Εκατό πολιτιστικά γεγονότα-τροφή για τη σκέψη και το συναίσθημα θα δούμε φέτος στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, προτείνοντας ένα νέο μοντέλο πολιτισμού σχεδόν εξωπραγματικό για τα ελληνικά δεδομένα. Αποζητώντας έναν θεατή χειραφετημένο και ανοιχτό στην πνευματική πρόκληση, συστήνει παραστάσεις-εμπειρία κι εργαστήρια που στοχεύουν στη διά βίου μόρφωση για θεατές από... 10 μηνών μέχρι 110 ετών.
Είναι ό,τι θα ευχόμασταν να υπάρχει στην Αθήνα και δυσκολευόμασταν ακόμη και να το φανταστούμε. Γιατί η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών παρουσιάζει στα μόλις 2,5 χρόνια λειτουργίας της ένα τόσο ανατρεπτικό –σε επίπεδο φιλοσοφίας, δομής κι αισθητικής– πρόγραμμα, τόσο πολιτικοποιημένο κι εξωστρεφές, τόσο ταυτισμένο με το φλέγον «εδώ και τώρα» του τόπου, ώστε από μόνο του συνιστά μια μορφή πνευματικής αντίστασης στην –κοινωνική, πολιτιστική κι εκπαιδευτική– υποβάθμιση της χώρας.
Η σύγχρονη τέχνη, ακόμη και στην πιο ακραία, καινοτόμα και multimedia εκδοχή της, μπορεί να γίνει κατανοητή από τον καθέναν και παράλληλα η διά βίου μάθηση να απευθύνεται σε όλους τους Αθηναίους, ανεξαρτήτως φύλου, τάξης, ηλικίας και «ειδικής» κοινωνικής ομάδας: αυτό πρεσβεύει η Στέγη και αυτό τη διαφοροποιεί από όλους τους άλλους πολιτιστικούς φορείς. Υπερασπίζοντας την αλληλεπίδραση καλλιτεχνικού γεγονότος κι εκπαιδευτικής προοπτικής (λ.χ. κάθε παράσταση προλογίζεται ή συνοδεύεται από εργαστήρια ή/και διαλέξεις για μαθητές, ενήλικους, άτομα με προβλήματα όρασης, άτομα με αυτισμό κ.ο.κ.), η Στέγη αποδεικνύει πως δεν είναι ακόμη ένα πολιτιστικό ίδρυμα, ούτε ένα μέγαρο θεαμάτων, ούτε ένας εναλλακτικός χώρος πρωτοποριακών πειραματισμών, ούτε απλώς μια χειμερινή εκδοχή του Φεστιβάλ Αθηνών.
Κινείται στην ενδιάμεση ζώνη όλων των προαναφερθέντων μοντέλων, συστήνοντας έναν ολοδικό της τρόπο λειτουργίας και διαχείρισης των μεγάλων ζητημάτων της τέχνης, του πολιτισμού και της εκπαίδευσης, της ελληνικότητας, της διαπολιτισμικότητας και της καλλιτεχνικής όσο και τεχνολογικής πρωτοπορίας. Η Στέγη υπερβαίνει φέτος ακόμη και τις ιδρυτικές της προσδοκίες, που την ήθελαν να είναι «ένας τόπος πολιτισμού για το θέατρο, το χορό, τη μουσική, τα εικαστικά και τα γράμματα με αποστολή την προβολή του σύγχρονου πολιτισμού, την υποστήριξη των Ελλήνων δημιουργών, την καλλιέργεια διεθνών συνεργασιών, την εκπαίδευση για τα παιδιά και τη διά βίου μάθηση». Επειδή καταθέτει, εκτός από ένα απίστευτα γεμάτο πρόγραμμα, όπως τόνισε και στην παρουσίασή του ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου, μια σειρά από δράσεις που έχουν εξίσου καλλιτεχνικό και κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο και διαπερνούν τις κλειστές της αίθουσες για να απλωθούν στους δρόμους και στα κτίρια της πόλης (βλ. Τις άκρως πολιτικοποιημένες παραστάσεις που θα φέρουν οι Rimini Protokoll και άλλοι καινοτόμοι ξένοι καλλιτέχνες προσαρμόζοντάς τις στα δεδομένα της ελληνικής κρίσης) θέτοντας ως προτεραιότητα την ίδια την Αθήνα και τους κατοίκους της- Έλληνες και μη, προνομιούχους και μη, μορφωμένους και μη, βρέφη και ηλικιωμένους, έφηβους κυριολεκτικά κι έφηβους… στην καρδιά.
