Λεωνίδας Τούμπανος
Στο πρώην εργοστάσιο "Κλωσταί Πεταλούδα-Μουζάκης" στο Αιγάλεω στεγάζεται το νέο Cartel. Ο Βασίλης Μπισμπίκης, ο Τσέζαρις Γκραουζίνις, η Φαίη Τζήμα και μια ομάδα καλλιτεχνών μεταμορφώνουν τον βιομηχανικό χώρο σε μια μεταβαλλόμενη θεατρική σκηνή. Με όχημα τη διαχρονικότητα του Σαίξπηρ και τη δύναμη του παρόντος, το Cartel επιστρέφει τον Μάιο – πιο ώριμο, πιο άγριο, πιο ζωντανό από ποτέ.
Επιβιβάζομαι στο Μετρό και κατεβαίνω στον σταθμό Ελαιώνας. Αφήνω πίσω το κέντρο της Αθήνας και τη θέα της Ακρόπολης. Λίγα μόλις βήματα από τα αρχαία τείχη, η Ιερά Οδός, κάποτε η πορεία των ελευσίνιων μυστών, συναντούσε εδώ τον ποταμό Κηφισό. Στο σημείο αυτό βρισκόταν μια τοξωτή γέφυρα, με τουλάχιστον πέντε τόξα – απομεινάρι μιας άλλης εποχής, που ήρθε ξανά στο φως κατά την κατασκευή του Μετρό.
Ένα κομμάτι της είναι πια ορατό. Βγαίνοντας στον σταθμό, περνώ τη νέα γέφυρα, στρίβω δεξιά και αντικρίζω την πεταλούδα – εμβληματικό σύμβολο της παλιάς κλωστοϋφαντουργίας Μουζάκη. Εκεί ακριβώς χτυπά σήμερα η καρδιά ενός άλλου κόσμου: της τέχνης, της αμφισβήτησης, του θεάτρου.
Εκεί είναι το νέο Cartel. Μια σκηνή σε διαρκή μετάλλαξη. Σημείο συνάντησης ανθρώπων, ιστοριών, εντάσεων και ονείρων. Από τις πέτρες της αρχαίας γέφυρας, ως τις ρωγμές του σήμερα – η διαδρομή συνεχίζεται με τον Βασίλη Μπισμπίκη και τη Φαίη Τζήμα, από τους ιδρυτές του Cartel που τάραξε τα νερά του ελληνικού θεάτρου από το 2013. Στην άκρη της πόλης, ανάμεσα σε βιομηχανικά αποτυπώματα και, το Cartel επιστρέφει — όχι απλώς με μία νέα παράσταση, αλλά με μια νέα εποχή.
Εκεί, στο εργοστάσιο "Κλωσταί Πεταλούδα-Μουζάκης" όπου κάποτε δούλευαν εργάτριες και έβραζαν οι μηχανές, γεννιέται σήμερα ένα καλλιτεχνικό κύτταρο. Σε έναν χώρο βιομηχανικής δύναμης, η ομάδα του Cartel δίνει σχήμα και ψυχή σε ένα νέο όραμα.
Ο Βασίλης Μπισμπίκης με τους συνεργάτες του με υποδέχτηκε στον χώρο, σε μια ατμόσφαιρα οικειότητας και ενθουσιασμού. "Ήρθαμε πριν από δύο χρόνια για πρώτη φορά, τότε δεν το αποφάσισα... Μετά ξαναγύρισα, και είπα: εδώ είναι", μου λέει. Σήμερα, το εργοστάσιο μετατρέπεται σε ένα ζωντανό οργανισμό τέχνης — με μια αίθουσα θεάτρου που ξεπερνά τα όρια του κλασικού black box, ένα φουαγιέ που θα θυμίζει παλιό καφενείο και θα μένει ανοιχτό και μετά την παράσταση.
Σε χώρους του μεγάλου εργοστασιακού συγκροτήματος έχει στήσει τα στούντιο της η εταιρεία παραγωγής "Αργοναύτες” και η επιθυμία του Βασίλη Μπισμπίκη αλλά και του Πολ Μουζάκη που είναι Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος Κλωστοβιομηχανίας Μουζάκης Α.Ε. είναι να αξιοποιηθούν οι ελεύθεροι χώροι του εργοστασίου από ανθρώπους που θα δυναμιτίσουν το καλλιτεχνικό κλίμα.
Ο χώρος δεν επιδιώκει να σβήσει το βιομηχανικό του παρελθόν. Το αγκαλιάζει. "Δεν θέλουμε να κρύψουμε τίποτα, ούτε να το εξευγενίσουμε. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια καλλιτεχνική κυψέλη, όπως στο Γκάζι, αλλά χωρίς τον ανταγωνισμό — με κοινή αισθητική, με σεβασμό στον χώρο και τον άνθρωπο", τονίζει ο Μπισμπίκης. Οραματίζεται συνεργασίες με το Δήμο Αιγάλεω, με τα πανεπιστήμια της περιοχής, με τη ζωή γύρω από το ίδιο το θέατρο.
