρισία (καθώς ο Καμπανέλλης πατούσε στο περιθώριο των ιστορικών γεγονότων, τα εμβόλιζε με φανταστικά στοιχεία και, κυρίως, είχε αφήσει απ’ έξω οποιαδήποτε σύγχρονη αναφορά), η διαδρομή της δεν ήταν απρόσκοπτη. Οι έλεγχοι της Ασφάλειας ήταν καθημερινοί, ενώ η Καρέζη και ο Καζάκος συνελήφθησαν και κρατήθηκαν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, ειδικά μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Η παράσταση, παρ’ όλ’ αυτά, συνέχισε την πορεία της, ενώ τον Αύγουστο του ’74, μετά την πτώση της Χούντας, το έργο ξανανέβηκε με την προσθήκη λογοκριμένων σκηνών κι ενός τραγουδιού αφιερωμένου στους νεκρούς του Πολυτεχνείου.
Ο Πέτρος Ζούλιας ανεβάζει αυτό το φορτισμένο έργο όχι ως μια απλή αναβίωση αλλά ως μία επίκαιρη θεατρική πράξη μνήμης και συνείδησης και το βλέπει ως αφορμή να ξαναδούμε την ιστορία μας και τον εαυτό μας. Σημειώνει, επίσης: "το "Μεγάλο μας τσίρκο” είναι ένα υπέροχο λαϊκό θεατρικό πανηγύρι, που κλείνει μέσα του όλη τη χαρά, το πάθος και τον πόνο της Ρωμιοσύνης. ΄Αλλοτε με σατιρικό σχόλιο και άλλοτε με κραυγή δραματική, το έργο αγκαλιάζει όλη την ιστορία του τόπου μας. Σαν άλλος Αριστοφάνης, που δεν αγνοεί τον Μπρεχτ, ο Καμπανέλλης γεννά θέατρο εν θεάτρω. Με άψογη μαεστρία ξύνει παλιές εθνικές πληγές, όνειρα και προδοσίες. Η μουσική του μεγάλου μας Σταύρου Ξαρχάκου και τα τραγούδια απογειώνουν τη σκηνική αφήγηση με τρόπο μοναδικό. Το δάκρυ διαδέχεται το γέλιο, δημιουργώντας στους θεατές όλα τα δυνατά συναισθήματα".
Στην παράσταση, που θα κάνει πρεμιέρα στις 5 Δεκεμβρίου στον "Ελληνικό Κόσμο", πρωταγωνιστούν η Ελεωνόρα Ζουγανέλη και ο Δημήτρης Γκοτσόπουλος, μαζί με έναν πολυμελή θίασο: Γιάννης Ζουγανέλης, ΄Αννα Μονογιού, Δημήτρης Καπετανάκος, Γιώργος Τσουρουνάκης κ.ά. Τα τραγούδια ερμηνεύουν ο Κώστας Τριανταφυλλίδης και οι ηθοποιοί της παράστασης, ενώ συμμετέχει οχταμελής ορχήστρα. Τα σκηνικά υπογράφει η Μαρία Φιλίππου, τα κοστούμια ο Νίκος Χαρλαύτης, τις χορογραφίες ο Φώτης Διαμαντόπουλος, τους φωτισμούς η Μελίνα Μάσχα, τα βίντεο ο Κάρολος Πορφύρης. Η μουσική διδασκαλία είναι του Νεοκλή Νεοφυτίδη.
Περισσότερες πληροφορίες
Το Μεγάλο μας Τσίρκο
Το θρυλικό έργο-ντοκουμέντο ακολουθεί άλλοτε με δραματικό και άλλοτε με χιουμοριστικό τρόπο την πορεία της ελληνικής ιστορίας, σε μια παράσταση με πολυμελή θίασο και ορχήστρα. Το «Μεγάλο μας Τσίρκο» είναι ένα ιστορικής σημασίας έργο για το ελληνικό θέατρο. Πριν από 52 χρόνια, το 1973, έκανε την πρώτη του πρεμιέρα στην Αθήνα, λογοκρίθηκε αρκετές φορές, απαγορεύτηκε, αλλά επανήλθε ακόμα πιο επίκαιρο. Οι αλληγορίες του μας ταξιδεύουν με τρόπο μοναδικό, από την αρχαιότητα μέχρι και τον εμφύλιο, μέσα από συγκρούσεις και ανατροπές, συγκίνηση και σάτιρα, σκληρότητα και ελπίδα.
