© Giota Ro
Με ένα διεθνές πρόγραμμα και 80 εκθέτες από Ελλάδα και εξωτερικό επιστρέφει στο Ωδείο Αθηνών το Athens Art Book Fair 2022 (23-25/9), φέρνοντας και πάλι το καλλιτεχνικό βιβλίο στο προσκήνιο. Η φετινή έκθεση φέρνει κοντά αναγνωρισμένους εκδοτικούς οίκους, πειραματικές, DIY εκδόσεις και πολλές άλλες ανεξάρτητες πρωτοβουλίες που συνδέονται με το έντυπο ως δημιουργικό μέσο.
Εκτός από τις καθιερωμένες εκθεσιακές δράσεις, η φετινή διοργάνωση έχει ετοιμάσει ένα τρομερά ενδιαφέρον Δημόσιο Πρόγραμμα ομιλιών που εστιάζει στην προβολή εγχειρημάτων σχετικών με τρέχοντα καλλιτεχνικά και κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Επίκεντρο των συζητήσεων θα είναι η έννοια της αποκέντρωσης στη σύγχρονη ανεξάρτητη εκδοτική παραγωγή, καθώς και η συμβολή των καλλιτεχνών βιβλίου στη δημιουργία πολιτισμικών και διεθνών θεσμών ενίσχυσης και προώθησης του μέσου.
Χτίζοντας σχέσεις με καλλιτέχνες γειτονικών χωρών
Η συνιδρύτρια και creative director του Athens Art Book Fair, Μαργαρίτα Αθανασίου, αναφέρει πως οι δράσεις που πλαισιώνουν το πρόγραμμα κάθε χρόνο δίνουν στην οργανωτική ομάδα την ευκαιρία να μεταφέρει στον κόσμο τους στόχους της όσον αφορά τις καλλιτεχνικές εκδόσεις και τις πολιτιστικές πρακτικές ευρύτερα. "Δεν εστιάζουμε τόσο στην επιλογή των εκθετών, αντιθέτως στοχεύουμε στο να εκπροσωπείται όλο το φάσμα των καλλιτεχνικών εκδόσεων" εξηγεί. "Οι καλλιτεχνικές εκδόσεις έχουν μια πολύ πλούσια ιστορία που είναι σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητη στον ελλαδικό χώρο και εμείς μέσα από το Δημόσιο Πρόγραμμα στοχεύουμε στην παρουσίαση κομματιών αυτής της ιστορίας, κομμάτια της θεωρίας του μέσου αλλά και πρακτικά ζητήματα γύρω από αυτό - τα "πως” και τα "γιατί” που συνδέονται πολύ με το βίωμα των ανθρώπων που ασχολούνται με το μέσο". Και φυσικά, η διοργάνωση προσεγγίζει επίσης καλλιτέχνες ή ομάδες που δεν έχουν εύκολα πρόσβαση στα κυρίαρχα πολιτισμικά δίκτυα, καθώς και φεμινιστικές πρακτικές ή εγχειρήματα που δραστηριοποιούνται σε αποκεντρωμένες γεωγραφικές τοποθεσίες, όπως μας λέει η Μαργαρίτα.
Από ζητήματα φεμινισμού και την προβολή της queer κουλτούρας, μέχρι την ανάδειξη του έργου Ουκρανών και Αλβανών καλλιτεχνών, το Δημόσιο Πρόγραμμα του fair αγγίζει μια μεγάλη γκάμα ζητημάτων που αφορούν όχι μόνο την καλλιτεχνική κοινότητα, αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Πώς όμως επιλέγει κανείς, πόσο μάλλον μια πολιτισμική οργάνωση, σε τι πρέπει να εστιάσει την προσοχή του το κοινό; Για την Κατερίνα Στάμου, συνεπιμελήτρια του δημόσιου προγράμματος του Athens Art Book Fair, η γεφύρωση σχέσεων με καλλιτέχνες από γειτονικές χώρες, με τις οποίες η Ελλάδα μοιράζεται κοινές πολιτιστικές πρακτικές, όπως των Βαλκανίων, της Ανατολικής Ευρώπης, της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, είναι βασική προϋπόθεση. Έτσι, επιτυγχάνεται ένας διάλογος γύρω από τις διάφορες καλλιτεχνικές ζυμώσεις που συμβαίνουν στις συγκεκριμένες χώρες, καθώς και σε περιοχές από όπου κατάγονται μετανάστες (κυρίως δεύτερης γενιάς), των οποίων το έργο έχει διαμορφώσει τη σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική σκηνή.
