Το αφιέρωμα στον σπουδαίο σκηνοθέτη στους Δελφούς που διοργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση, ήταν μια αποκαλυπτική εμπειρία - μαρτυρία.
Παρασκευή, 6 Ιουλίου πρωί, στην αίθουσα Φρύνιχος του Συνεδριακού Κέντρου του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, ανάμεσα στα αποσβολωμένα ανθρώπινα βλέμματα και τα μάτια των φωτογραφικών μηχανών, μια ομάδα μαυροντυμένων ηθοποιών από την Ελλάδα, την Κύπρο, το Καζακστάν, τη Ρωσία, την Ταϊβάν κ.ά. σαν μια σπείρα δημιουργούν έναν «ενεργειακό καταρράκτη» . Εισπνέουν και εκπνέουν όλοι μαζί. Μετακινούν σε αργό χρόνο το κεφάλι και τα μάτια προς τα πάνω, οι ώμοι είναι χαλαροί και η σπονδυλική στήλη κάθετη. Οι θέσεις τους αλλάζουν αργά, ακούς τον αέρα της εκπνοής, το σώμα γίνεται το τέλειο ηχείο. Ο Σάββας Στρούμπος μαθητής και στενός συνεργάτης του Θεόδωρου Τερζόπουλου τους καθοδηγεί μαζί με το δάσκαλο του στην επίδειξη της τερζοπουλικής μεθόδου, η «Επιστροφή του Διονύσου», η οποία έχει ήδη μεταφραστεί σε 14 γλώσσες, διδάσκεται στο Ινστιτούτο Γκροτόφσκι της Πολωνίας και στις Ακαδημίες θεάτρου του Πεκίνο, της Αγίας Πετρούπολης και της Ρώμης, ενώ έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης πολλών θεωρητικών και ακαδημαϊκών.
Τι είδους ηθοποιοί είναι αυτοί που αναπτύσσουν τέτοια δύναμη ασκώντας ταυτόχρονα σώμα, πνεύμα, ψυχή; Είναι ηθοποιοί που όταν βρίσκονται στη σκηνή δεν υποδύονται ένα ρόλο, αλλά χρησιμοποιώντας την ενέργεια και την αυθεντικότητα των σωμάτων τους παρουσιάζουν με καθηλωτικό τρόπο και στεντόρεια φωνή την αρχέγονη εκδοχή της τέλεσης. Παρακολούθησα το τετραήμερο αφιέρωμα «Η επιστροφή του Διονύσου» προς τιμήν του Θεόδωρου Τερζόπουλου, είδα τους δρόμους στους οποίους κινείται η μέθοδος του, άκουσα συνεργάτες, μελετητές και φίλους να μιλούν για εκείνον και το έργο του και η εμπειρία ήταν αποκαλυπτική. Υπήρχε μια συγκίνηση που ποτέ δεν θα ξεχαστεί.
Τι λένε οι συνεργάτες του για τη μύηση στο θέατρό του
«Είναι λυτρωτική εμπειρία» εξομολογήθηκε η Κύπρια ηθοποιός Νιόβη Χαραλάμπους ενώπιον θεωρητικών, ακαδημαϊκών, φίλων, συνεργατών του Τερζόπουλου αλλά και απλών θεατών μιλώντας για το πως βίωσε τη μύηση στη μέθοδο του διεθνούς φήμης Έλληνα σκηνοθέτη. Δε χρησιμοποιώ τη λέξη μύηση τυχαία. Όλοι οι ηθοποιοί, οι δικοί μας (Τάσος Δήμας, Δέσποινα Μπεμπεδέλη, Αγλαΐα Παππά), εκείνοι που ταξίδεψαν από διάφορα μέρη του κόσμου (ο Ιταλός ηθοποιός Πάολο Μουζίο, ο Κολομβανός Χουάν Εστεμπάν Ετσεβέρι Αράνγκο, ο Καζακστανός Ρουστέμ Μπεγκένοφ κ. ά.) μαζί με τους ζωντανούς μύθους του θεάτρου Ανατόλι Βασίλιεφ, Εουτζένιο Μπάρμπα, Βασίλη Παπαβασιλείου και σπουδαίους θεωρητικούς από τον Φρέντι Ντεκρέους και τον Φρανκ Ράντατζ μέχρι την Ελένη Βαροπούλου, το Δημήτρη Τσατσούλη, το Γιώργο Σαμπατακάκη μίλησαν για τη μυητική δύναμη και τις αρχετυπικές αξίες που προτάσσει το θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου μετατρέποντας το σώμα στον ιδανικό αγγελιοφόρο της θεατρικής γλώσσας.
