Το 2020 παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η πολυμεσική παράσταση- εμπειρία "Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος” και μετά από μια μεγάλη διαδρομή στο εξωτερικό, επιστρέφει εκεί απ’ όπου ξεκίνησε, το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεως (στις 8, 10, 11, 12, 13/5) . Ο σκηνοθέτης Παντελής Δεντάκης μας μιλά για το συγκλονιστικό έργο του Philippe Minyana, μια ελεύθερη διασκευή του μύθου Πρόκνη και Τηρεύς από τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου, ιδωμένο μέσα από την καλλιτεχνική σύνθεση θεάτρου, μικρογλυπτικής, video art, κινηματογράφου και μουσικής, της ομάδας Black Forest.
Ο αντίκτυπος της ιστορία "Η μικρής μέσα στο σκοτεινό δάσος" σήμερα
Ο Minyana πήρε στα χέρια του έναν αρχαίο μύθο - αυτόν της Πρόκνης και της Φιλομήλας - και έπλασε έναν παραμυθένιο, μυστηριακό κόσμο, με βασιλιάδες, παλάτια, στοιχειωμένα δάση, ανεξήγητα γεγονότα, μεταφυσικά πρόσωπα. Αυτά είναι τα αφηγηματικά του εργαλεία για να μιλήσει για την έμφυλη βία, την σκληρότητα και την χυδαιότητα της φαλλοκρατίας και της πατριαρχίας, την οργή και την λύσσα για εκδίκηση που γεννάει το αίσθημα της αδικίας. Σε έναν κόσμο αδίστακτο, όπου το αίσθημα της ανασφάλειας και η έλλειψη δικαιοσύνης γιγαντώνεται μέρα με την μέρα, σε έναν κόσμο όπου ο ισχυρός μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε αδηφάγο τέρας και κατασπαράζει τον αδύναμο, η βία κατά των γυναικών και οι γυναικοκτονίες αυξάνονται, η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος - άλλες φορές απελπισμένη και άλλες οργισμένη - απαιτεί νέμεση και κάθαρση.
Ο συνδυασμός θεάτρου με μικρογλυπτική και video art
"Τα όνειρα μας πάντοτε ανατρέπονται! Νομίζουμε ότι ορίζουμε τα πράγματα και μας ποδοπατούν!” τραγουδούν οι ήρωες στα ιντερμέδια. Ο άνθρωπος είναι έρμαιο του θανάτου· ή μάλλον της συνείδησης του θανάτου. Αυτή η γνώση τον μετατρέπει από φοβισμένο ζώο σε κτήνος, τον καθιστά δυνατό για τις πιο αποτρόπαιες πράξεις. Με επίκεντρο αυτή την παραδοχή, πως στην πραγματικότητα ο άνθρωπος δεν μπορεί να ορίσει την ζωή του, και ανά πάσα στιγμή ο Θεός, η μοίρα, η φύση, η νομοτέλεια θα επιβάλει τους δικούς της κανόνες, θελήσαμε να δημιουργήσουμε έναν φαντασιακό μικρόκοσμο, όπου τα μικρογλυπτά ετεροκαθορίζονται από τους ηθοποιούς, υπόκεινται στους κανόνες τους, υποτάσσονται στην εξουσία τους. Καθώς, όμως, η ιστορία εξελίσσεται, τα γλυπτά - που προβάλλονται στην μεγάλη οθόνη - μετατρέπονται σε τεράστιες τρομακτικές μορφές, κυριαρχώντας στον χώρο· σταδιακά οι ηθοποιοί φαίνονται μικροί και αδύναμοι μπροστά τους. Ο Άνθρωπος συντρίβεται από το αναπάντεχο, από το απρόσμενο, από αυτό που δεν μπορεί να ελέγξει. Από εξουσιαστής, γίνεται εξουσιαζόμενος· από κυρίαρχος, κυριαρχημένος· από Θεός, συρρικνώνεται και γίνεται τίποτα.
Η θέση της σιωπής στο έργο
Την παράσταση την διατρέχει μια συνεχής ηχητική λειτουργία που παράγεται από τον λόγο των ηθοποιών, το ηχητικό περιβάλλον και την μουσική, δημιουργώντας μια τρομερά τεταμένη ατμόσφαιρα, πολλές φορές ασφυκτική, με έντονο το στοιχείο της αγωνίας και του τρόμου. Οι λιγοστές στιγμές σιωπής που υπάρχουν στην παράσταση – και συνοδεύονται από απόλυτο σκοτάδι – δημιουργούν ένα προσωπικό χωροχρόνο στον κάθε θεατή, δίνοντάς του την ευκαιρία να στραφεί εντός του και να συναντηθεί με το δικό του τραύμα, το δικό του κομμάτι θυμού ή απελπισίας. Ένα από τα πιο τραγικά γεγονότα του έργου είναι ο ακρωτηριασμός την Μικρής. Ο Βασιλιάς τής κόβει την γλώσσα για να μην αποκαλύψει ποτέ τις αποτρόπαιες πράξεις του. Η "βουβή κραυγή” της Μικρής είναι η απαρχή της εκδίκησης. Αυτή η βουβή κραυγή είναι τόσο ηχηρή, τόσο θορυβώδης, τόση ισχυρή, που θα φέρει την απόλυτη πτώση, την ολοκληρωτική συντριβή του νοσηρού, αλαζόνα βασιλιά.
