Προπωλημένα είναι σχεδόν όλα τα εισιτήρια για την πρώτη εμφάνιση του Νοτιοαφρικανού κορυφαίου εικαστικού και σκηνοθέτη στη χώρα μας με το οπτικοακουστικό θέαμα «Refuse the hour». Λίγο προτού τον δούμε στη Στέγη, ο Ουίλιαμ Κέντριτζ μας μίλησε για το μύθο του Περσέα, τη «μαύρη τρύπα της κρίσης» και τη σχέση του με την Ελλάδα.
Πολυσχιδής και ιδιοφυής, διακεκριμένος διεθνώς ως εικαστικός και σκηνοθέτης, o Ουίλιαμ Κέντριτζ καταφθάνει στη Στέγη με την πιο πρόσφατη multimedia performance-lecture του «Refuse the hour» («Αρνήσου την ώρα»). Πρόκειται για ένα οπτικοακουστικό θέαμα που αγκαλιάζει την αστροφυσική και τη φιλοσοφία με παιγνιώδη τρόπο κι έχει ως πρωταγωνιστή τον ίδιο, ο οποίος μιλά για τον πανδαμάτορα συνοδοιπόρο της ζωής μας, το χρόνο. Πριν από λίγες ημέρες είχα μια τηλεφωνική συνέντευξη μαζί του. Παραδόξως δεν βρισκόταν στη γενέτειρά του, το Γιοχάνεσμπουργκ, το οποίο σπανίως εγκαταλείπει. «Είμαι στο Λονδίνο για τα 90ά γενέθλια του πατέρα μου», μου εξήγησε με χαρά μικρού παιδιού ο 57χρονος Ουίλιαμ. «Να τον χαίρεστε», του ευχήθηκα, για να μου απαντήσει με γάργαρο γέλιο: «Αυτό κάνω όλη μου τη ζωή!» Ο πατέρας του, εξάλλου, έχει καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τόσο τον ίδιο όσο και την πρόσφατη πολιτική Ιστορία της χώρας τους: ο σερ Σίντνεϊ Κέντριτζ υπήρξε συνεργάτης του Νέλσον Μαντέλα κι ένας από τους διασημότερους δικηγόρους υπεράσπισης των θυμάτων του απαρτχάιντ.
Το «Refuse the hour» ξεκινά με έναν αρχαίο ελληνικό μύθο που σας έλεγε ο πατέρας σας όταν ήσασταν παιδί…
Ήμουν 8 ετών, ταξιδεύαμε με το τρένο και ο πατέρας μου, για να μη βαριέμαι, μου διάβαζε το μύθο του Περσέα. Δεν με συγκλόνισε όμως τόσο η ιστορία με τη Μέδουσα όσο ότι ο Περσέας δεν κατάφερε να ακυρώσει τους χρησμούς και δολοφόνησε, άθελά του, τον παππού του Ακρίσιο. Ο μύθος του είναι ένα μάθημα. Μιλά για την ανάγκη να παλεύουμε ενάντια στη μοίρα μας, έστω κι αν γνωρίζουμε ότι τελικά όλοι θα πεθάνουμε. Η «μαύρη τρύπα» του θανάτου θα μας καταπιεί αργά ή γρήγορα. Κι όμως, κάθε λεπτό της ζωής μας αξίζει να παλεύουμε για να την αποφύγουμε. Έτσι αποκτά νόημα η ύπαρξή μας. Πρέπει να αρνούμαστε το χρόνο και ό,τι άλλο μας καταδυναστεύει.
Πώς συνδέετε το μύθο του Περσέα με την αστροφυσική;
Ο Περσέας ακυρώνεται από τη μοίρα του. Οι μαύρες τρύπες ακυρώνουν τα πάντα εντός τους. Τίποτα, ούτε καν το φως, δεν μπορεί να ξεφύγει από τη βαρύτητα μιας μαύρης τρύπας. Η μυστηριώδης αυτή δύναμη του σύμπαντος μπορεί να ιδωθεί σαν μια μεταφορά για το θάνατο. Μέσα στις μαύρες τρύπες χάνονται τα πάντα: το φως, ο χώρος, ο χρόνος. Έτσι γίνεται κι όταν πεθαίνουμε. Όσα ζήσαμε, οι αναμνήσεις μας, οι ιστορίες μας, οι χαρές και οι λύπες μας εξαφανίζονται μαζί μας.
Η έννοια της αποικιοκρατίας, η οποία διαπερνά το σύνολο του έργου σας, απαντάται στο «Refuse the hour»;
Υπό μία έννοια ναι. Οι άνθρωποι εμπιστεύονταν επί αιώνες τον ήλιο και το ηλιακό ρολόι για τον υπολογισμό της ώρας. Η βρετανική αυτοκρατορία ήταν εκείνη που έθεσε το ζήτημα καθορισμού ενός ενιαίου τρόπου υπολογισμού της παγκόσμιας ώρας γύρω στο 1880, προκειμένου να ελέγχει τους σιδηροδρόμους και τις αποικίες της, οι οποίες εκτείνονταν σε κάθε μήκος και πλάτος του πλανήτη. Ο καθορισμός του Μεσημβρινού του Γκρίνουιτς και του Συγχρονισμένου Παγκόσμιου Χρόνου υπήρξαν ένα είδος αποικιοκρατίας. Αν προσέξετε τις ζώνες των ωρών στον παγκόσμιο χάρτη, θα δείτε ότι θυμίζουν τα σίδερα ενός κλουβιού στο οποίο έχουν κλειστεί τα κράτη του πλανήτη… Η τιθάσευση του χρόνου είναι μια τεράστια υπόθεση. Γι’ αυτό και στο «Refuse the hour» οι μετρονόμοι είναι τα κυρίαρχα σύμβολα και οι αναφορές μου στις απαρχές του σινεμά έχουν να κάνουν με την ιδέα του ότι η κινηματογραφική κάμερα κατόρθωσε να «παγιδεύσει» το χρόνο.
Πώς νιώθετε που έρχεστε πρώτη φορά στην Ελλάδα;
Αδημονώ να δω με τα μάτια μου τον τόπο σας. Διαβάζω καθημερινά στο διεθνή Τύπο για την κατάσταση στη χώρα σας. Μεγάλωσα μελετώντας τους αρχαίους κλασικούς, τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα. Τη δεκαετία του ’70 ακούγαμε στο Γιοχάνεσμπουργκ το «Canto General» του Μίκη Θεοδωράκη και ταυτιζόμασταν μαζί σας! Ο αγώνας σας κατά της Δικτατορίας ήταν για εμάς ένα ζωντανό μάθημα πολιτικής Ιστορίας. Έχω, πάντως, την εντύπωση πως η σύγχρονη Ελλάδα έχει γίνει ο εμβληματικός τόπος στον οποίο αντικατοπτρίζονται όλες οι αντιφάσεις της παγκοσμιοποίησης. Η οικονομική κρίση είναι μια μαύρη τρύπα. Πρέπει πάση θυσία να παλέψετε εναντίον της.
Τo «Refuse the hour» θα παρουσιαστεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 22-25/11. Στις 23/11 θα γίνει ένα masterclass με τον Ουίλ. Κέντριτζ και μια συζήτηση του κοινού με τους βασικούς συντελεστές της παράστασης και στις 25/11 ένα workshop χορού με την Ντάντα Μασίλο. Πληροφορίες: www.sgt.gr.
