Γιώργος Γεροντίδης: "Η εμπορευματοποίηση της φύσης μάς απομακρύνει από αυτό που ανήκουμε"

Πρόσφατα βραβευμένος με το Art Athina Award για νέο καλλιτέχνη, ο Γιώργος Γεροντίδης μπαίνει μέσα στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλώνά και στήνει τρεις "ζωντανές" εγκαταστάσεις που μιλούν για την εμπορευματοποίηση και αντικειμενοποίηση της φύσης. Το πρότζεκτ "A flock of fakes: ορισμοί του μη φυσικού", με ευφάνταστη ειρωνεία και έντονη δόση σαρκασμού, βάζει έννοιες όπως το αρχείο, η ιστορική έρευνα, το μουσείο και το φυσικό περιβάλλον κάτω από μικροσκόπιο.

Για όλα αυτά, καθώς και τις ευκαιρίες (και περιορισμούς) που δίνονται σε καλλιτέχνες της εγχώριας σκηνής, μάς μίλησε ο Γιώργος Γεροντίδης, του οποίου την έκθεση μπορείτε να δείτε μέχρι αυτήν την Κυριακή, 25/6.

Πώς προσεγγίζεις την ιδέα της μουσειακής καταγραφής του φυσικού περιβάλλοντος στο "A flock of fakes";
Μέσα από την καταγραφή, την ταξινόμηση και την έρευνα, το έργο "A Flock of Fakes: Ορισμοί του μη φυσικού", εξιστορεί την επίδραση της σύγχρονης αγοράς στη φύση και η αλλοίωση της πραγματικότητας μέσα από την παρέμβαση του ανθρώπου. Επομένως, δεν γίνεται κάποια καταγραφή του φυσικού περιβάλλοντος, άλλα το πως γίνονται αναπαραστάσεις της φύσης μέσα από εμπορικά προϊόντα. Το έργο αυτό, χωρισμένο σε τρεις νοηματικές ενότητες, παρουσιάζεται ως ένα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αλλά με μια αλλοιωμένη ονομασία, το Μουσείο Α-φύσικης Ιστορίας (Museum of Unnatural History). Η συγκεκριμένη αλλοίωση στοχεύει στην  ενθάρρυνση της συζήτησης σχετικά με την επίδραση του ανθρώπου στη φύση ή και το αντίθετο. Μέσω των εγκαταστάσεων, επιχειρώ να αναδείξω τις διάφορες συνιστώσες που σχετίζονται με την εμπορευματοποίηση της φύσης. Σε αυτό το πλαίσιο, στις εγκαταστάσεις του μουσείου παρουσιάζονται παιχνίδια, χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα που περιγράφουν την αντικειμενοποίηση των ζώων και την απώλεια της αυθεντικότητας τους. Αυτά τα έργα συμβολίζουν τον τρόπο με τον οποίο η φύση νοηματικά υποτάσσεται στις εμπορικές απαιτήσεις. Εκτός από τα παιχνίδια και τη διακόσμηση, μια από τις πτυχές του έργου μου επικεντρώνεται στο παράνομο ή και νόμιμο εμπόριο άγριων ειδών ως ζώα συντροφιάς, μια πρακτική που αποσπά τα ζώα από το φυσικό τους περιβάλλον και τα εκθέτει στην ανθρώπινη εκμετάλλευση με σκοπό να δημιουργηθεί ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που θα ενεργοποιηθεί αργότερα.

Τι λογική ακολουθούν οι διαχωρισμοί των εγκαταστάσεων (ζώα, έντομα, θαλάσσιος κόσμος); 
Κάθε ενότητα έχει τη δική της, αυτόνομη, λειτουργία, που προέκυψε από διαφορετική συνεργασία  και είναι διαδραστική, εφόσον ο σκοπός όλου του έργου στηρίζεται στη στροφή στην εκπαίδευση και ενημέρωση.  Η πρώτη εγκατάσταση "The Way We Learn About Animal Species" παρουσιάζεται ως ένα εν εξέλιξη εργαστήριο, το οποίο εστιάζει στη διαδικασία παραγωγής ενός εκπαιδευτικού προγράμματος, με σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των παιδιών σχετικά με την προστασία των άγριων πτηνών και τη σημασία της φύσης και της βιοποικιλότητας. Σε αυτήν την ενότητα συνεργάστηκα με το Μικρό Δέντρο, ένα αυτό-οργανωμένο παιδαγωγικό εγχείρημα που λειτουργεί με τις άξιες της ελευθεριακής εκπαίδευσης και της βιωματικής μάθησης και ουσιαστικά συζητάμε τις σχέσεις ανθρώπου και μη ανθρωπίνων ζώων από την σκοπιά της εκπαίδευσης.