Ηχηρή είναι επίσης η παρουσία φεμινιστών και queer καλλιτεχνών: κατά τη διάρκεια του τριημέρου θα μιλήσουν προσωπικότητες όπως η εικαστικός και ερευνήτρια Aleksandra Kaminska, η οποία ανοίγει τη θεματική "Κορίτσια και κουήρ στο μέτωπο! Χαράζοντας χώρο για αντίσταση μέσω της δημιουργίας ζιν στην Πολωνία" (24/9), ενώ το Brooke Palmieri θα παρουσιάει το zine του "Ενστικτώδεις, Εφήμερες Οικονομίες και DIY Οικολογίες: Αντλώντας queer αρχειακό υλικό για το χτίσιμο συλλογών" (25/9). Σύμφωνα με την Κατερίνα, "πολύ συχνά, οι καλλιτεχνικές και ανεξάρτητες εκδόσεις αναδύονται μέσω της ανάγκης αυτονόμησης των καλλιτεχνών να δημιουργήσουν ένα έργο τέχνης προσβάσιμο, που δεν εντάσσεται στο κυρίαρχο μοντέλο πολιτιστικής παραγωγής, που είναι τροφοδοτούμενο από σχέσεις συνεργατικότητας και κοινότητας και που πολλές φορές βασίζεται σε εναλλακτικές μορφές οικονομίας". Αυτές οι διαδικασίες οδηγούν σε μια κοινωνικοπολιτική ενεργοποίηση, στοιχείο που η ομάδα του fair κρίνει σημαντικό να ακουστεί εφόσον επαναπροσδιορίζει συνεχώς τον ορισμό και το περιεχόμενο της τέχνης, ενώ παράλληλα αφορά σε καίρια κοινωνικά ζητήματα.
Τρανταχτά παραδείγματα τέτοι@ καλλιτεχν@ είναι δύο συμμετέχοντες στο γενικό πρόγραμμα του Athens Art Book Fair: το Mochi Γεωργίου, ιδρυτ@ του εκδοτικού εγχειρήματος ΜΠΑΤΑΡΙΑ και βοηθ@ παραγωγής του fair, το οποίο θα μας εισάγει στον κόσμο του poetry slam μέσω μιας ραδιοφωνικής παρουσίασης στο Fade Radio, καθώς και το Brooke Palmieri που νωρίτερα αναφέραμε, ιδρυτ@ των CAMP BOOKS, ένα διαδικτυακό shop που διανέμει σπάνια, συχνά μεταχειρισμένα βιβλία αλλά και νέες εκδόσεις. Η δημιουργία τέτοιων εγχειρημάτων, στοχεύει στην ανάδειξη και την στήριξη ΛΟΑΤΚΙΑ+ καλλιτεχνών και η παρουσίασή τους στο πλαίσιο της έκθεσης βοηθάει στην εξοικείωση του κοινού με την τέχνη του "poetry slam" και τα "zines", έννοιες όχι ευρέως διαδεδομένες στον ελληνικό χώρο.
Μιλήσαμε μαζί τους για τις ιδέες που πρεσβεύουν τα πρότζεκτς τους, την αντιπροσώπευση ΛΟΑΤΚΙΑ+ ατόμων στη διεθνή και εγχώρια εικαστική σκηνή, τη σύγχρονη ποίηση και το πώς μπορεί κανείς να ανακαλύψει άγνωστες πτυχές της queer ιστορίας.
Mochi Γεωργίου: "Για τα zines, το μόνο που χρειάζεται είναι θέληση, χαρτί και ένας εκτυπωτής"
Τι είναι το poetry slam, για όσους δεν γνωρίζουν;
Poetry slam είναι ένας αμερικάνικος όρος για τις spoken word περφόρμανς, οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη, δημιουργώντας μια αίσθηση πάλης. Έτσι βγαίνει και το "slam” (χτύπημα). Όταν ξεκίνησε στην Αμερική ήταν έντονο το αγωνιστικό στοιχείο, υπήρχε κριτική επιτροπή και βαθμολογίες. Με τα χρόνια εξελίχθηκε μέσω των καλλιτεχνικών και queer συλλογικοτήτων σε ένα διαδραστικό εργαλείο βιωματικού μοιράσματος το οποίο εμψυχώνει και ενώνει θεατ@ και περφόρμερ. Κάπου εκεί βρισκόμαστε και εμείς με την Μπαταρία.
Γιατί επιλέξατε την ονομασία "ΜΠΑΤΑΡΙΑ" για το εγχείρημα και πώς αυτό έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου; Έχουν αλλάξει οι ιδέες και οι στόχοι που πρεσβεύει ως μέσο προώθησης των diy δημιουργιών;
Στο logo μας θα δείτε τη χειροποίητη μπαταρία-πατάτα η οποία συμβολίζει για μας την αυτόφωτη καλλιτεχνική ενέργεια, η οποία πηγάζει από την προσωπική έρευνα, είτε αυτή είναι επιτυχημένη είτε όχι. Παρουσιάζει το πρότζεκτ σαν ένα συνεχώς εξελισσόμενο πείραμα που δεν στηρίζεται στο αποτέλεσμα, αλλά στην ανάγκη των δημιουργών του να μοιραστούν ιστορίες, τραύματα και στρατηγικές επιβίωσης. Σκοπός μας είναι να δημιουργούμε πλατφόρμες άμεσης επικοινωνίας, στις οποίες καλλιτεχν@ και κοινό διαδρούν οργανικά και διαμορφώνουν κοινότητες. Αυτά είναι πράγματα που θέλουν πολύ χρόνο και εμείς είμαστε ακόμα στην αρχή.
