"Takis 1∞" στο Ίδρυμα Γουλανδρή: Είδαμε τα αόρατα "Μαγνητικά Πεδία" του ιδιοφυούς γλύπτη

Είχα κάπως ξαφνιαστεί όταν πρωτοδιάβασα την ανακοίνωση για το αφιέρωμα Takis στο Ίδρυμα Β. & Ε. Γουλανδρή. Παρότι ο εμβληματικός γλύπτης έχει συμπεριληφθεί ανά διαστήματα σε μεγάλες, σημαντικές εκθέσεις ελληνικών μουσείων, έχουμε πολύ καιρό να δούμε ένα πρότζεκτ που αφορά εξ’ ολοκλήρου την τέχνη του. Σε μια περίοδο όπου επανειλημμένα παρουσιάζονται αναδρομικές εκθέσεις για ιστορικούς Έλληνες δημιουργούς, γιατί να μην έχουμε ένα αντίστοιχο αφιέρωμα για έναν από τους σημαντικότερους γλύπτες της μοντέρνας τέχνης;

Στον απόηχο της φετινής εικαστικής σεζόν, η νέα συνεργασία του μουσείου στην Ερατοσθένους με το Ίδρυμα Takis ήταν από τις πιο ευχάριστες. Η έκθεση "Takis 1∞" πραγματοποιείται με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Takis (aka Παναγιώτη Βασιλάκη) και περιλαμβάνει δύο αναδρομικά αφιερώματα, σε Αθήνα και Άνδρο, που παρουσιάζονται από 22 Ιουνίου έως 2 Νοεμβρίου 2025. Περισσότερα από εκατό πενήντα έργα -γλυπτά, σχέδια, πίνακες και κοσμήματα, συνδυαστικά με κινηματογραφικές αναφορές σε εφήμερα έργα και δημιουργίες του- ξετυλίγουν επτά δεκαετίες πρωτοποριακής καλλιτεχνικής πορείας.

Λίγες μέρες πριν ανοίξει επισήμως για το κοινό, είχαμε την ευκαιρία να δούμε την έκθεση στην Αθήνα. Τα "Μαγνητικά Πεδία", όπως έχει ονομαστεί η έκθεση, εξερευνούν ένα κομβικό κεφάλαιο της πρακτικής του γλύπτη -το πάθος του για τον μαγνητισμό. Η σχέση του Takis με τα μαγνητικά πεδία ξεκίνησε το 1959, όταν ο καλλιτέχνης συνειδητοποίησε πως ο μαγνήτης μπορεί να γίνει ύλη δημιουργίας και, μάλιστα, αόρατη. Έτσι, αποφάσισε να αναδείξει τις αόρατες δυνάμεις που κυριαρχούν το σύμπαν μας. Με ένα αναλυτικό χρονολόγιο για οδηγό μας, που βρίσκεται στην είσοδο της έκθεσης, παρακολουθούμε την εξέλιξη μίας μακρόχρονης και εξαιρετικά γόνιμης σχέσης: τα πρώτα "Τηλεγλυπτά", τους "Τηλεπίνακες", τα "Magnetron", τα περίφημα "Μουσικά" έργα του καλλιτέχνη και τα τελευταία "Μαγνητικά πεδία". Highlight του αφιερώματος είναι το θεαματικό δρώμενο "Το αδύνατον – Άνθρωπος στο διάστημα", που είχε πρωτοπαρουσιαστεί σε συνεργασία με τον ποιητή Sinclair Beiles, στην παριζιάνικη γκαλερί Iris Clert, τη δεκαετία του ‘60. 

Για τον Takis, όλα ήταν μαγνητισμός: από τη σχέση μας με τη φύση μέχρι τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Ο ίδιος περιέγραφε το συγκεκριμένο φαινόμενο ως μία τέταρτη διάσταση, δηλαδή έναν χώρο που συχνά χαρακτηρίζουμε κενό, ενώ τον ζωντανεύουν διαρκώς δυνάμεις που όχι μόνο μας διαφεύγουν, αλλά διέπουν τη ζωή μας έως την παραμικρή λεπτομέρεια. "Ο Takis ήταν ένα σημαντικό μέλος της διεθνούς avant garde τέχνης. Ξεκινώντας τη δεκαετία του ’50, προσπάθησε να δημιουργήσει ένα καινούργιο σύνολο δυνατοτήτων για το τι μπορεί να είναι η τέχνη, βασιζόμενος στις νέες τεχνολογίες που προέκυψαν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ταυτόχρονα όμως, ήταν ένας αρχαϊκός καλλιτέχνης. Ενδιαφερόταν για την κοσμολογία της Αρχαίας Ελλάδας. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους καλλιτέχνες του avant garde κινήματος, ο Takis αναζητούσε απαντήσεις για τα μεγάλα ερωτήματα: την αιώνια ζωή και την αρχαία φιλοσοφική ιδέα της "Μουσικής των Σφαιρών" υπογραμμίζει ο Toby Kamps (υπεύθυνος Συλλογής Μοντέρνας Τέχνης της Hamburger Kunsthalle), που συνεπιμελήθηκε την έκθεση μαζί με τη Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, υπεύθυνη Συλλογής Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή. "Πιστεύω ότι ο Takis έχει επιτύχει μία μορφή αέναης κίνησης με την τέχνη του. Αν παρατηρήσετε, όλα τα έργα του εξακολουθούν να κινούνται, σαν να είναι ζωντανά".

