Λένα Παπαληγούρα: "Οι γυναίκες σήμερα καλούνται να είναι πολυεργαλεία"

Με τον Δημήτρη Τάρλοου μοιάζει να έχετε ωραία χημεία. Ζεις μια ιδανική συνθήκη για την διαπραγμάτευση σου με ένα απαιτητικό έργο, όπως είναι το "Κουκλόσπιτο" του Χένρικ Ίψεν;
Σίγουρα έχουμε χημεία. Η συνάντηση με τον Δημήτρη ως σκηνοθέτη σε αυτό το φανταστικό έργο έρχεται μάλιστα σε μια περίοδο που ήθελα να ανιχνεύσω νέες περιοχές. Ο θίασος που έχει φτιάξει [σ.σ. Γιώργος Χριστοδούλου, Θανάσης Δόβρης, Κώστας Βασαρδάνης, Βίκυ Κατσίκα, Όλγα Δαλέκου] είναι σούπερ. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει πολύ καλό κλίμα μεταξύ ηθοποιών και σκηνοθέτη. Στην πρόβα διεκδικώ την ελευθερία μου κι αυτό είναι αρκετά σημαντικό για μένα, επειδή ως χαρακτήρας δυσκολεύομαι να το διεκδικήσω. Η διαδικασία είναι πολύ γόνιμη και δημιουργική. Είμαι πολύ χαρούμενη που δουλεύουμε για τρίτη φορά με τον Δημήτρη, καθώς ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί συνολικά το θέατρο Πορεία είναι ένας φάρος έμπνευσης για μένα. Έχει έναν τρόπο να ρυθμίζει όλα τα θέματα, από τα εργασιακά μέχρι το κλίμα που επικρατεί στη δουλειά.

Πώς θα χαρακτήριζες το γεγονός ότι μια ηρωίδα του 19ου αιώνα έχει ομοιότητες με τις γυναίκες του σήμερα και τον αγώνα τους για χειραφέτηση;
Αυτός ο τεράστιος συγγραφέας, ο Χένρικ Ίψεν, πέρα από όλα τα κοινωνικά ζητήματα τα οποία θίγει, μπαίνει σε πολύ βαθιά και ουσιαστικά θέματα που σχετίζονται με τη γυναικεία ψυχοσύνθεση. Η σχέση του Τόρβαλντ Χέλμερ και της Νόρα Χέλμερ μοιάζει να έχει μείνει στάσιμη στο χρόνο, σαν να έχει πεθάνει το συναίσθημα, σαν να έχουν πεθάνει τα πρόσωπα, αλλά συνεχίζουν να παίζουν ρόλους γιατί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτό που έχει συμβεί στη σχέση τους. Κι αυτό είναι διαχρονικό φαινόμενο. Μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή σε οποιαδήποτε σχέση στη ζωή μας. Το πιο τρομακτικό απ’ όλα, όμως, είναι να βλέπεις ανθρώπους να μετατρέπονται σε θύματα και να μην το αναγνωρίζουν, ενώ το βλέπουν οι φίλοι και οι γνωστοί τους.

 

Γιατί πιστεύεις ότι μια γυναίκα ανέχεται τα πάντα μέσα σε μια οικογένεια, ακόμα και τη σωματική βία;
Η ζωή της Νόρας δίνει μια απάντηση. Η ίδια λέει ότι για τον πατέρα της ήταν μια κουκλίτσα, το ίδιο και για τον άντρα της. Είναι μια γυναίκα που από τα παιδικά της χρόνια έχει μάθει να είναι αυτό που θέλουν οι άλλοι, να ικανοποιεί τις επιθυμίες όλων. Είναι ένα πρόσωπο το οποίο οι άλλοι το χειρίζονται εύκολα, αλλά και η ίδια βρίσκει τον τρόπο να χειρίζεται καταστάσεις για να αποφεύγει τις εντάσεις. Οι άνθρωποι που υφίστανται καταπίεση αναζητούν τρόπους –λάθος πολλές φορές– για να αποφεύγουν τον τρόμο. Γι’ αυτό είναι πολύ ωραίο αυτό που κάνει η Νόρα. Μέσα σε δύο μέρες αποκτά τη διαύγεια να δει το πρόβλημα που αντιμετωπίζει και το συγκινητικό είναι ότι όχι μόνο το συνειδητοποιεί, αλλά αποφασίζει να αρθρώσει λόγο. Η πράξη της Νόρας είναι επαναστατική.

