Βραβευμένη ηθοποιός, σκηνοθέτρια, παραγωγός θέατρου και κινηματογράφου, μα πάνω απ’ όλα, ακτιβίστρια - η Gina Belafonte (κόρη του σπουδαίου μουσικού, ηθοποιού και επίσης ακτιβιστή Harry Belafonte) μεγάλωσε μέσα σε ένα περιβάλλον όπου τέχνη και ακτιβισμός ήταν αλληλένδετες έννοιες, στοιχείο που αργότερα σημάδεψε όχι μόνο την καριέρα αλλά και ολόκληρη τη ζωή της. Εδώ και 25 χρόνια, η Gina αγωνίζεται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συνεργάζεται με σημαντικούς διεθνείς καλλιτέχνες και ακτιβιστές προκειμένου να ενισχύσει το έργο της. Ως συνιδρύτρια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Sankofa.org, έχει διοργανώσει μεγάλες καμπάνιες που αφορούν τα πολιτικά δικαιώματα.
Πολύ σύντομα, η διακεκριμένη καλλιτέχνιδα έρχεται στην Ελλάδα, με αφορμή το 3ο Διεθνές Συμπόσιο για μια Νέα Ελευσίνα που θα διεξαχθεί στο Παλαιό Ελαιουργείο της πόλης από 25 έως 27 Σεπτεμβρίου, σε διοργάνωση του World Human Forum. Με τίτλο "Επαναγοητεύοντας τον Κόσμο", το φετινό συμπόσιο στρέφει το βλέμμα μας σε τρόπους που μπορούμε να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με τη ζωή, τη φύση, τους άλλους και τον εαυτό μας ώστε να ανοίξει ο δρόμος για έναν νέο οικο-πολιτισμό.
"Η παρουσία για εμένα σημαίνει πολλά περισσότερα από το να βρίσκεσαι στο ίδιο δωμάτιο. Σημαίνει να ανοίγουμε την καρδιά και το νου μας"
Η Belafonte συντονίζει ένα εργαστήριο που θα διεξαχθεί στις 25/9, ενώ, αργότερα την ίδια μέρα, συμμετέχει στο πάνελ "The Arts for Healing", όπου συνομιλεί με διακεκριμένους καλεσμένους για τη θεραπευτική διάσταση της τέχνης. Λίγο πριν το Συμπόσιο, είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί της για την ακτιβιστική της δράση, τα είδωλά της, την αλλόκοτη πολιτική κατάσταση στη σύγχρονη Αμερική και την ανάγκη να αξιοποιήσουμε την τέχνη προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το πένθος και την απώλεια.
Ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα σου, έχεις αφιερώσει την καριέρα σου στην τέχνη, αλλά ο ακτιβισμός έχει επίσης παίξει μεγάλο ρόλο σε κάθε σου πρότζεκτ. Πώς κατέληξες να ασχολείσαι με τον ακτιβισμό;
Ο ακτιβισμός είναι στο DNA μου. Γεννήθηκα μέσα σε μια κληρονομιά τέχνης που υπηρετούσε τη δικαιοσύνη. Ο πατέρας μου δεν ξεχώριζε τη μουσική και τις ταινίες από τη δέσμευσή του απέναντι στα δικαιώματα του πολίτη, και η μητέρα μου ήταν επίσης ενεργή ακτιβίστρια με τον δικό της τρόπο. Επομένως, για εμένα ο ακτιβισμός δεν ήταν κάτι που ανακάλυψα αργότερα στη ζωή – ήταν ο αέρας που ανέπνεα. Οι εικαστικές τέχνες ποτέ δεν αφορούσαν μόνο την ψυχαγωγία, αλλά και τη διαφώτιση, τα δύσκολα ερωτήματα και τη δημιουργία συνθηκών για αλλαγή. Αυτή η ιδέα με διαμόρφωσε σαν άνθρωπο και από νωρίς γνώριζα ότι έπρεπε να συνεχίσω αυτό το έργο, αλλά με τον δικό μου τρόπο.