Η δεύτερη ενότητα της έκθεσης, το "Department of Artificial Butterfly" είναι ένα πολύ-συμμετοχικό έργο. Εδώ δημιουργήθηκε μια καμπάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από στόμα σε στόμα ή και με αφίσες προκειμένου να συλλεχθούν αντικείμενα που σχετίζονται με το σύμβολο της πεταλούδας. Παράλληλα έκανα μια συνέντευξη με τον διευθυντή του Εντομολογικού Μουσείου του Βόλου, ο οποίος μέσα από τις απαντήσεις του εξηγεί τα εργαλεία, τους στόχους και την έρευνα που έκανε ο ίδιος ως εντομολόγος όπως και τις θέσεις που έχει για την εκπαίδευση μέσα από τη φύση.

Στην τρίτη ενότητα, ο θεματικός άξονας είναι ο ορυκτός πλούτος της ανθρώπινης ρύπανσης, με την παρουσίαση του εν εξελίξει έργου "Τhe sea glass factory". Στο τμήμα αυτό διερευνάται αρχικά η μετατροπή ενός σκουπιδιού σε ένα ημιπολύτιμο και συλλεκτικό αντικείμενο, ενώ στην συνέχεια μετασχηματίζεται σε εμπόρευμα που ικανοποιεί τις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων. Με μία κριτική ματιά στον σύγχρονο τρόπο ζωής, την κτητική φύση των ανθρώπων και την υπερκατανάλωση. Εδώ γίνεται και μια επιτελεστική ξενάγηση  από τον εικαστικό Δημήτρη Αμελαδιώτη, ο οποίος αναλαμβάνει τον ρόλο του "ξεναγού", όπως και με το κείμενο της C.C. Lambert, συγγραφέας και συλλέκτρια γιαλού μέλος του International Sea Glass Association, η οποία παρουσιάζει μέσα από ένα κείμενο την "αλήθεια" για την εξέλιξη του θαλάσσιου γυαλιού.

Πώς μία α-φυσική παρουσίαση της ιστορίας θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια της φύσης, αλλά και πιο γενικά θέματα που αφορούν τα μουσεία και την τέχνη; 
Μια α-φυσική παρουσίαση της φύσης μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ότι η εμπορευματοποίησή της μας απομακρύνει  από αυτό που ανήκουμε. Μοιάζει σαν να στεκόμαστε παρατηρητές στην εικονογράφηση της, στην πλαστικοποίηση της. Μας ενθαρρύνει να αναρωτηθούμε ποιο είναι το πραγματικό, ποιο είναι το ψεύτικο και πώς ερμηνεύουμε την έννοια της φύσης μέσα από την τέχνη. Όσον αφορά τα μουσεία και το θεσμικό πλαίσιο, μια α-φυσική παρουσίαση μπορεί να αμφισβητήσει τις συμβατικές αντιλήψεις για τα μουσεία και την τέχνη. Πολλοί καλλιτέχνες που έχουν δουλέψει με συλλογές μουσείων θέτουν τα ιστορικά ζητήματα και γεγονότα μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα, ασκώντας πάντα μια μορφή κριτικής για το πως τα μουσεία παρουσιάζουν την ιστορία. 

Πρόσφατα μια καλλιτέχνιδα μου ανέφερε ότι ίσως στο μέλλον να βλέπουμε τη φύση μόνο μέσα σε μουσεία. Πόσο αλήθεια πιστεύεις ότι είναι αυτό;
Η φύση θα υπάρχει πάντα γύρω μας. Όταν δεν θα υπάρχει, δεν θα υπάρχουμε και εμείς. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η φύση αποτελεί ένα ζωντανό σύστημα που υπάρχει ανεξάρτητα από την ανθρώπινη παρέμβαση. Ήδη βλέπουμε τον φυσικό κόσμο ως παρατηρητές και με την ανθρωποκεντρική μας αντίληψη σε μεγάλο ποσοστό τοποθετούμαστε εκτός του περιβάλλοντος που ανήκουμε. 

Ποια άλλα ζητήματα θα έλεγες ότι είναι πάντα εμφανή στα έργα σου; 
Προσπαθώ πάντα μέσα από τις συνεργασίες που κάνω, να τονίσω το συνεργατικό χαρακτήρα των έργων τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο συζητήσεων, έρευνας και συνδιαλλαγής με εικαστικούς , εκπαιδευτικούς, βιολόγους και ειδικούς σε θέματα που αφορούν την πρακτική μου. Να είναι εμφανές, δηλαδή, ότι ένα πλαίσιο συνεργασιών μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλές αναγνώσεις, μορφοποιήσεις των έργων, τα οποία πλέον δεν ανήκουν μόνο σε εμένα.