Το αίσθημα αυτοσυντήρησης είναι αυτό που τη σώζει από το αδιέξοδο;
Η τελευταία σκηνή του έργου είναι ίσως η πιο συγκινητική, γιατί ενώ προχωρά σε αυτή την πολύ ακραία πράξη, το κάνει έχοντας τη διάθεση να ταρακουνήσει και τον άντρα της. Βλέπει το ψέμα και έχει το σθένος να του πει ότι δεν μπορεί να ζει πλέον μέσα σε αυτό. Δεν τίθεται θέμα επιλογής• αν παραμείνει στη σχέση αυτή θα πεθάνει. Από τη μέση του έργου και μετά παλεύει με την ιδέα της αυτοκτονίας. Αν έμενε και διατηρούσε το ψέμα στο οποίο ζούσε, θα έκανε κακό και στα παιδιά της.

 

"Έτσι ήταν και η μάνα μου… για όλα φταίνε οι γυναίκες" ακούμε να λέει ο Τόρβαλντ στο έργο. Γνωρίζεις άντρες που σκέφτονται ακόμα και σήμερα με τον ίδιο τρόπο;
Αυτό το θέμα, το πώς οι γονείς καθορίζουν τα παιδιά, στο έργο το θέτει ο γιατρός Ρανκ, ο οποίος κατηγορεί τον πατέρα του για την ανίατη αρρώστια που του κληροδότησε λόγω του έκλυτου βίου του. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν εγκλωβισμένοι εξαιτίας των αμαρτιών των γονιών τους. Η Νόρα, ανοίγοντας την πόρτα να φύγει, είναι σαν να θέλει ν’ αφήσει τα παιδιά της έξω από το ψέμα που ζει. Όπως και στους "Βρικόλακες", ο Ίψεν ανοίγει ένα τεράστιο, ανεξάντλητο θέμα γύρω από τη σχέση γονέα-παιδιού.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία στην αναμέτρησή σου με τη Νόρα;
Οι ηθοποιοί καλούμαστε να μπούμε σε περιοχές που μας φέρνουν σε επαφή με δικά μας θέματα, κάποια από αυτά δυσάρεστα. Ο στόχος είναι να δεις τις ρωγμές του χαρακτήρα που ερμηνεύεις. Κανένα από τα πρόσωπα του "Κουκλόσπιτου" δεν είναι μονοδιάστατο, κι αυτό είναι πολύ ωραίο, σε κάνει να κοιτάξεις πολύ βαθιά. Υπερασπίζομαι αυτό το πρόσωπο και τις ρωγμές του εκατό τοις εκατό.

 

Τελικά ο κόσμος μας είναι φτιαγμένος από άντρες για άντρες;
Οι άντρες σίγουρα έχουν περισσότερες ευκαιρίες και σίγουρα οι γυναίκες σήμερα καλούνται να είναι πολυεργαλεία. Μια γυναίκα πρέπει να είναι καλή στη δουλειά, καλή μητέρα, ωραία και καλή σύζυγος, αποτελεσματική, έξυπνη, δυναμική και σέξι. Αλλά συγκριτικά με το παρελθόν βλέπω πως οι άντρες της δικής μου γενιάς αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες σε σχέση με το ρόλο του πατέρα. Νιώθω ότι και οι άντρες καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα στάτους, που τους θέλει καλούς επαγγελματίες, καλούς οικογενειάρχες και συντρόφους. Προσωπικά, στη σχέση με τον άντρα μου δεν αισθάνομαι ότι κάποιος τραβάει μπροστά. Ό,τι κάνουμε το κάνουμε μαζί. Είναι διαφορετικό να λες με βοηθάει ο άντρας μου και διαφορετικό να λες κάνω κάτι με τον σύντροφό μου. Είμαστε ομάδα, έτσι αισθάνομαι για τον Άκη.