Φανταστείτε το λίγο. Τα βλέμματα και οι χτύποι της καρδιάς μας θα γίνουν έκθεση από τον Κριστιάν Μπολτάνσκι, καθώς ο διάσημος εικαστικός μεγεθύνει τα μάτια δεκάδων Αθηναίων από φωτογραφίες ταυτότητας και καταγράφει τους παλμούς των επισκεπτών («Βλέμματα», από 8/10). Η Καμεράτα θα παίζει από Βιβάλντι μέχρι Beatles κάνοντας πρόβες ανοιχτές σε μαθητές δημοτικού και γυμνασίου («Οι εποχές» από 4/10, «Rock goes Baroque» από 14/11). Τα παιδιά θα μαθαίνουν την ποίηση του Καβάφη σχεδιάζοντας κόμικς και ακούγοντας χιπ χοπ («Ο Καβάφης πάει σχολείο», από τον Οκτώβριο), ενώ οικογενειακώς θα βολτάρουμε στην «άγνωστη» μέχρι πρότινος Ακαδημία Πλάτωνος και στον Εθνικό Κήπο, όπου θα ανακαλύψουμε τα έργα νέων Ελλήνων εικαστικών με αφορμή τον Αλεξανδρινό ποιητή («Εικαστικοί Διάλογοι», από τον Οκτώβριο). Εν τω μεταξύ, οι γιοι και οι κόρες μας θα συνειδητοποιούν ακριβώς τι συνέβη στη Φουκουσίμα αλλά και γιατί ο «Φάουστ» είναι ο θεμέλιος λίθος του νεότερου ευρωπαϊκού πνεύματος (χάρη στα σχολικά εκπαιδευτικά προγράμματα της Στέγης) και όλοι μαζί θα βλέπουμε την avant-garde performance του Ιάπωνα Τοσίκι Οκάντα («Ground and Floor», 20/10-2/11) αλλά και το μεγαλειώδες έργο του Γκαίτε, σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, που θα καταλαμβάνει κάθε χώρο της Στέγης, με τον Ακύλα Καραζήση στο ρόλο του Φάουστ (15/1-2/2). Εκτός από τον Μαρμαρινό, ακόμη ένας Έλληνας σπουδαίος δημιουργός θα δώσει φέτος το «παρών» στη Στέγη: εκεί θα χορογραφήσει το νέο θέαμά του ο Δημήτρης Παπαϊωάννου (23/5-8/6). Θα δούμε επίσης επί σκηνής εξαιρετικά σημαντικά κείμενα, καθώς το «Eraritjaritjaka» του Χάινερ Γκέμπελς (26-28/2) είναι μεν μουσικό θέατρο, αλλά βασίζεται στα γραπτά του νομπελίστα Ελίας Κανέτι και κάτι παρόμοιο ισχύει για την ακραία περφόρμανς «Tα συμβόλαια των εμπόρων, μια οικονομική κωμωδία» (27-29/3), γραμμένη από την –επίσης νομπελίστα– Ελφρίντε Γέλινεκ, σε σκηνοθεσία του αιρετικού Νίκολας Στέμαν, που έρχεται να μας πει πως «το χρήμα τα ’παιξε, την έκανε για αλλού!»
Εμπειρία ζωής και όχι απλώς άλλη μία παράσταση θα είναι το «Ganesh versus the Third Reich» (2-5/4), που θέλει τον Ινδό θεό/ελέφαντα Γκανές να διεκδικεί από τον Χίτλερ τη σβάστικα, αυτό το κατεξοχήν ινδουιστικό σύμβολο, και παίζεται από τον σπουδαίο θίασο της Αυστραλίας Back to Back Theatre, οι ηθοποιοί του οποίου είναι επαγγελματίες διεθνούς κύρους με νοητική υστέρηση. Μία από τις πιο παράδοξες παραστάσεις θα είναι το «Before your very eyes» (8-10/11), όπου παιδιά ηλικίας 12 ετών –κλεισμένα σε ένα γυάλινο δωμάτιο– φιλοσοφούν και παίζουν σε fast forward το μέλλον τους… Και αν σε αυτήν την παράσταση οι έφηβοι πρωταγωνιστούν, το «Τρένο» του Λένου Χρηστίδη είναι το φετινό θεατρικό έργο για εφήβους που γράφτηκε υπό την αιγίδα της Στέγης και θα παίζεται εκεί από 7/11, ενώ το 4ο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου προσκαλεί τους πιτσιρικάδες της πόλης να γράψουν, να παίξουν και να δουν θέατρο φτιαγμένο από το υλικό των ονείρων και των αγωνιών τους (11-13/4). Το φεστιβάλ Transitions (5-16/3) θα μας συστήσει την οργισμένη θεατρική πρωτοπορία των Βαλκανίων και αμέσως μετά το Fast Forward Festival (28/4-18/5) θα φέρει από το εξωτερικό τα υβριδικά εκείνα θεάματα που παίζουν στα δάχτυλα τις νέες τεχνολογίες και τα πολυμέσα, αξιοποιώντας ψηφιακές κάμερες και κινητά τηλέφωνα, live cinema και τεχνικές ντοκιμαντέρ.
