Σάιμον Μακ Μπέρνι: «Προτιμώ να είμαι με τους Έλληνες παρά με τους Βρετανούς»

Θα κάνει μια τεράστια παύση πριν ξεκινήσει να απαντά στην ερώτησή σου και, έτσι όπως χαμηλώνει το jockey καπελάκι του ή τρίβει τα χέρια του στο σκισμένο τζιν παντελόνι του, θα σου δίνει την εντύπωση πως αφαιρέθηκε. Κι έπειτα θα σου μιλά ασταμάτητα, για τουλάχιστον δέκα λεπτά, ξετυλίγοντας ένα ολόκληρο σκεπτικό γύρω από την απάντησή του, αναφερόμενος στην «Οδύσσεια» του Ομήρου αλλά και στους Σύριους πρόσφυγες, στον Ηράκλειτο, στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι και στο Σοστακόβιτς, στα τελετουργικά δρώμενα από τα οποία κατάγεται το θέατρο αλλά και στις κοινωνικές και πολιτισμικές κατασκευές που προσδιορίζουν το «ποιοι (νομίζουμε ότι) είμαστε», στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου όσο και στα λονδρέζικα στούντιο των πειραματικών ομάδων…

Θα παραμείνει ευγενής και πνευματώδης ακόμη κι όταν εσύ, κάνοντας το δικηγόρο του διαβόλου, τον ρωτάς μήπως αυτό που επιχειρεί, δηλαδή η σύζευξη της τεχνολογίας, της νευροψυχολογίας και της σοφίας των σαμάνων είναι, απλώς, μια new-age μόδα. Δεν θα σας πω περισσότερα.

Θα σας παραδώσω, όμως, με τη μορφή ενός άτυπου επτάλογου, κάποιες από τις σκέψεις που ξετύλιξε χθες το απόγευμα μπροστά στους Έλληνες δημοσιογράφους ο Σάιμον ΜακΜπέρνυ, αυτός ο απρόβλεπτος διανοούμενος των καιρών μας που εμπνεύστηκε το «The Encounter» από την αληθινή περιπέτεια του φωτορεπόρτερ του National Geographic Λόρεν Μακ Ίνταυρ, ο οποίος, αναζητώντας τη μυθική κοίτη του Αμαζονίου, χάθηκε στα τροπικά δάση της Βραζιλίας και διασώθηκε από τους ιθαγενείς μιας άγνωστης φυλής...

1 Το «The Encounter’ είναι η ιστορία ενός ταξιδιού. Κατά τη διάρκεια του, ένας άνθρωπος συναντά κάποιους άλλους ανθρώπους, από μια εντελώς διαφορετική κοινωνία –εκείνους της φυλής Μαγιορούνα του Αμαζονίου- και, επίσης, συναντά και τον εαυτό του. Ο άνθρωπος αυτός χάνει την αίσθηση προσανατολισμού του. Η απώλεια είναι κυριολεκτική –βρίσκεται στην αχανή ζούγκλα του Αμαζονίου. Η απώλεια είναι, όμως, και μεταφορική –γιατί, ταυτόχρονα, χάνεται στο εσωτερικό τοπίο του εαυτού του. Πρέπει, λοιπόν, να τη ξαναβρεί. Ακολουθώντας τον, ίσως βρουν κάτι και οι θεατές…

2 Πόσο, αλήθεια, απέχουμε από τους Σύριους πρόσφυγες που είδα πιο πριν να άπλωναν τη μπουγάδα τους στους δρόμους της Αθήνας; Η αίσθηση της ταυτότητας δεν είναι κάτι δεδομένο αλλά κάτι που προκύπτει, διαμορφώνεται και ορίζεται βάσει των πολιτισμικών και κοινωνικών συνθηκών. Δεν είναι κάτι συγκεκριμένο και αδιαμφισβήτητο. Εγώ, λόγου χάρη, έχω την επίγνωση ότι το όνομά μου είναι Σάιμον Μακ Μπέρνι. Ποιος, στα αλήθεια, όμως είμαι; Τι με ορίζει; Από πού προέρχομαι; Σε τι πιστεύω; Τι από όλα όσα πιστεύω είναι πραγματικό και τι κατασκευασμένο; Μήπως όλα όσα θεωρούμε αληθινά είναι, τελικά, μυθοπλασίες; Τίποτα δεν είναι βέβαιο. Κόντρα στην ανθρώπινη επιθυμία να πιαστεί από κάπου, η αλήθεια είναι μία: «τα πάντα ρει». Είναι, λοιπόν, υποχρέωσή μας να φτάνουμε στα όρια της γνώσης μας και να θέτουμε υπό αμφισβήτηση κάθε βεβαιότητά μας.

