«Πέρσες»: η παλαιότερη σωζόμενη τραγωδία, το πρώτο ιστορικό δράμα και αντιπολεμικό έργο της αρχαιότητας… Πώς ανεβαίνουν σήμερα;
Λάβαμε οπωσδήποτε το αντιπολεμικό σκέλος υπόψη μας. Θα τολμούσα, όμως, να πω ότι εστιάσαμε κάπου αλλού, στο ότι ο Αισχύλος υμνεί τον πολεμιστή που μάχεται για τα ιδανικά, τη ζωή και την ελευθερία. Παίρνει, δηλαδή, το ιστορικό γεγονός της ναυμαχίας της Σαλαμίνας και, μέσω μιας ποιητικής διάθλασης, ανάγει τόσο το βασίλειο της Περσίας όσο και τους Σαλαμινομάχους σε σύμβολα και αρχέτυπα.
Τι ακριβώς συμβολίζουν;
Θα σου φέρω ένα παράδειγμα. Ρωτάει η Άτοσσα για τους Έλληνες: «Ποιoν έχουν βασιλιά και ποιoν αρχιστράτηγο;». Απαντάει ο Χορός: «Δεν είναι δούλοι και υπήκοοι κανενός». Ξαναρωτάει η Άτοσσα: «Στα παλάτια τους έχουν άφθονα πλούτη;». Κι απαντάει ο Χορός: «Μόνο μια φλέβα ασήμι, θησαυρό στη γη τους». Οι Πέρσες, η αυτοκρατορία της αλαζονείας, ηττώνται από τους Έλληνες, αυτούς τους ελεύθερους ανθρώπους, των οποίων ο πολιτισμός δεν αναγνωρίζει τα πλούτη και την ύλη ως θεότητες.
Δεν είναι, όμως, οι «Πέρσες» ένας… σοβινιστικός ύμνος στην Ελλάδα.
Όχι βέβαια. Λέξη προς λέξη, ο Αισχύλος αποζητά την ταύτιση και το πάθος με τους Πέρσες. Δεν λέει ούτε στιγμή ένα «δείτε, τι κακοί που είναι». Σε ταυτίζει με αυτό με το οποίο θέλει να σε απο-ταυτίσει.
Κανένας Έλληνας δεν υπάρχει στο έργο, εξάλλου. Μόνο Πέρσες.
Ακριβώς. Διότι ο Αισχύλος θέλει να σου μιλήσει για την ελευθερία. Ανάποδα όμως. Μέσα από το χώρο της ανελευθερίας, της απόλυτης υπακοής, της απουσίας ελεύθερης βούλησης. Σκέψου τους κραδασμούς όταν πρωτοπαίχτηκαν οι «Πέρσες». Σίγουρα θα υπήρχαν Σαλαμινομάχοι ανάμεσα στους θεατές. Φαντάσου τους να βλέπουν το γεγονός που έζησαν, με τον Αισχύλο να τους προτρέπει να ταυτιστούν με τους Πέρσες. Το βρίσκω συγκλονιστικό. Έστρεψα, λοιπόν, το βλέμμα στον εαυτό μου. Ποιες είναι οι συνδέσεις μου με τους Έλληνες του τότε; Κι αναρωτήθηκα: Μήπως, στην πραγματικότητα, έχουμε σήμερα περισσότερα κοινά με το βασίλειο των Περσών; Για να θαυμάσω τον ηρωισμό των Ελλήνων της Σαλαμίνας, ο πιο σοφός δρόμος είναι να πάω μέσω των Περσών, όπως υπαγορεύει ο Αισχύλος.
Ζούμε, λες, σε μια ανελεύθερη κοινωνία, όπως εκείνη των Περσών;
Ζούμε σίγουρα σε μια κοινωνία που δεν διαλέγεται εύκολα, που είναι κατακερματισμένη, που λειτουργεί αποφεύγοντας το όλον, που εστιάζει στην ύλη και τον πλούτο, που αναφέρεται σε μια δογματική και αδηφάγο εξουσία. Όμως αυτό που με απασχολεί δεν αφορά τόσο το κοινωνικό επίπεδο όσο το ψυχικό. Στρέφω το βλέμμα εντός των Περσών, στον ψυχικό χώρο μέσα τους και, βεβαίως, μέσα μου. Υπάρχει μέσα μου ένα κλειστό και παροπλισμένο πεδίο, αλλά υπάρχει κι ένας άλλος χώρος, ελεύθερος, που λειτουργεί όπως περίπου οι Έλληνες του τότε.
Σαν να πιάνεις το νήμα από το 1821, με το οποίο έχεις ήδη καταπιαστεί, και να το τραβάς προς τα πίσω, μέχρι το 480 π.Χ.
Ωραία το έθεσες. Πάντως οι «Πέρσες», όπως κι όλα τα έργα των αρχαίων τραγικών, είναι διαχρονικά ακριβώς επειδή στην εποχή τους ήταν απολύτως επίκαιρα. Λειτουργούν σαν δοχεία, στα οποία ο καθένας μας εντοπίζει τα δικά του ερωτήματα. Εγώ, λοιπόν, εστιάζω στο ψυχικό πεδίο, στο πώς δηλαδή ο παροπλισμός και η μόνωση κλονίζονται μέσω της ήττας και της καταστροφής, εξωθώντας τα πρόσωπα σε μια συνειδητοποίηση οδυνηρή αλλά με μια θεραπευτική προοπτική. Είναι σαν να μας λέει ο Αισχύλος: «Πρέπει να πενθήσεις για ό,τι έχασες, για ό,τι χάθηκε, για ό,τι άφησες να χαθεί. Μόνο τότε θα μπορέσεις να πας παραπέρα». Ας τον αφουγκραστούμε.