Πώς έχει διαμορφώσει τη ζωή σου η ακτιβιστική σου δράση;
Ο ακτιβισμός λειτουργεί σαν πυξίδα στη ζωή μου. Κάθε απόφαση που παίρνω, τα πρότζεκτ που κυνηγάω, οι άνθρωποι που συνεργάζομαι, τα ρίσκα που παίρνω, όλα προέρχονται από ένα μέρος ηθικής και δεοντολογικής ευθύνης. Ο ακτιβισμός μού έμαθε να είμαι ταπεινή, ανθεκτική και πόσο σημαντικό είναι να ακούω. Επίσης, με βοήθησε να καταλάβω ότι ένα έργο που σχετίζεται με την απελευθέρωση είναι συλλογική διαδικασία. Η ζωή μου είναι πλουσιότερη επειδή συνδέεται με κινήματα μεγαλύτερα από εμένα.
Ποια άτομα έχουν εμπνεύσει το έργο σου;
Φυσικά, οι γονείς μου εξακολουθούν να με εμπνέουν, αλλά επίσης γυναίκες όπως οι Ella Baker, Angela Davis, Dolores Huerta, και τόσοι πολλοί αφανείς διοργανωτές, σαν την Thenjiwe McHarris, που κάνουν τη δουλειά τους χωρίς φανφάρες. Με έχουν συγκινήσει καλλιτέχνες σαν τη Nina Simone, της οποίας η μουσική ήταν από μόνη της ακτιβισμός, καθώς και σύγχρονες φωνές που χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους με θάρρος. Η έμπνευση έρχεται τόσο από γνωστές, σπουδαίες προσωπικότητες όσο και από μέλη της κοινότητας, των οποίων τα ονόματα ίσως να μην εμφανιστούν ποτέ σε βιβλία ιστορίας, αλλά που αγωνίζονται με θάρρος και είναι ενεργά καθημερινά.
Μίλα μας για μερικά επιτεύγματα του Sankofa για τα οποία νιώθεις περήφανη.
Νιώθω πολύ περήφανη που το Sankofa έχει χτίσει γέφυρες ανάμεσα σε καλλιτέχνες και θεμελιώδη κινήματα. Έχουμε δημιουργήσει χώρους όπου η τέχνη δεν είναι απλώς μια περφόρμανς αλλά ένα εργαλείο επούλωσης, αποκάλυψης της αλήθειας και κινητοποίησης. Για παράδειγμα, το Πρόγραμμα Virtual Rentry, που βοηθά πρώην φυλακισμένους να κατανοήσουν τι να περιμένουν όταν επιστρέψουν σπίτι, γεγονός που μειώνει την υποτροπή. Επίσης, το φεστιβάλ Many Rivers To Cross που ήταν μια τεράστια εκστρατεία για την εμπλοκή των ψηφοφόρων, και το συνεχιζόμενο έργο μας που ρίχνει φως και αναλαμβάνει ευθύνη για κοινότητες οι οποίες έχουν χάσει τα πολιτικά τους δικαιώματα, είναι στιγμές πολύτιμες για εμένα. Αλλά, ειλικρινά, το πραγματικό επίτευγμα είναι ότι το Sankofa.org συνεχίζει να εξελίσσεται ως μια συλλογική οικογένεια και είναι ένα μέρος όπου καλλιτέχνες και ακτιβιστές συνδημιουργούν νέες ευκαιρίες.
