Παύλο Παυλίδη, πώς αποφάσισες να διηγηθείς την ιστορία του τυφλού ξεναγού;

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Παύλος Παυλίδης συμπράττει με την τυφλή ξεναγό Ελένη Γκουβάτσου και τους Μαρίνα Καλογήρου, Ανθή Φουντά και Gary Salomon στην συμπεριληπτική παράσταση - ξενάγηση "Μυστήριο 140 Τυφλός ξεναγός” στο πλαίσιο της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Με αφορμή αυτό το υπερρεαλιστικό ταξίδι μύησης στον χώρο τέλεσης των Ελευσινίων Μυστηρίων από τις 27 έως τις 29 Μαΐου, δίνει συνέντευξη στο "α” και μιλά για αυτή την ιδιαίτερη θεατρική εμπειρία που απευθύνεται σε άτομα με και χωρίς οπτική αναπηρία, για τον πρώτο τυφλό ξεναγό Θοδωρή Κώνστα, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένη η παράσταση και για την ουσιαστική συμμετοχή ανθρώπων με αναπηρία σε ένα εργασιακό περιβάλλον.

Πώς ανακαλύψατε την ιστορία του Θοδωρή Κώνστα και τι σας ώθησε να δημιουργήσετε την παράσταση - ξενάγηση "Μυστήριο 140 Τυφλός ξεναγός” αντλώντας έμπνευση από αυτήν;
Το 2019 ο Θοδωρής απευθύνθηκε στην ηθοποιό Μαρίνα Καλογήρου, στην προσπάθεια του να εντάξει την "τυφλή ξενάγηση" σε ένα καλλιτεχνικό έργο, καθώς αντιμετώπιζε μεγάλες δυσκολίες να εργαστεί με την ιδιότητα του ξεναγού. Όταν μου μετέφερε η Μαρίνα τη σκέψη να συνδυαστεί με κάποιο τρόπο μια ξενάγηση με μια site specific παράσταση σε κάποιον αρχαιολογικό χώρο, άρχισε να δουλεύεται στο μυαλό μου ο τρόπος που θα μπορούσε να γίνει αυτό, καθώς η προσπάθειά του Θοδωρή δεν ήταν απλώς συγκινητική αλλά είχε και πολύ δημιουργικό έδαφος. Απευθυνθήκαμε σε κάποιους φορείς αλλά η απάντηση ήταν αρνητική. Το 2020 ο Θοδωρής δυστυχώς πέθανε αλλά αποφασίσαμε με την Μαρίνα να συνεχίσουμε να προσπαθούμε να πραγματοποιηθεί ο "Τυφλός ξεναγός", έστω και αφιερωμένος στη μνήμη του. Η πρότασή μας έγινε δεκτή από την 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, κατόπιν της ανοιχτής πρόσκλησης που είχε απευθύνει για υποβολή καλλιτεχνικών προτάσεων κι έτσι έχουμε τη χαρά να παρουσιάζουμε την παράστασή μας στο πλαίσιο αυτής της διεθνούς διοργάνωσης, στον Αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας.

Πώς δουλέψατε με την ομάδα των υπόλοιπων συντελεστών για τη δημιουργία αυτής της ιδιαίτερης θεατρικής εμπειρίας;
Ο σκοπός μας ήταν να παραδώσουμε, όπως το λέτε κι εσείς,  μια επίσκεψη - εμπειρία. Οπότε, κρατώντας μεν τους κώδικες του θεάτρου, όλη η δουλειά ήταν ένα πολύ ανοιχτό και δημιουργικό πείραμα. Πέρα απ’ τη δομή της παράστασης, τίποτα άλλο δεν είχε αποφασιστεί από πριν κι όπως θα παρατηρήσει όποιος την παρακολουθήσει, πολλά στοιχεία της είναι απολύτως συνδεδεμένα με τους συντελεστές της, αναμεμειγμένα βεβαίως και με φανταστικά στοιχεία. Οι θεματικές της σχετίζονται με τις θεματικές των ίδιων των Ελευσινίων Μυστηρίων αλλά μ’ έναν ανοιχτό και σύγχρονο τρόπο. Το πώς δηλαδή διαβάζουμε σήμερα τους λόγους που συνέβαιναν τα μυστήρια και τι μας αφορά σ’ αυτούς.  

