Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου και στόχο έχει να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τα ψυχικά νοσήματα. Οι ψυχικές διαταραχές τα τελευταία χρόνια ταλανίζουν όλο και πιο πολλούς ανθρώπους παγκοσμίως, ενώ στις αναπτυγμένες χώρες η κατάθλιψη κυριαρχεί.
Αυτό, όπως είναι φυσικό, επηρεάζει τους συγγραφείς και τα έργα τους, αλλά και τους καλλιτέχνες, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να παρακολουθούμε στις θεατρικές σκηνές όλο και περισσότερους ήρωες που νοσούν ψυχικά. Η τέχνη όμως είναι, ή θα μπορούσε να είναι, το καλύτερο μέσο ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης του κόσμου.
Με αφορμή τη συγκεκριμένη ημέρα σάς παρουσιάζουμε μερικούς ρόλους που ακροβατούν στα όρια της λογικής και του παραλόγου. Θα αναρωτηθείτε βέβαια αν υπάρχει θεατρικός ήρωας που καταφέρνει να ισορροπεί στα όρια της «κανονικότητας». Μάλλον δύσκολο. Γιατί σε αυτή την περίπτωση ποιο θα ήταν το σκηνικό ενδιαφέρον; Εδώ όμως θα ασχοληθούμε με κάποιους ήρωες που βρίσκονται στα όρια της ψυχοπαθολογίας.
«Κατερίνα»: Παλεύοντας με τη διπολική διαταραχή
Η Λένα Παπαληγούρα ερμηνεύει την Κατερίνα, τη μητέρα του Αύγουστου Κορτώ από το ομώνυμο βιβλίο, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιώργου Νανούρη. Μια γυναίκα που παλεύει με τους προσωπικούς της δαίμονες, υποφέροντας από διπολική διαταραχή. Στη σκηνή ζωντανεύει όλη η διαδρομή της, ενώ γίνεται focus στα σημεία εκείνα που πάσχει αλλά παράλληλα διεκδικεί και το δικαίωμά της σε μια «φυσιολογική» ζωή. Υπάρχουν φάσεις που παρατά τη φαρμακευτική αγωγή, άλλες που αρνείται να δει το πρόβλημα, ημέρες που είναι πολύ καλά, άλλες που βυθίζεται στα σκοτάδια της. Η παράσταση ξεκινά με τη σκηνή της αυτοκτονίας της. Ο θεατής γνωρίζει εξαρχής ότι η διπολική διαταραχή τη νίκησε, ωστόσο θέλει να ακούσει για τη μάχη που έδωσε. Ο Γιώργος Νανούρης έχτισε μια παράσταση που ξεχειλίζει από αυθεντικό συναίσθημα, έχοντας τον μεγάλο άσο στο μανίκι του, αυτόν της αλήθειας. Ο θεατής ξέρει ότι η Κατερίνα έζησε κάποτε στη Θεσσαλονίκη και ξέρει και τη συνέχειά της, τον γιο της. Η σκηνοθεσία αντιμετωπίζει συχνά τις καταστάσεις με χιούμορ και η Λένα Παπαληγούρα πείθει απόλυτα σε κάθε σκηνή. (Από 9/10, Νέο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου)
«Αύγουστος»: Η χαρά της ψυχανάλυσης
Η χαρά του Σίγκμουντ Φρόιντ είναι η οικογένεια που δημιούργησε ο Τρέισι Λετς στο έργο του «Αύγουστος» και σκηνοθέτησε μοναδικά ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης. Πόσα συμπλέγματα και οιδιπόδεια έχει να μελετήσει ένας ψυχοθεραπευτής; Πόσες προσωπικές ανακαλύψεις έχει να κάνει ο θεατής αν τολμήσει να εμβαθύνει σε όσα παρακολούθησε επί σκηνής; Γενικά θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι και οι τρεις κόρες, τις οποίες ερμηνεύουν εξαιρετικά οι Μαρία Πρωτόπαππα, Βίκυ Βολιώτη και Μαρίνα Ασλάνογλου, έχουν κάποια ψυχική διαταραχή. Αρκεί να παρατηρήσει κάποιος τον τρόπο ζωής τους. Το πιο τρανταχτό όμως παράδειγμα ψυχικής διαταραχής στην οικογένεια είναι η μαμά Βάιολετ, την οποία υποδύεται η Θέμις Μπαζάκα. Καρκινοπαθής και εξαρτημένη από τα ηρεμιστικά, βιώνει απίστευτες συναισθηματικές μεταπτώσεις και βασανίζει ανελέητα τις κόρες της με τη σκληρή της κριτική. Αν και χαμένη στις ουσίες των φαρμάκων, αντιλαμβάνεται όλα όσα συμβαίνουν γύρω της, μόνο και μόνο για να τις πληγώνει.