Η αντίδραση του κοινού σε διαφορετικούς σταθμούς του ταξιδιού της παράστασης
Αυτό που διαφοροποιεί το κοινό κάθε χώρας είναι οι πολιτισμικές, οι κοινωνικές και οι πολιτιστικές αναφορές του. Ωστόσο, ο πυρήνας της ανθρώπινης ψυχής είναι ένας. Ο βιασμός, για παράδειγμα, της Μικρής από τον Βασιλιά συγκλονίζει και εξοργίζει παντού το ίδιο. Ίσως, βέβαια, η μη κατανόηση της γλώσσας (η παράσταση παίζεται στα ελληνικά με υπέρτιτλους στη γλώσσα της εκάστοτε χώρας) δημιουργεί βαθύτερη επικοινωνία, κάνει κάποιες φορές την παράσταση πιο επιδραστική. Ο λόγος δεν λειτουργεί στον ξένο θεατή ως λέξεις που συνθέτουν ένα νόημα, αλλά ως μυσταγωγικός μουσικός ήχος, που τον αγγίζει πιο άμεσα, πιο καίρια. Το έργο του Minyana είναι σκληρό, κάποιοι θεατές πιέζονται πολύ. Σε μία παράσταση -παίζαμε στην Toulon, στην νότια Γαλλία - αρχίσαμε να ακούμε ένα κλάμα και, λίγα λεπτά μετά, δύο γυναίκες αποχώρησαν διακριτικά. Στο τέλος της παράστασης ήρθε ένας άνθρωπος του θεάτρου και μου μετέφερε την συγγνώμη της κοπέλας που έκλαιγε· όταν ήταν παιδί είχε βιαστεί και η παράσταση της ανέσυρε την τραυματική μνήμη.
Οι συνεργάτες και το μήνυμα της παράστασης
"Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος” είναι μια καλλιτεχνική δουλειά συνόλου. Είμαι ευγνώμων που όλες και όλοι εμπιστεύτηκαν την αρχική σύλληψη και μαζί συν- δημιουργήσαμε αυτή την παράσταση. Με κάποιους είχαμε συνεργαστεί στο παρελθόν· τον ηθοποιό Πολύδωρο Βογιατζής, τον μουσικό Σταύρο Γασπαράτο, τον Νίκο Δεντάκη που υπογράφει την σκηνική εγκατάσταση. Με άλλους, όπως ο video artist και φωτιστής Αποστόλης Κουτσιανικούλης, η γλύπτρια Κλειώ Γκιζελή, η ενδυματολόγος Κική Γραμματικοπούλου και η ηθοποιός Κατερίνα Λούβαρη Φασόη βρεθήκαμε για πρώτη φορά. Η παράσταση αυτή στάθηκε η αφορμή για μια φιλία και μια σταθερή σχέση συνεργασίας και συνοδοιπορίας. Ήταν για μας ένα πεδίο έρευνας και πειραματισμού, μια συναρπαστική περιπέτεια. Δημιουργήσαμε έναν ασφαλές και υγιή χώρο συνεργατικότητας, με εμπιστοσύνη, αλληλοσεβασμό και ουσιαστική ανταλλαγή σκέψεων και ιδεών. Ωστόσο, εκτός από την δημιουργική ομάδα, πολλοί και πολλές στάθηκαν στο πλάι μας και μας στήριξαν με διαφορετικούς τρόπους. Το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, ο ατζέντης μας Olivier Gluzman, πολλοί φίλοι μας, συνεργάτες που είπαν μια ιδέα, που πρόσφεραν ένα κομμάτι τεχνογνωσίας. Είμαστε ευγνώμονες που η Μικρή έκανε αυτό το θαυμάσιο ταξίδι. Πήρε μέρος σε σημαντικά φεστιβάλ, παίχτηκε σε τόσα θέατρα της Ευρώπης, συγκίνησε, αγαπήθηκε. Όμως το σημαντικότερο για εμάς είναι πως κάθε παράσταση υπήρξε μια Θεία Λειτουργία· μία τελετουργία μοιράσματος προσωπικών τραυμάτων, με σκοπό την λύτρωση, την εξιλέωση, την αναγέννηση.
Περισσότερες πληροφορίες
Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος
Η πολυταξιδεμένη παράσταση αποτελεί μια ελεύθερη διασκευή του μύθου «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου και ζωντανεύει από κούκλες-μινιατούρες, δύο ηθοποιούς και διαφορετικά αφηγηματικά μέσα. Μετά από μία πορεία πέντε χρόνων, την επιτυχημένη συμμετοχή της στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ της Αβινιόν και σε άλλα σημαντικά ευρωπαϊκά φεστιβάλ, η πολυμεσική παράσταση - σύνθεση θεάτρου, μικρογλυπτικής, video art, κινηματογράφου και μουσικής, επιχειρεί να δημιουργήσει έναν φαντασιακό και εφιαλτικό μικρόκοσμο. Οι δύο ηθοποιοί της παράστασης ξετυλίγουν τον μύθο με την βοήθεια μικρών γλυπτών, που αναπαριστούν τους ήρωες του έργου. Οι απόκοσμες μινιατούρες κινηματογραφούνται και προβάλλονται μεγεθυμένες σε μια τρίτη, μεγάλη οθόνη. Έτσι, από μικροσκοπικά, αδύναμα πλάσματα μέσα στα χέρια των ανθρώπων-θεών, μετατρέπονται σε τεράστια, τρομακτικά τέρατα. Το γεγονός ότι η ιστορία διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας άλλοτε σε «μικρογραφία» και άλλοτε σε «μεγέθυνση» εντείνει τον τρόμο, τη βία και το τραγικό που εμπεριέχει.