Χάρη σε ένα μεγάλο αφιέρωμα με παραστάσεις άγνωστων έργων του και ομιλίες, θα ανακαλύψουμε πόσο σημαντικός στοχαστής και συγγραφέας είναι ο Δημήτρης Δημητριάδης με καθυστέρηση περίπου 30 ετών – αν σκεφτούμε πως το περίφημο έργο του «Πεθαίνω σαν Χώρα» γράφτηκε το 1978 (από 15/10). Αφιερώματα με τη μορφή χάπενινγκ σε όλους τους χώρους της Στέγης θα γίνουν και γι’ άλλους μεγάλους και «άγνωστους» δημιουργούς, όπως οι κορυφαίοι εκπρόσωποι της σύγχρονης μουσικής Μαουρίτσιο Κάγκελ (11-12/1) και Λουτσιάνο Μπέριο (1/12), και μάλιστα με ελεύθερη είσοδο. Η εγχώρια θεατρική avant-garde έχει επίσης την τιμητική της, καθώς θα δούμε παραστάσεις από σκηνοθέτες της νεότερης γενιάς πειραματιστών (Σίμος Κακάλας, Δημήτρης Καραντζάς, Λένα Κιτσοπούλου, Έκτορας Λυγίζος κ.ά.). Εν τω μεταξύ, οι γονείς μας και όσοι φίλοι μας είναι άνω των 65 ετών θα μας αποδεικνύουν πως «δεν έχουν ούτε μιαν άσπρη τρίχα στην καρδιά τους», κάνοντας σύγχρονο χορό και συμμετέχοντας σε εργαστήρια εικαστικών, ενώ στο τέλος της χρονιάς θα δώσουν και παράσταση. Και όλοι μαζί θα περπατήσουμε σε άγνωστες συνοικίες της πόλης παρέα με τους μετανάστες που ζουν ανάμεσά μας («Νo Man’s Land», 9-18/5) αλλά και στη γειτονιά της Στέγης, ανακαλύπτοντας π.χ. πως στον Νέο Κόσμο υπάρχει μια πολυκατοικία-άτυπο τζαμί για τους μουσουλμάνους της περιοχής κι ενεργοποιώντας τα iPods που θα μας δοθούν θα «κρυφακούσουμε» τις προσευχές που τελούνται εκεί («Landscapes/Soundscapes», από τον Δεκέμβριο). Παρεμπιπτόντως, θα συνομιλήσουμε με την ιέρεια της performance Μαρίνα Αμπράμοβιτς, με τον θεωρητικό κοσμολόγο Σουμπόντ Πατίλ από το κέντρο έρευνας Cern, με τον Βρετανό φλεγματικό συγγραφέα Τζόναθαν Κόου και με ακόμη πολλούς καλλιτέχνες κι επιστήμονες που πάντοτε θέλαμε να συναντήσουμε. Όσο για τους λάτρεις της σύγχρονης μουσικής, θα ακούσουν από τις συνθέσεις του Κ. Βήτα παιγμένες αλλιώς από το ARTefacts Ensemble μέχρι την πρωτοπόρα σύγχρονη τζαζ του Άντονι Μπράξτον, από την ιδιάζουσα ανάγνωση της βωβής κινηματογραφικής εικόνας στο In Mute Festival μέχρι τη νέα ελληνική rock και post rock, από το μουσικό σύμπαν του Απέργη στη διαχρονική world jazz γοητεία των Shakti και του Τζον ΜακΛάφλιν αλλά και από τα Βαλκάνια που όλοι (νομίζουμε ότι) ξέρουμε σε αυτό που κατανοούμε ως contemporary jazz. Κάπως έτσι, κάθε μέρα στη Στέγη μπορεί να σηματοδοτεί κι ένα μικρό ή μεγάλο πολιτιστικό γεγονός, κάθε καλλιτεχνική πρόταση φιλοδοξεί να είναι και μια νέα προσωπική πρόκληση.