Ένα σημαντικό ζήτημα που απασχολεί τον οργανισμό είναι το "cradle-to-prison pipeline" ("φυλακισμένοι από κούνια") και η σχέση του με τον ρατσισμό και τις διακρίσεις απέναντι σε άτομα με αναπηρίες. Μπορείς να μας πεις περισσότερα για αυτό και πώς το Sankofa βοηθά τους αποφυλακισμένους να επανενταχθούν στην κοινωνία;
Πρόκειται για μία από τις πιο καταστροφικές πραγματικότητες του συστημικού ρατσισμού και της καταπίεσης. Από τα υποχρηματοδοτούμενα σχολεία μέχρι τις διακρίσεις της αστυνομίας, πάρα πολλά παιδιά - ιδιαίτερα τα έγχρωμα και τα παιδιά με αναπηρία - είναι καταδικασμένα να αποτύχουν πριν καν τους δοθεί μια ευκαιρία. Στο Sankofa.org, χρησιμοποιούμε την τέχνη για να φωτίσουμε αυτές τις δομές και να απαιτήσουμε αλλαγή. Έχουμε επίσης εργαστεί μέσα σε φυλακές, δημιουργώντας χώρους για έκφραση, αξιοπρέπεια και αφήγηση ιστοριών. Η επανένταξη είναι κομβική και έχουμε στηρίξει πολίτες που αποφυλακίζονται δίνοντάς τους φωνή, βοηθώντας τους να συνδεθούν με κοινότητες φροντίδας και δημιουργώντας πλατφόρμες που τους υπενθυμίζουν την ανθρωπότητά τους, αντί να τους στιγματίζουν.
Διαβάστε Επίσης
Το να μιλάμε για ανθρώπινες αδικίες, τη γενοκτονία και τα πολιτικά δικαιώματα είναι σήμερα πιο σημαντικό από ποτέ. Θα ήθελα να εστιάσω στα όσα συμβαίνουν τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες και πόσο ενθαρρυντικό είναι να βλέπουμε καλλιτέχνες που συζητούν ανοιχτά για τέτοια ζητήματα. Ωστόσο, η λογοκρισία στον κόσμο της τέχνης (και όχι μόνο) παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα. Πιστεύεις ότι η τωρινή αμερικανική κυβέρνηση έχει κάνει (ορισμένους) καλλιτέχνες πιο διστακτικούς να κινητοποιηθούν, ακόμα και σε μια εποχή που κηρύττουμε την ελευθερία του λόγου και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας βοηθούν να προωθούμε οτιδήποτε ανά πάσα στιγμή;
Ναι, επικρατεί ένα κλίμα φόβου που κάνει κάποιους καλλιτέχνες διστακτικούς. Η αντίφαση είναι οδυνηρή: υποστηρίζουμε ότι η ελευθερία του λόγου είναι μια βασική αξία, αλλά οι καλλιτέχνες που διαμαρτύρονται για την κυβέρνηση και τις διαρκείς κοινωνικοπολιτικές αδικίες, αποσύρονται από τις πλατφόρμες, φιμώνονται ή γίνονται "cancelled". Ταυτόχρονα όμως, βλέπουμε εξαιρετικά θαρραλέα άτομα. Οι καλλιτέχνες αρνούνται να σιωπήσουν, ακόμα και όσοι συνήθως δεν παίρνουν θέση σε πολιτικά ζητήματα, τώρα μιλούν ανοιχτά, και η αντίσταση έχει σημασία. Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις, ακόμα και τα πολιτιστικά ιδρύματα, ενίοτε προσπαθούν να αστυνομεύσουν την ελευθερία της έκφρασης, αλλά η ιστορία έχει αποδείξει ότι η τέχνη πάντα βρίσκει τρόπο να κυριαρχήσει. Η ένταση μεταξύ του ρίσκου και του θάρρους είναι η καρδιά του ακτιβισμού στον κόσμο της τέχνης.