"Δεν είναι τυχαίο ότι ξαναβρεθήκαμε σε εργοστάσιο... αυτοί οι χώροι μας ασκούν μια ιδιαίτερη γοητεία.... είναι περιβάλλον που όταν βρίσκεσαι εκεί σου έρχεται έμπνευση για θεατρικό έργο, να γυρίσεις ταινία, να φτιάξεις σκηνικά, να γράψεις μουσική.... είναι εναλλακτικοί χώροι για να μιλήσεις χωρίς φιοριτούρες για όλα όσα απασχολούν την κοινωνία, το νου μας, την ύπαρξη μας. Όλο αυτό το καιρό που ψάχναμε για στέγη ονειρευτήκαμε πολύ και έτσι το "τώρα" μας βρίσκει έτοιμους να δημιουργήσουμε κόσμους που θα συνομιλήσουν με το κοινό…” μου είπε η Φαίη Τζήμα.
Αυτή τη νέα φάση εγκαινιάζει η παράσταση "Οι Έμποροι της Βενετίας", σε σκηνοθεσία του Τσέζαρις Γκραουζίνις. Όχι, δεν πρόκειται για τον Σαίξπηρ όπως τον ξέρουμε. Οι δημιουργοί της παράστασης μιλούν για μια πανκ εκδοχή, λόγω ύφους, φόρμας."Είναι μια παράσταση-ερωτηματικό", λέει ο Γκραουζίνις. "Δεν κάνουμε αναπαράσταση. Δεν ψάχνουμε το "σωστό”. Ψάχνουμε την έκπληξη, το ανοιχτό ενδεχόμενο. Αν κάποιος έρθει ξέροντας τι θα δει, μάλλον δεν θα δει τίποτα".
– Αν σας ρωτούσα ποιος είναι ο δικός σας Σάιλοκ, τι θα μου λέγατε;
"Έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε που γράφτηκε αυτό το έργο και ακόμα δεν ξέρουμε τι είναι και τι δεν είναι ο Σάιλοκ. Επιστήμονες και κριτικοί συνεχίζουν να διαφωνούν, να ερευνούν, και ακόμα να μη βρίσκουν ξεκάθαρη απάντηση. Έτσι είναι ο Σαίξπηρ. Ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιοι είναι οι άλλοι ήρωές του, όπως ο Άμλετ ή ο Μακμπέθ; Έχουμε ίσως κάποια παραδείγματα, αλλά δες πόσο διαφορετικά είναι μεταξύ τους. Ο Σαίξπηρ είναι ένας συγγραφέας που μπορείς να σχολιάζεις και να ερευνάς ατελείωτα. Ταιριάζει σε κάθε πολιτική κατάσταση και σε κάθε εποχή αποκαλύπτει νέες πλευρές.
Εμείς εδώ δεν σκεφτόμαστε με "συνταγές”, γιατί δεν ξέρουμε τι σημαίνει "σωστή συνταγή”. Είμαστε ελεύθεροι. Φτιάχνουμε αυτή την παράσταση για το κοινό που δεν ξέρει ποιος είναι ο Σάιλοκ, που έρχεται ανοιχτό. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια αλυσίδα εκπλήξεων που οδηγούν σε ουσιαστικά ερωτήματα και θέματα. Χωρίς την έκπληξη, δεν υπάρχει επικοινωνία — ούτε με την παράσταση, ούτε με το κοινό, ούτε με τους ίδιους τους συντελεστές. Γι’ αυτό, περιμένουμε ανθρώπους ελεύθερους στο μυαλό και στην ψυχή, έτοιμους να περάσουν μαζί μας την ώρα της παράστασης. Να βιώσουν αυτό που βιώνουμε κι εμείς που τη δημιουργούμε: να φιλοσοφήσουν, να στενοχωρηθούν, να προβληματιστούν μαζί μας".
Ο χώρος, γεμάτος γκαραζόπορτες και σκιές από μια άλλη εποχή, ενισχύει αυτή τη μεταφορά: ένα δυστοπικό τοπίο που δεν χρειάζεται να τοποθετηθεί στο μέλλον — το μέλλον είναι ήδη εδώ. "Η Πόρσια, για παράδειγμα, είναι AI", λέει ο Μπισμπίκης. "Ίσως δεν είναι η μόνη. Αυτά όμως είναι για να τα ανακαλύψεις μέσα στην παράσταση, όχι να στα πούμε απ’ έξω".
Ο ρόλος του Σάιλοκ, που ενσαρκώνει ο ίδιος ο Μπισμπίκης, δεν είναι ούτε καρικατούρα, ούτε "ρόλος κόντρα". Είναι άνθρωπος — και είναι όλοι. Ένας χαρακτήρας με πληγές και προσδοκίες, που μέσα από τις κατραπακιές και τις ταπεινώσεις γίνεται καθρέφτης μιας κοινωνίας που καταβροχθίζει και αυτοκαταστρέφεται. "Το έργο δεν είναι για Εβραίους και Χριστιανούς. Είναι για κουλτούρες που συγκρούονται, για την ανθρωποφαγία, για την εξουσία, για τη διαφορετικότητα", εξηγεί.