Αισθάνεσαι ότι με το βραβείο της Art Athina απέκτησες περισσότερη αναγνώριση στον καλλιτεχνικό τομέα; Έχει επηρεάσει αυτή η διάκριση τον τρόπο που δουλεύεις ή τις θεματικές των έργων σου με κάποιον τρόπο;
Σαφώς, το βραβείο έφερε μια αναγνώριση και φυσικά είχα την ευκαιρία να αναπτύξω τη δουλειά μου στο μουσείο ακριβώς όπως ήθελα. Θα πρέπει όμως, να καταλάβουμε όλοι ότι ένα βραβείο πάντα θα πρέπει να υποστηρίζεται με την παραγωγή καινούριου έργου, αλλιώς καλύτερα να μην υπάρχουν βραβεία. Θεωρώ ότι το πιο σημαντικό σε αυτού του είδους διαδικασίες - πέρα από το επικοινωνιακό - είναι να υπάρχει και η ουσία της παραγωγής ενός ολοκληρωμένου έργου.

Ποια πιστεύεις ότι είναι τα βασικά εμπόδια που αντιμετωπίζει ένας νέος καλλιτέχνης στην εγχώρια σκηνή; Θεωρείς ότι η δραστηριοποίηση στο εξωτερικό ενδεχομένως να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες έκθεσης; 
Τα προβλήματα δεν είναι μόνο στους νέους καλλιτέχνες, άλλα μάλλον σε ένα μεγάλο ποσοστό καλλιτεχνών. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει ένα καλά δομημένο πρόγραμμα χορηγιών και υποστήριξης για παραγωγή έργων, το οποίο είναι σημαντικό να είναι δημόσιο και αξιοκρατικό. Επίσης, η εγχώρια εικαστική σκηνή διαθέτει ένα μόνο βασικό καλλιτεχνικό κέντρο (αυτό της Αθήνας) αποκλείοντας άλλες περιοχές της Ελλάδας. Είναι άνιση η προσπάθεια για προβολή και επικοινωνία ενός καλλιτέχνη που κινείται στην Αθήνα από εκείνον που βρίσκεται στην περιφέρεια. Η πραγματικότητα αυτή ενδεχομένως να αλλάζει σε κάποιες χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης, καθώς παρατηρούμε πολλές καλλιτεχνικές σκηνές σε μικρές και μεγάλες πόλεις, επαρχίες και μητροπολιτικά κέντρα. Σίγουρα ένα πιο πολυμορφικό και αποκεντρωτικό μοντέλο βοηθάει καλύτερα σε μια ίση ευκαιρία επικοινωνίας μεταξύ των παραγόντων της τέχνης που κινούνται σε διαφορετικές περιοχές και χώρες.

Δουλεύεις πάνω σε κάτι καινούργιο αυτή τη στιγμή;
Ναι, ουσιαστικά τα έργα της έκθεσης τα θεωρώ αφετηρίες για την εξέλιξη τους. Κάτι ενδιαφέρον που προέκυψε μέσα από την έκθεση είναι ένα καταπληκτικό βιβλίο που ανήκει στη βιβλιοθήκη της Βουλής με λιθογραφίες παπαγάλων του 1800, από τις έρευνες François Levaillant φυσιοδίφη και ορνιθολόγο της εποχής. Ο Levaillant μελετούσε τα τροπικά είδη πουλιών στην Αφρική. Τα είδη που συνέλεξε και ερεύνησε, εικονογραφήθηκαν από τον Γάλλο ζωολόγο και βοτανικός εικονογράφο Jacques Barraband, γνωστό για τις αληθοφανείς απεικονίσεις τροπικών πτηνών. Η εικονογράφησή του θεωρείται ότι είναι η πιο ακριβής που έγινε στις αρχές του 1800. Οπότε προσπαθώ να συνδέσω μια ιστορία από τις τότε αποικιοκρατικές εκστρατείες, με τις οποίες ταξίδευαν οι φυσιοδίφες, με το εμπόριο τροπικών πτηνών και να ενσωματώσω το έργο της έκθεσης "The Ways We Learn About Animal Species" δίνοντας βαρύτητα στα εκπαιδευτικά προγράμματα που μπορούν να δημιουργηθούν πάνω στο θέμα, πάντα με κεντρικό άξονα την ευαισθητοποίηση στο εμπόριο των ειδών αυτών.