Ποιος ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε εγχειρήματα όπως το Sankofa; Θεωρείς τις διαδικτυακές πλατφόρμες ένα ισχυρό εργαλείο που βοηθά ακτιβιστικές ενέργειες ή κάτι που πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή, λόγω των fake news και της παραπληροφόρησης;
Και τα δύο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι σαν ένα ισχυρό μεγάφωνο, που μας επιτρέπει να προσεγγίζουμε τις κοινότητες άμεσα, να κινητοποιούμε πόρους και να αφηγούμαστε ιστορίες που τα κυρίαρχα ΜΜΕ αγνοούν. Είναι επίσης ένας χώρος όπου μπορούμε να εκδημοκρατίσουμε την αφηγηματική δύναμη. Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Αυτές οι πλατφόρμες λειτουργούν με αλγόριθμους που δεν έχουν πάντα υπόψιν τη δικαιοσύνη και έτσι η παραπληροφόρηση εξαπλώνεται εύκολα. Στο Sankofa προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε τα social media ως εργαλείο και όχι ως υποκατάστατο για την οργάνωση, είμαστε υπεύθυνοι για τη διάδοση της αλήθειας και μας νοιάζει ο τρόπος που αλληλεπιδρούμε στο διαδίκτυο.
Πώς κατέληξες να συνεργάζεσαι με την ομάδα του 3ου Διεθνές Συμποσίου στην Ελευσίνα;
Το Sankofa συνεργάζεται εδώ και πολλά χρόνια με το World Human Forum και έχει συμμετάσχει σε πολλές συγκεντρώσεις σε όλη την Ελλάδα. Ήταν μια φυσική ευθυγράμμιση. Η Ελευσίνα είναι γνωστή για δράσεις που συνδυάζουν τέχνη, φιλοσοφία και κοινωνικά ερωτήματα, και αυτό βρίσκεται επίσης στον πυρήνα του έργου του Sankofa. Όταν με κάλεσαν να πάρω μέρος στο 3ο Συμπόσιο, το είδα πάλι σαν ευκαιρία για σύνδεση με διαφορετικές κουλτούρες και υπενθύμιση ότι ο αγώνας για δικαιοσύνη και επούλωση είναι παγκόσμιος.
Σε ποια ζητήματα θα εστιάσεις κατά τη διάρκεια του πάνελ "The Arts for Healing";
Θα επικεντρωθώ στο πώς η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει τόσο ως καθρέφτης όσο και ως φάρμακο. Η επούλωση δεν είναι μόνο προσωπική, αλλά και συλλογική. Οι κοινότητες χρειάζονται έναν τρόπο να θρηνήσουν, να βιώσουν το πένθος, να διαχειριστούν το τραύμα και να φανταστούν ένα μέλλον χωρίς καταπίεση. Θα μιλήσω για το πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε χώρους όπου η τέχνη όχι απλώς θεραπεύει, αλλά επίσης ενδυναμώνει. Πρέπει να επαναδιεκδικήσουμε το πένθος και την απώλεια με τρόπο που διαμορφώνει τη σχέση μας με αυτά. Γιατί επούλωση και δικαιοσύνη πάνε μαζί. Επιπλέον, στο Συμπόσιο θα συντονίσω ένα εργαστήριο που εστιάζει στο να έρθει σε παρουσία ο ένας με τον άλλο. Η παρουσία για εμένα σημαίνει πολλά περισσότερα από το να βρίσκεσαι στο ίδιο δωμάτιο. Σημαίνει να ανοίγουμε την καρδιά και το νου μας, να εξασκούμαστε στην ουσιαστική ακρόαση και να προσεγγίζουμε τους ελαφρώς άβολους χώρους που μας επιτρέπουν να εμβαθύνουμε στην ανθρώπινη σύνδεση. Μέσω της εξάσκησης, μπορούμε σταδιακά να καταρρίψουμε τα εμπόδια που μας απομονώνουν από τους συνανθρώπους μας και να ανακαλύψουμε την κοινή ανθρωπότητα που πηγάζει από την επούλωση και τον ακτιβισμό.
Περισσότερα για το συμπόσιο και το πλήρες πρόγραμμα εδώ