Ο Takis στην Άνδρο

Με στόχο να αναδείξει μια ολοκληρωμένη πλευρά της (παραγνωρισμένης) καλλιτεχνικής διαδρομής του, το Ίδρυμα Β. & Ε. Γουλανδρή γεμίζει το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο με νεανικά έργα του Takis που προβάλλουν τις πρώτες επιρροές αλλά και την καινοτομία του, ακόμα στα πρώτα στάδια της καριέρας του. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου στην Αθήνα, η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau μάς έδωσε μια μικρή γεύση από την έκθεση "Εύρηκα" στην Άνδρο, όπου φιλοξενούνται, μεταξύ άλλων, "Τα Λουλούδια και τα Είδωλα", οι "Εσωτερικοί χώροι", τα "Μαγνητικά κενά" και οι "Σφαίρες". Ένα εξίσου ενδιαφέρον κομμάτι του "Εύρηκα" είναι τα "Ερωτικά" γλυπτά του Takis, ένα λιγότερο γνωστό κομμάτι της τέχνης του. Αν βρεθείτε στην Άνδρο, σας συμβουλεύουμε να περάσετε μια βόλτα από το μουσείο, καθώς πρόκειται για μια σπάνια ευκαιρία να δείτε μία συλλογική παρουσίαση του περίφημου έργου του Takis.

Ακόμη, όσοι θέλετε να εμβαθύνετε περισσότερο στον κόσμο του σπουδαίου γλύπτη, μπορείτε να ακούσετε τη νέα σειρά podcasts "B&E Goulandris Podcasts: μια ηχητική κατάδυση στον μαγευτικό κόσμο της Τέχνης". Η πρώτη ενότητα των podcasts περιλαμβάνει πέντε επεισόδια που διατρέχουν την πολυκύμαντη ζωή του Takis: από τα νεανικά κατοχικά χρόνια στην Ελλάδα, την καλλιτεχνική πορεία με ενδιάμεσους σταθμούς το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, έως την επιστροφή στην Αθήνα, στο λόφο του Γεροβουνού, και την ίδρυση του ομώνυμου Ιδρύματος και ερευνητικού κέντρου.

Τα podcasts είναι διαθέσιμα από τις 22 Ιουνίου σε όλες τις πλατφόρμες (Spotify, Apple Podcasts, YouTube Music κ.ά.), στο goulandris.gr και στους εκθεσιακούς χώρους των περιοδικών εκθέσεων του Ιδρύματος, μέσω QR codes. 

Κατάλογος, ξεναγήσεις για το κοινό & εκπαιδευτικά προγράμματα

Η έκθεση συνοδεύεται από εκτενή κατάλογο, ο οποίος είναι διαθέσιμος σε ελληνικά και αγγλικά. 

Ξεναγήσεις για το κοινό έχουν προγραμματιστεί τόσο στην Αθήνα όσο και στην Άνδρο, στα ελληνικά και στα αγγλικά, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα για ομαδικές ή ιδιωτικές ξεναγήσεις κατόπιν συνεννόησης. Επίσης, μια ειδικά σχεδιασμένη διαδραστική ξενάγηση θα υλοποιηθεί στο μουσείο στην Αθήνα.

Παράλληλα, στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν δημιουργικά εργαστήρια για παιδιά ηλικίας 5-7 ετών και 8-12 ετών στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο από τις 23 Ιουλίου έως τις 31 Αυγούστου και στο Μουσείο στην Αθήνα, από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο.

Δείτε όλες τις εκθέσεις της πόλης στον οδηγό τεχνών του athinorama.gr.