Τα βίντεο της παράστασης έχει αναλάβει ο Πανελής Μάκκας, τα κοστούμια ο Κέννυ Μακλέλαν και τη μουσική ο Γιάννης Μαθές. Στη δημιουργική ομάδα προστίθενται νέοι καλλιτέχνες — πολλοί μαθητές του Γκραουζίνις — αλλά και παλιά μέλη της καρδιάς του Cartel.
Η Φαίη Τζήμα μιλά με συγκίνηση για τους συνεργάτες της: "Ο Βασίλης θα συνεχίσει να αφηγείται με τον ιδιο ρεαλιστικό ωμό τρόπο, αν κρίνω από το συγκλονιστικό θεατρικό έργο που έχει επιλέξει να σκηνοθετήσει του χρόνου, όχι με την έννοια της μανιέρας αλλά υπό την έννοια ότι οδηγεί ηθοποιούς και θεατές στο μεγάλο ζητούμενο... την αλήθεια. Ταυτόχρονα και άλλοι σκηνοθέτες θα βρεθούν κοντά μας όπως τώρα το Μάιο ο Τσεζαρις Γκραουζίνις για να φέρουν τη δική τους εκδοχή, τη δική τους καλλιτεχνική ματιά”.
Η πρόθεση για ρεπερτόριο, όχι ως κατάλογο έργων, αλλά ως οργανισμό με ρυθμό και ταυτότητα είναι ξακάθαρη. Ο Μπισμπίκης θέλει να επαναφέρει το "Άνθρωποι και Ποντίκια”, αλλά και το”Σωσμένο” του Έντουαρντ Μποντ. "Ονειρεύομαι να έχουμε δύο-τρεις παραστάσεις σε διαφορετικές μέρες κάθε εβδομάδα. Να φτιάξουμε ρεπερτόριο με την ομάδα του Cartel. Αυτό είναι το όραμα κι ας έχει χαθεί το δεδομένο της κολεκτιβας που υπήρχε. Μαζί με την Φαίη χρηματοδοτούμε την παραγωγή και σε σχέση με το καλλιτεχνικό κομμάτι ανέλαβε δράση ο Τσεζ, ένας άνθρωπος που εμπιστεύομαι πολύ. Έχουμε δουλέψει πολύ καλά μαζί, στο παρελθόν στην "Αντιγόνη” και τώρα ξανασυναντηθήκαμε. Μου αρέσουν οι παραστάσεις του, έχει κάνει σπουδαία πράγματα στο θεάτροι και μου ταιριάζει πολύ και ως ιδιοσυγκρασία”.
Ο Βασίλης Μπισμπίκης είναι πολυπράγμων, αλλά δεν έχει κουραστεί. "Είμαι κουρασμένος σωματικά, ναι, αλλά όχι καλλιτεχνικά. Μόλις ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα της τηλεοπτικής σειράς "Πόρτο Λεόνε” που θα δείτε τον ερχόμενο χειμώνα”, αλλά και της νέας ταινίας του Γιάννη Οικονομίδη "Σπασμένη φλέβα”. Η βάση μου παραμένει το θέατρο και τώρα θα έχω το χρόνο να δοθώ σε αυτό". Αυτό το θέατρο που δεν υπόσχεται τίποτα έτοιμο, τίποτα "σωστό”. Μόνο μια εμπειρία, μια έκπληξη, μια αλήθεια. Κι ένα χέρι που σου λέει: έλα, παίξε".
Η δική μας αίσθηση
Ζήσαμε το Cartel να γράφει τη δική του ιστορία από το 2013, με παραστάσεις όπως "Άνθρωποι και Ποντίκια", "Άρης", Κόκκινα Φανάρια και τώρα, πιο ώριμο από ποτέ, νιώσαμε πως όντως, ανοίγει νέο κεφάλαιο. Ο νέος Τεχνοχώρος δεν είναι απλώς μια στέγη. Είναι μια δήλωση. Η ομάδα του Cartel συνεχίζει να αγαπά το θέατρο που δεν φοβάται να λερωθεί, που δοκιμάζει τα όρια και στέκεται πολιτικά απέναντι στον κόσμο.
Το Cartel είναι ξανά εδώ – και μας περιμένει εκεί που κάποτε ύφαιναν μεταξωτές κλωστές, τώρα για να πλέξουν ιστορίες σκληρές, ζωντανές και απολύτως σημερινές. Ο χώρος παραμένει ωμά βιομηχανικός – αυθεντικός, χωρίς φτιασίδια, αλλά φορτισμένος με μια ενέργεια που προδιαθέτει για θέατρο τολμηρό και άμεσο. Δεν προσποιείται πως είναι κάτι άλλο απ’ αυτό που είναι: ένα θέατρο ανεξάρτητο, αιχμηρό, με κοινωνικό και πολιτικό βλέμμα. Ο νέος του χώρος μοιάζει σαν να ήταν πάντα γραφτό να στεγάσει την ιδιοσυγκρασία του.
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Ακολούθησε το Αθηνόραμα στο Facebook και το Instagram.
