Άψογα εκτελεσμένη περφόρμανς από ένα «χορό» ηθοποιών και... καρεκλών, με τον Άρη Σερβετάλη επικεφαλής. Όμως η επιθυμία δημιουργίας μιας υποβλητικής –εικαστικά και κινησιολογικά– ατμόσφαιρας αναχαιτίζει τη θεατρικότητα και το δραματουργικό ενδιαφέρον της παράστασης.
«Ο Σωσίας - Ένα ποίημα της Αγίας Πετρούπολης» (1846) είναι μόλις το δεύτερο μυθιστόρημα (κατά βάση, ένα εκτεταμένο διήγημα) του Ντοστογιέφσκι, γραμμένο δηλαδή πολύ πριν από το «Έγκλημα και Τιμωρία», τον «Ηλίθιο», τους «Δαιμονισμένους» και τους «Αδερφούς Καραμάζοφ». Αν και πρωτόλειο, ο «Σωσίας» διαθέτει την αύρα μιας μεταφυσικής οντολογικής σάτιρας. Η έννοια της διάσπασης, του διχασμού και της πάλης με το εγώ κυριαρχεί, καθώς βεβαίως κι εκείνη του doppelganger, του σωσία/αντιγράφου που στοιχειώνει τη βορειοευρωπαϊκή μυθολογία και τέχνη, την αγγλόφωνη λογοτεχνία του φανταστικού και το γερμανικό ρομαντισμό, δίνοντας πάντα έμφαση στο εξής: η συνάντησή μας με το σωσία μας είναι προμήνυμα θανάτου. Στον «Σωσία» καταγράφεται η δυσοίωνη συνάντηση του Γκολιάτκιν, ενός δημόσιου υπαλλήλου που δυναστεύεται από το υπαρξιακό του άγχος, με έναν… άλλο Γκολιάτκιν, όμοιο και απαράλλακτο στην όψη αλλά με πολύ πιο ανεπτυγμένες ικανότητες ενσωμάτωσης σε ό,τι αποκαλούμε «κοινωνική νόρμα».
Γιατί ο «Σωσίας» μπορεί κάλλιστα να ιδωθεί σαν μια αλλόκοτη σπουδή στον κομφορμισμό. Έχω την εντύπωση πως κάτι τέτοιο θέλησαν να καταδείξουν η Έφη Μπίρμπα και οι συνεργάτες της: η συνάντησή μας με το σωσία μας είναι εξίσου ανησυχαστική ή ακόμη και καταστροφική όσο εκείνη με το φυσιολογικό, κανονικό και κοινωνικά αποδεκτό. Η παράσταση στις Ροές επενδύει στη δημιουργία μιας καθηλωτικής, σχεδόν υπνωτιστικής, ατμόσφαιρας, με μελετημένα και επεξεργασμένα εξονυχιστικά τα επιμέρους στοιχεία που την απαρτίζουν (σκηνικό χώρο και αντικείμενα, κοστούμια, ήχο κ.λπ). Σπαράγματα από το διήγημα του Ντοστογιέφκσι ακούγονται ανά στιγμές, δίχως όμως να συγκροτούν μια δραματουργία με στόχο και θέση.
Τα λεγόμενα του Γκολιάτκιν και τα παραγγέλματα που δέχεται, αποκομμένα, ατάκτως ερριμμένα και ειπωμένα με μηχανιστικό τρόπο, δίνουν την αίσθηση επιτηδευμένων τσιτάτων («Συγκεντρώσου, συγκροτήσου, μην αγχώνεσαι» ή «Όλα έρχονται, φτάνει να ξέρεις να περιμένεις» ή «Οι άνθρωποι που δεν φοράνε πια μάσκα είναι σπάνιο είδος»). Υποψιάζομαι πως οι συντελεστές της παράστασης ήθελαν έτσι να αποδώσουν την υποδούλωση του Γκολιάτκιν στην κοινωνική ευπρέπεια και την απέλπιδα προσπάθειά του να αντιταχθεί σε αυτήν. Η ίδια, όμως, η εκφορά του λόγου από τον Γκολιάτκιν-Άρη Σερβετάλη είναι, επί μιάμιση ώρα, τόσο άτονη και άνευρη που απομυζά κάθε περαιτέρω «ανάγνωση» των όσων συμβαίνουν επί σκηνής. Παρά την κινησιολογικά νευρώδη σωματικότητά του, τόσο ο Σερβετάλης όσο και ο υπόλοιπος εκλεκτός θίασος του «Σωσία» (Δρόσος Σκώτης, Γιώργος Συμεωνίδης, Συμεών Τσακίρης, Κωνσταντίνος Καρβουνιάρης) δεν κατορθώνει να σωματοποιήσει το λόγο του Ντοστογιέφσκι.
Η βασική συνθήκη που έχει θέσει η σκηνοθέτις είναι εικαστικά ενδιαφέρουσα. αδυνατεί όμως να την ορίσει θεατρικά, να την αναπτύξει δραματουργικά και να την κλιμακώσει ρυθμολογικά. Το αποτέλεσμα είναι ένα υποβλητικό και αισθητικά άρτιο χοροθεατρικό θέαμα συγκεχυμένων ιδεών αλλά απαράμιλλης δεξιοτεχνίας. Εκείνο που απομένει, δηλαδή, είναι η εντυπωσιακή κινησιολογική λούπα ενός χορού πανομοιότυπα ντυμένων ανδρών που παλεύουν μεταξύ τους και με μια στοίβα από καρέκλες πάνω στο κοκκινόχωμα του σκηνικού. Όποιος γοητευθεί, γοητεύθηκε. Οι υπόλοιποι μπορεί ακόμη και να πλήξουν.
Περισσότερες πληροφορίες
O σωσίας
Η παράσταση επικεντρώνεται σε κάποια επεισόδια της ζωής του ήρωα, ο οποίος προσπαθεί να υπάρξει εντός του πλαισίου της κοινωνικά αποδεκτής φυσιολογικότητας, αλλά καταλήγει στην απομόνωση και στον παραγκωνισμό