Eίναι ροκ αυτοί οι «Περσες», όπως οι προηγούμενες δουλειές σου;
Όχι, δεν είναι ροκ. Έχουν, όμως, τελετουργικά στοιχεία και μοτίβα που «ανατολίζουν». Για τον μουσικό κώδικα, δηλαδή, αφενός έλαβα υπόψη την αρχαία μετρική κι αφετέρου τις παραδοσιακές λατρευτικές μουσικές της Περσίας και, γενικότερα, της Ανατολής. Προσπάθησα να αποφύγω μια φολκλορική χρήση των κρουστών και του τζουρά. Στόχευσα στη μεταστοιχείωσή τους με ταχύτητες πιο σύγχρονες…
Η μουσικότητα τίθεται υπέρ πάντων;
Είναι σίγουρα ο τρόπος που εργαστήκαμε. Υπέρ πάντων, όμως, τίθεται η ιστορία, η κατανόηση του μύθου από την πλευρά του θεατή. Με τη μουσική, τον παλμό και τη δόνηση θέλουμε να παραχθεί το νόημα. Να εξωτερικεύσουμε σε ρυθμό και ήχο την εσωτερική κατάσταση κάθε προσώπου.
Ποια είναι η καθοριστική οδηγία που έδωσες στο θίασο;
Να αφουγκραστούμε το όλον του έργου. Σαν μια ενιαία κίνηση. Σαν μια αναπνοή.
Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Παναγιώτης Μουλλάς. Σκηνοθεσία/Μουσική Δραματουργία: Άρης Μπινιάρης. Μετρική Διδασκαλία: Θεόδωρος Στεφανόπουλος. Σκηνικά: Κωνσταντίνος Λουκά. Κοστούμια: Ελένη Τζιρκαλλή. Κινησιολογία: Λία Χαράκη. Σχεδιασμός Φωτισμών: Γεώργιος Κουκουμάς. Βοηθός Σκηνοθέτη: Δημήτρης Χειμώνας.
Ερμηνεύουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη (Άτοσσα), Χάρης Χαραλάμπους (Αγγελιαφόρος), Νίκος Ψαρράς (Δαρείος), Αντώνης Μυριαγκός (Ξέρξης). Χορός: Ηλίας Ανδρέου, Πέτρος Γιωρκάτζης, Γιώργος Ευαγόρου, Νεκτάριος Θεοδώρου, Μάριος Κωνσταντίνου, Παναγιώτης Λάρκου, Δαυίδ Μαλτέζε, Γιάννης Μίνως, Άρης Μπινιάρης, Ονησίφορος Ονησιφόρου, Μάνος Πετράκης, Στέφανος Πίττας, Κωνσταντίνος Σεβδαλής
Παραστάσεις
Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου Παρασκευή 11 & Σάββατο 12 Αυγούστου (Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου)
Υπαίθριο Θέατρο Ε.Η.Μ. (Θέατρο Φρόντζου), Ιωάννινα Σάββατο 19 Αυγούστου
Αρχαίο Θέατρο Δίου Τρίτη 22 Αυγούστου (46ο Φεστιβάλ Ολύμπου 2017)
Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη Παρασκευή 25 Αυγούστου (3ο Φεστιβάλ Δάσους που διοργανώνει το ΚΘΒΕ)
Σημεία Προπώλησης Υπαίθριο Θέατρο Ε.Η.Μ. (Θέατρο Φρόντζου), Ιωάννινα ●Tickets Ioannina Κεντρική Πλατεία Ιωαννίνων Δευτέρα-Κυριακή 11.00-15.00 και 18.00-21.30 τηλ. 2651079855 ●Πολυχώρος Αγορά Κ. Κάτσαρη 11 Δευτέρα-Κυριακή 20.00-03.00 τηλ. 2651079855 Αρχαίο Θέατρο Δίου ●Κέντρο Πληροφοριών-Προπώλησης Εισιτηρίων Φεστιβάλ Ολύμπου Αρεοπαγίτου και Σολωμού γωνία (πρώην Aspis Bank), Κατερίνη Δευτέρα-Παρασκευή 10.00-14.00 και 18.30-21.00, Σάββατο 10.00-14.00 τηλ. 2351076041 Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη ●Βασιλικό Θέατρο Πλατεία Λευκού Πύργου Δευτέρα-Παρασκευή 8:30-21:30 (από 14/08/17-20/08/17 το Βασιλικό Θέατρο θα παραμείνει κλειστό) τηλ. 2315200200 ●Πλατεία Αριστοτοτέλους Δευτέρα, Τετάρτη 10:00-15:30 Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 10:00-14:00 & 17:30-20:00 (από 1/08/17-20/08/17 το ταμείο της Αριστοτέλους θα παραμείνει κλειστό) τηλ. 2315200200
Περισσότερες πληροφορίες
Πέρσες
Όλοι οι βασικοί χαρακτήρες, όπως και ο χορός, ερμηνεύονται με τρόπο που αποκαλύπτει τη μουσική υφή του έργου.