3 Κανένας σαμάνος δεν θα σε βοηθήσει να βρεις τον εαυτό σου. Το «The Encounter», αν και παρουσιάζει τη συνάντηση ενός δυτικού με έναν σαμάνο, δεν μιλά για αυτό. Ούτε είναι ένα έργο που μας λέει «Κοιτάξτε! Κάπου αλλού, εκεί στον Αμαζόνιο, υπάρχει κάτι μαγικό.» Κάθε άλλο. Το «The Encounter» μιλά, λοιπόν, για κάτι άλλο. Οι αποικιοκράτες υφάρπαξαν από τους ιθαγενείς του Αμαζονίου τα πάντα –την ίδια την αίσθηση της ταυτότητάς τους, του «ποιοι είναι». Είδα, λοιπόν, αυτούς τους ανθρώπους να είναι απόλυτα αποφασισμένοι να επαν-εφεύρουν τους εαυτούς τους. Σε αυτήν την απόφασή τους, εγώ βρήκα μια αίσθηση ελπίδας που με συγκίνησε βαθιά.

4 Δεν αφηγούμαι μια κλασική ιστορία «λευκής» αποικιοκρατίας. Δεν έκανα το «Τhe Encounter» για να καταλήξω σε δίπολα και κρίσεις του στυλ «πόσο απαίσιοι είμαστε εμείς, οι Δυτικοί, και πόσο συναρπαστικοί είναι εκείνοι, οι γηγενείς του Αμαζονίου». Ο Αμαζόνιος, είναι, εξάλλου, μια μεταφορά και ο άνθρωπος που πηγαίνει εκεί κάνει ένα ταξίδι, σαν τον Ομηρικό Οδυσσέα. Ακολουθούμε τον άνθρωπο της ιστορίας μας και ίσως πιάσουμε τους εαυτούς μας να συμπάσχουν μαζί του. Τι άλλο είναι, εξάλλου, το θέατρο παρά η κοινότητα ενός βιώματος; Πάντα, ήδη στην αρχέγονη μορφή της τελετουργίας, το θέατρο αυτό αποζητά, είτε η παράσταση μας καλεί να μαζευτούμε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου είτε σε ένα μικρό λονδρέζικο στούντιο.

5 Το θέατρο είχε πάντα να κάνει με την ‘εμπειρία’. Δεν αφηγούμαι, λοιπόν, μια καινούρια ιστορία. Εκείνο, όμως, που αποζητώ είναι να βιώσει ο θεατής μια πανίισχυρή εμπειρία. Γιατί το θέατρο δίνεται, τελικά, στο μυαλό των θεατών του –εκεί μέσα φτιάχνεται το έργο και όχι πάνω στη σκηνή. Οι ικανότητες της ανθρώπινης φαντασίας είναι απεριόριστες. Επομένως, το να ακούς ή το να βλέπεις είναι μια δημιουργική δράση.

6 Η μορφή και το περιεχόμενο είναι το ένα και το αυτό. Συντάσσομαι με τον Σοστακόβιτς σε αυτό. Οι θεατές στο «The Encounter» φορούν ακουστικά προκειμένου να απομονωθούν όπως ακριβώς ο άνθρωπος της ιστορίας που διηγούμαι επί σκηνής. Δεν είναι, εξάλλου, κάτι ασυνήθιστο αυτό. Οι περισσότεροι δυτικοί, εξάλλου, κυκλοφορούμε διαρκώς με ακουστικά. Ζούμε σε μοναχικούς καιρούς, βλέπετε. Ζούμε, επίσης, σε μια εποχή διάσπασης και διάχυσης. Αν η Αναγέννηση προσδοκούσε από σένα να κάνεις τα πάντα, τώρα είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε ένα πράγμα και το αυτό. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ήταν ζωγράφος, εφευρέτης και επιστήμονας …τα πάντα. Προκειμένου, λοιπόν, εμείς, οι άνθρωποι του θεάτρου, να καταλάβουμε κάτι περισσότερο για τη ζωή, πρέπει να μπούμε σε …κουνελότρυπες!

7 Προτιμώ να είμαι με τους Έλληνες, τους Ιταλούς και τους Ισπανούς παρά με τους Βρετανούς –τον Ντέηβιντ Κάμερον και την ηλίθια κυβέρνησή του. Δεν έχω δει πιο άσχετους και αχρείους πολιτικούς. Στο Brexit, λοιπόν, εγώ λέω … καλύτερα με την Ευρώπη. Το τσουνάμι του καπιταλισμού θα μας πνίξει, εξάλλου, όλους!