(Από 4/10, Θέατρο Δημήτρης Χορν)
«Camille Claudel: Mudness»: Η μάχη με τη σχιζοφρένεια
Στο έργο του Γιάννη Λασπιά, που είδαμε σε δική του σκηνοθεσία πέρυσι στο Vault και θα παρουσιαστεί φέτος στο Θέατρο Πόλις σε σκηνοθεσία του Πάνου Κούγια με τη Μάνια Παπαδημητρίου και την Αγγελική Καρυστινού, το θέμα της σχιζοφρένειας έρχεται στο προσκήνιο, και μάλιστα σε μια εποχή που οι ταμπέλες στους ανθρώπους έμπαιναν με ακόμα μεγαλύτερη ευκολία. Η σπουδαία γλύπτρια Καμίλ Κλοντέλ εισάγεται σε ψυχιατρική κλινική ως σχιζοφρενής. Εκεί την κουράρει η Κονστάνς Πασκάλ, η πρώτη γυναίκα ψυχίατρος στη Γαλλία. Οι δύο γυναίκες θα συναντηθούν και οι ζωές τους, όπως θα φανεί, μοιάζουν συνυφασμένες από τη μοίρα, τον έρωτα, την τέχνη και την επιστήμη. Στο έργο αποκαλύπτεται η πάλη της ηρωίδας με τη σχιζοφρένεια, καθώς την παρακολουθούμε να ακούει φωνές, να βλέπει φαντάσματα κ.λπ. Παράλληλα ο ρόλος της ψυχιάτρου λειτουργεί σαν καθρέφτης, έτσι η Pascal αυτοαναγνωρίζεται μέσα από την περιπέτεια της υγείας της ασθενούς της. Ένα θεατρικό δίπολο με πολλές σκηνοθετικές προοπτικές εξέλιξης. (Από 3/11, Θέατρο Πόλις)
«Μαντάμ Σουσού»: Οι ιδέες μεγαλείου από τον Μπύθουλα στο Κολωνάκι
Η αξιαγάπητη ηρωίδα του Δημήτρη Ψαθά που ετοιμάζεται να ανέβει στη σκηνή του Παλλάς και θα την υποδυθεί η τρομερή Δήμητρα Παπαδοπούλου διακατέχεται από ιδέες μεγαλείου. Η ίδια η ηθοποιός χαρακτήρισε σε συνέντευξή της στο «α» τη Σουσού ως τραγική ηρωίδα: «Είναι λίγο... τράτζικ ο άντρας σου να μυρίζει ψάρι κι εσύ να θέλεις παρφάμ και αρώματα. Είναι τραγικό να ζεις στον Μπύθουλα με γειτόνισσες που τσακώνονται και ξεμαλλιάζονται και πλένουν σεντόνια, ενώ εσύ δεν γουστάρεις να πλένεις, να ακούς κατινιές... Είναι δραματικό να θέλεις κάτι άλλο και να ζεις κάτι άλλο. Η ψυχή σου να λαχταράει μια άλλη ποιότητα και στην πραγματικότητα να βρίσκεις άλλα. Αυτό από μόνο του δεν είναι τραγικό;» Για να ξεφύγει λοιπόν από όλα αυτά, δημιουργεί έναν μηχανισμό άμυνας και φτιάχνει τον δικό της κόσμο. Τα άτομα αυτά που αναπτύσσουν ιδέες μεγαλείου για να προκαλέσουν τον θαυμασμό των άλλων χωρίς τον οποίο δεν μπορούν να ζήσουν θαυμάζουν και τα ίδια τους εαυτούς τους για τα πολλά τους χαρίσματα, την ομορφιά, την εξυπνάδα, τα ταλέντα τους καθώς και για την επιτυχία και τα επιτεύγματά τους. Αν όμως κάποιο από όλα αυτά δεν σταθεί αντάξιό τους, τότε, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί,διατρέχουν άμεσο κίνδυνο να οδηγηθούν στην καταστροφή από μια βαριά κατάθλιψη. (Από 11/10, Θέατρο Παλλάς)
«Το ημερολόγιο ενός τρελού»: Ο Βασιλιάς της Ισπανίας μας τα λέει ένα χεράκι
Το διήγημα του Νικολάι Γκόγκολ γοητεύει πολύ τους Έλληνες καλλιτέχνες, δεν είναι τυχαίο πως μ’ αυτό επιστρέφει στη σκηνή, ως ηθοποιός ο Σωτήρης Χατζάκης έπειτα από 17 χρόνια και αυτοσκηνοθετείται. Ο ρόλος του Ποπρίστσιν υποφέρει από διαταραχές του περιεχομένου της σκέψης με την μορφή παραληρητικών ιδεών μεγαλείου. Ως κύρια παραληρητική ιδέα μέσα στο κείμενο προβάλει η πεποίθηση ότι είναι βασιλιάς της Ισπανίας. Δημήτρης Χορν, Θύμιος Καρακατσάνης, Κώστας Καρράς, Λάκης Λαζόπουλος και ο πρόσφατα χαμένος Στάθης Ψάλτης είναι μόνο μερικοί από τους Έλληνες πρωταγωνιστές που ήρθαν αντιμέτωποι με τον ήρωα που τον κυνηγούν ανελέητα τα φαντάσματα του παρελθόντος και ακροβατεί ανάμεσα στη λογική και την τρέλα.
(Από 30/10, Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης )