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το αποτύπωμα που έχουν αφήσει τα Ελευσίνια Μυστήρια στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας, ποια είναι η δική σας αίσθηση όταν βρίσκεστε σε αυτό τον χώρο και ποια αίσθηση πιστεύετε ότι θα μεταδοθεί στο κοινό με ή χωρίς οπτική αναπηρία μέσα από την παράσταση; 
Προσωπικά, ανήκω σε μία ματαιωμένη γενιά σε όλα τα επίπεδα. Η πίστη μου σε οτιδήποτε, είναι υπό αμφισβήτηση. Την αναζητώ στην τέχνη,  στις ομάδες, στους ανθρώπους. Απ’ την άλλη, τα Ελευσίνια Μυστήρια, συνέβαιναν περίπου μια χιλιετία και διακόπηκαν βίαια και πολεμήθηκαν απ’ τον Χριστιανισμό. Κάτι μέσα σ’ αυτά συντηρούσε αυτή τη συλλογική πίστη. Η τελετουργία τους, η συμπεριληπτικότητά τους, δεν ξέρω. Αλλά μπορώ να φανταστώ πολλά. Αυτή η αναπάντητη σκέψη ότι στον ίδιο χώρο, τόσοι άνθρωποι πραγματικά συναντιόντουσαν με κάποιον κοινό σκοπό, σήμερα,  στην εποχή της απόλυτης ματαίωσης, με έλκει μ’ έναν τρόπο ελαφρύ αλλά βαθύ. Η αίσθηση που μ’ ενδιαφέρει να μεταφέρω, είναι απλώς αυτή της ζωντάνιας. Να αισθανθούν οι θεατές πιο ζωντανοί φεύγοντας.  

"Στόχος μας είναι να προτείνουμε δημιουργικούς δρόμους μέσω των οποίων, η αναπηρία όχι απλώς δεν αποτελεί μειονέκτημα, αλλά ανοίγει άλλους τρόπους σκέψης και συνείδησης που κρατάμε κλειδωμένους απλώς επειδή δεν προκύπτει η ανάγκη". 

Ζήσατε και ο ίδιος την εμπειρία του "Τυφλού ξεναγού” υπό τις οδηγίες της Ελένης Γκουβάτσου;
Όχι όπως θα την ζήσουν οι θεατές αλλά ως συνοδός της, καθώς θα είμαι τα μάτια της στις μετακινήσεις της από σημείο σε σημείο. Παρόλα αυτά, ακόμη κι έτσι, ο συγκεκριμένος τρόπος που προσπαθεί αυτή η ξενάγηση να γίνει συμπεριληπτική, μαζί με το χιούμορ της Ελένης, αποτέλεσαν και για μένα μια πολύ πρωτόγνωρη κι ενδιαφέρουσα εμπειρία.  

Ποια είναι τα θέματα που προσεγγίζει η παράσταση μέσα από τη νοητή κατάβαση στον Κάτω Κόσμο;
Τη συμφιλίωση μας με τον θάνατο και την απώλεια. Οι ιστορίες και οι στιγμές που αφηγούμαστε αποσπασματικά σ’ αυτό το περίεργο ταξίδι ή όπως το λέω, η συνέχεια της ξενάγησής μας στον Κάτω Κόσμο, μεταφέρουν βέβαια τον πόνο της απώλειας, ακόμα και την τραγωδία της, αλλά ο σκοπός μας μ’ αυτήν την κατάματη αναμέτρηση με τον Θάνατο, είναι ίσως να τον κατανοήσουμε ως κομμάτι της ζωής. Μ’ αυτήν την περίεργη ξενάγηση, κοιτάξαμε και εμείς οι ίδιοι από διαφορετικά πρίσματα και με διαφορετικούς τρόπους την έννοια του θανάτου, προσπαθώντας στο τέλος να δημιουργήσουμε μια δική μας καινούργια,  περίεργη (το ξαναλέω!), νεκρική τελετή. 

Πιστεύετε ότι η δημιουργία περισσότερων συμπεριληπτικών παραστάσεων και δράσεων από θεσμούς όπως αυτός της Ελευσίς 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης μπορεί να επιφέρει μια πιο ουσιαστική αλλαγή τόσο στο χώρο του θεάτρου όσο και σε άλλα επαγγέλματα όσον αφορά τη συμμετοχή ανθρώπων με αναπηρία σε ένα εργασιακό περιβάλλον;
Αυτός είναι ο σκοπός αυτής της εμπειρίας. Να προτείνουμε μέσω της δουλειάς μας, δημιουργικούς δρόμους μέσω των οποίων,  η αναπηρία όχι απλώς δεν αποτελεί μειονέκτημα, αλλά ανοίγει άλλους τρόπους σκέψης και συνείδησης που κρατάμε κλειδωμένους απλώς επειδή δεν προκύπτει η ανάγκη. Ως κοινωνία, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι εκεί, λείπουν και πιο βασικά στοιχεία που θα κάνουν την καθημερινότητα ανθρώπων με αναπηρία βιώσιμη, αλλά η τέχνη πρέπει να κοιτάζει πιο μακριά απ’ την κοινωνία όσο η ίδια η κοινωνία δεν βρίσκεται δύο βήματα πιο μπροστά από τις ανάγκες των πολιτών της. Κι εμείς αυτήν μας την απόπειρα την αφιερώνουμε στον Θοδωρή Κώνστα που προσπάθησε όσο ζούσε να κοιτάζει μακριά κι ας μην έβλεπε.