«Το θέατρο του Τερζόπουλου μοιάζει με το θέατρο του Μπέκετ, ενώνει το σώμα και το πνεύμα» είπε ο Κερέμ Καραμπογκά Επ. Καθ. Θεατρολογίας Παν/μίου Κωνσταντινούπολης, ενώ ο σκηνοθέτης Εουτζένιο Μπάρμπα εστίασε στην ενέργεια: «Το σώμα είναι ανεξάντλητη πηγή ενέργειας και για να πάρεις ενέργεια θα πρέπει να δώσεις. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος δίνει ενέργεια στους ανθρώπους με γενναιοδωρία άοκνα εδώ και 35 χρόνια. Όταν διδάσκει τεχνική διδάσκει και αξίες». Για τον φίλο και στενό συνεργάτη του Τερζόπουλου, κορυφαίο ακαδημαϊκό, ψυχαναλυτή, Κωνσταντίνο Ι. Αρβανιτάκη τα έργα του «έχουν πάντα δομή. Στρέφει το βλέμμα στη διαχείριση ψυχοσωματικών παραμέτρων...Εδώ η ψυχανάλυση δίνει τα χέρια με την ποίηση». Την ίδια στιγμή που πολλοί ευρωπαίοι καλλιτέχνες πασχίζουν για κάποια ψήγματα κατάνυξης, κινούμενοι προς το ασώματο που υπαγορεύουν τα ηλεκτρονικά μέσα, οι ηθοποιοί που έχουν μυηθεί στη μέθοδο/σύστημα του Θεόδωρου Τερζόπουλου μεταφέρουν την ιερότητα των τελετουργιών τους κοιτάζοντας σε βάθος τον εαυτό τους. Μας αποκαλύπτουν πως το σώμα είναι ένας μνημονικός τόπος αλλά και ένας χώρος πραγματικότητας που μένει να τον ανακαλύψουμε.
Τι πήρα μαζί μου φεύγοντας από τους Δελφούς
Λόγια με νόημα και ουσία, που σπάνια ακούς να μοιράζονται οι άνθρωποι του θεάτρου, ίσως γιατί σπάνια οργανώνονται τέτοιου είδους αφιερώματα ανοιχτά στο κοινό. Τις εικόνες των αγαλμάτινων σωμάτων των ηθοποιών του Άττις, έτσι όπως αποτυπώθηκαν από το φακό της Γιοχάνα Βέμπερ στην έκθεση την οποία επιμελήθηκαν μοναδικά η φωτογράφος μαζί με τον γλύπτη-αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Κόκκινο. Τη φωνή της μουσικής στην εκπληκτική ηχητική εγκατάσταση «Ενοπαί» του συνθέτη-παιδαγωγού Παναγιώτη Βελιανίτη και βέβαια την παράσταση των «Τρωάδων» του Ευριπίδη στο Αρχαίο Θέατρο Δελφών. Στο τέλος του αφιερώματος κι ενώ είχαμε δει την παράσταση η ηθοποιός Αγλαΐα Παππά είπε τη μεγαλύτερη αλήθεια: «Ο Θόδωρος κάνει θέατρο για το αδιατύπωτο… Το κείμενο είναι δευτερεύουσας σημασίας για τη διαδικασία. Το ζητούμενο είναι να μετακινήσει την ιστορία και να φτιάξει μια νέα».
Η παράσταση, που πρωτοπαρουσιάστηκε το περασμένο καλοκαίρι στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Πάφος Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης 2017, διορατική, κρυπτική, αποκαλυπτική επιβεβαιώνει όσα ξέρουμε για το θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου: ότι δηλαδή τα σώματα μετατρέπονται σε εμβλήματα, κραυγές βγαλμένες από τα σπλάχνα για έναν αντίλογο με την εξουσία. Συμφωνώ με τη συνάδελφο Τώνια Καράογλου, η οποία μιλώντας για τις «Τρωάδες» διαπίστωσε πως «τελικά, ο Τερζόπουλος με τη δουλειά του παρέδωσε το έργο σε μια σκηνική εκδοχή που κατάφερε να εμπεριέχει και το θεϊκό και το ανθρώπινο, και το μυθικό τότε και το πραγματικό τώρα και τις μεγάλες διαστάσεις του δράματος και τις γειωμένες αναγωγές του. Κι αυτό είναι και σπουδαίο και σπάνιο». Το θέατρο που προτείνει ο Θεόδωρος Τερζόπουλος αποστρέφεται τη λήθη, λύεται και ανασυγκροτείται. Είναι ο τόπος συνάντησης με τους κρυμμένους δαίμονές μας, μορφώνει το στοχασμό, ασκεί την οπτική μας, μιλάει για τον έρωτα και το θάνατο τόσο απελευθερωμένα που σοκάρει τα ένστικτα μας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό.