Και όλα αυτά γιατί από τη στιγμή που δημιουργήθηκε –τον Ιανουάριο του 2011–έδειξε καθαρά ότι δεν ήταν στις προθέσεις της να στηρίξει τις «κλασικές» δομήσεις της τέχνης. Η τάση της Στέγης προς το νέο, το σύγχρονο, το πρωτοποριακό, ακόμη και το προκλητικό ήταν εξαρχής εκεί. «Δεν είμαστε μέσα σε γυάλα», επισήμανε στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ο διευθυντής της Χρήστος Καρράς, ενώ η υποδιευθύντριά της Αφροδίτη Παναγιωτάκου παραδέχτηκε πως η μεγάλη προσδοκία της ίδιας και των συνεργατών της είναι να γίνει «η Στέγη μας το σπίτι σας». Πράγματι, πολλές από τις φετινές θεατρικές παραγωγές της έχουν ως πρωταγωνιστές τους ίδιους τους θεατές και άλλες τους πρόσφυγες και τους μετανάστες της Αθήνας. Προτείνοντας πρωτοπόρα θεάματα στην αιχμή των διεθνών εξελίξεων και με εισιτήρια που ξεκινούν από € 7 (κάθε Τετάρτη), η Στέγη έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας και μας προτείνει μια νέα και αποκαλυπτική αντίληψη για τον πολιτισμό: η καλλιτεχνική πρωτοπορία μπορεί να είναι μια συγκλονιστική εμπειρία για τον καθέναν. Εκτός από τις ανοιχτές συζητήσεις με ελεύθερη είσοδο, η Στέγη φέτος βγαίνει «εκτός των τειχών» κι επεμβαίνει στον αστικό ιστό της Αθήνας με ένα πλήθος παράλληλων δράσεων με τη μεγάλη πρωτοβουλία Rethink Athens, η οποία συνεχίζεται απρόσκοπτα, όπως και κάθε άλλη επιτυχημένη μέχρι τώρα δράση της («Λέξεις και Σκέψεις», «Διάλογοι των Αθηνών», «Ελεύθεροι σκοπευτές» κ.ά.)
Ωραίοι ξένοι στη Στέγη
Μαρίνα Αμπράμοβιτς
Η 67χρονη ιέρεια της performance, αφού διακωμώδησε τη Lady Gaga, μιλά για τη μέθοδό της δείχνοντας στους θεατές ασκήσεις για το πώς… να αντέχουν πολύωρες παραστάσεις. (7/3)
Τζόναθαν Κόου
Όσοι έχουν αντίτυπο της πρώτης έκδοσης του «Τι ωραίο πλιάτσικο!» ας το φέρουν.
Ο Βρετανός καυστικός συγγραφέας ίσως το υπογράψει για χάρη σας... (4/12 )
Αντρέ Βιλμς
Ο Αλσατός βετεράνος ηθοποιός-πρωταγωνιστής των ταινιών του Άκι Καουρισμάκι (αξέχαστος στο «Λιμάνι της Χάβρης») είναι ο αφηγητής στο «Eraritjaritjaka» του Χάινερ Γκέμπελς. (26-28/2)
Τζέιμς Τιερέ
Ο εγγονός του Τσάρλι Τσάπλιν φέρει στο DNA του το τσίρκο και την κλοουνερί και θα είναι ο κακομαθημένος βασιλιάς στο θέαμά του για όλη την οικογένεια «Tabac Rouge». (22-24/11)
Η Στέγη σε αριθμούς
Εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2010.
Έχει παρουσιάσει 231 παραγωγές μέσα σε 2,5 χρόνια λειτουργίας.
Το κατώφλι της έχουν διαβεί μέχρι σήμερα πάνω από 300.000 άτομα.
Περισσότερες από 100 θα είναι οι παραγωγές της κατά το 2013-2014.
87% ήταν ο μέσος όρος πληρότητας των περσινών της εκδηλώσεων.
Μέχρι σήμερα έχει κάνει 20 sold out παραγωγές.
Το 60% των παραγωγών της είναι ελληνικές.
Έχουν περάσει από τη Στέγη πάνω από 10.000 παιδιά και πάνω από 6.000 έφηβοι, ενώ η Στέγη με τη σειρά της έχει επισκεφθεί 50 σχολεία.
10 ελληνικές παραγωγές της έχουν ήδη παιχτεί στο εξωτερικό.
10 φεστιβάλ περιλαμβάνει το φετινό πρόγραμμα.
Facebook fans: 100.000
Twitter followers: 8.000
Εγγεγραμμένοι Φίλοι Στέγης: 3.000
22.000 χρήστες παρακολούθησαν διαδικτυακά τις συζητήσεις του κύκλου «Λέξεις και Σκέψεις», με αποκορύφωμα τη δίκη του Σωκράτη κατά την οποία σημειώθηκαν 5,3 εκατ. hits.
Πολλοί θεατές ήρθαν και ξαναήρθαν στη Στέγη και παρακολούθησαν σε 8 μήνες πάνω από 12 θεάματα.
Σύμφωνα με έρευνα κοινού, το πιο θετικό στοιχείο για τους θεατές της Στέγης είναι το… προσωπικό της, με πιο «αγαπημένη» την κ. Ρία, την υπεύθυνη της γκαρνταρόμπας!
Τιμές εισιτηρίων: € 4-28.