Πως έχει διαμορφωθεί το περιεχόμενο της σύγχρονης ποίησης σήμερα; Ποιες είναι οι θεματικές που συνήθως συναντάμε;
Στα πλαίσια της παραστατικής ποίησης που με απασχολεί εμένα, και για την οποία μπορώ να μιλήσω με σιγουριά, μπορώ να δηλώσω πως βιώνουμε ένα κύμα εξέλιξης. Αυτή την στιγμή στην Αθήνα γνωρίζω, εκτός από την Μπαταρία, τουλάχιστον άλλες δύο ομάδες οι οποίες ασχολούνται αποκλειστικά με την παραστατική ποίηση και πολλά θεσμικά και μη εγχειρήματα που οργανώνουν βραδιές ποίησης και βραδιές ανάγνωσης.
Πόσο εύκολο είναι να ξεκινήσεις ένα zine σήμερα και πόσο μάλλον έναν εκδοτικό αποκλειστικά για αυτό; Πώς αποφασίσατε να το υλοποιήσετε;
Η ευκολία προέρχεται από την ανάγκη. Όταν η ανάγκη για δημιουργία και έκφραση ξεπερνάει την αποστειρωμένη τελειότητα ενός ολοκληρωμένου έργου και θέλει απλά να βγει στην επιφάνεια αγνή, ωμή και παραληρηματική, τότε είσαι κοντά σε ένα zine. Το εφήμερο των zines σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στον αριθμό των αντιτύπων, το κόστος και το χρόνο, δημιουργούν τις συνθήκες για να παρακαμφθούν επιμελητές, εκδότες, διορθωτές και μεσάζοντες και να ξεκλειδωθεί μια τεχνική που επικοινωνεί με τον αναγνώστη με έναν πιο άμεσο και φυσικό τρόπο. Έχοντας φτάσει αρκετές φορές στο σημείο η οικονομική μου κατάσταση να μη μπορεί να καλύψει τις καλλιτεχνικές μου ανάγκες, χρησιμοποίησα τεχνικές diy εκδόσεων για να στηρίξω κείμενα και έργα μου. Με τον καιρό αυτή η πρακτική πηρέ όνομα και σχήμα και σαν ΜΠΑΤΑΡΙΑ έχω εκδώσει μέχρι τώρα 14 zines από καλλιτέχνες της queer σκηνής, τυπωμένα, διπλωμένα και βιβλιοδετημένα, χειροποίητα, στο σπίτι. Μπορεί να ακούγεται σαν cheesy σλόγκαν, αλλά πραγματικά το μόνο που χρειάζεται είναι θέληση, χαρτί και ένας εκτυπωτής (και αυτό όχι απαραίτητα).
Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού στα zine σήμερα; Υπάρχει αύξηση ενδιαφέροντος;
Η σχέση του κοινού με τα zines είναι αλληλοσυμπληρωματική. Όσο υπάρχουν άτομα που γράφουν και σχεδιάζουν zines, τόσο οι φίλοι τους θα ενημερωθούν, θα συλλέξουν και εντέλει ίσως και να δημιουργήσουν το δικό τους zine. Τα zines ευνοούν αυτή τη διαλεκτική μεταξύ των ανθρώπων, καθώς βασίζονται σε επιλεγμένες διανομές και πωλήσεις και δεν συνηθίζεται να βρίσκονται π.χ. σε βιβλιοπωλεία ή μέσω απρόσωπων διαμεσολαβήσεων. Τον τελευταίο καιρό οι κοινότητες έχουν στραφεί στα αυτοοργανωμένα bazaar και συλλογικά τραπέζια. Η αμεσότητα στην πώληση σε συνδυασμό με την ανταλλακτική οικονομία των zines είναι τα κυριότερα μέσα που βοηθούν την άνθιση της πρακτικής αυτής.
Μιλώντας για zine αλλά και καλλιτεχνικά βιβλία γενικότερα, τι επιλέγετε να διαβάζετε συνήθως;
Μου αρέσουν τα κονσεπτικά βιβλία και zines, οι εναλλακτικοί τρόποι ανάγνωσης και οι διαφορετικές φόρμες και υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην πρακτική και στον τρόπο κατασκευής τους. Βιβλία που μπορεί να διαβάζονται από το σχήμα τους και τον όγκο τους περισσότερο από ότι από τα κείμενα τους.
Πλέον ο χώρος της τέχνης έχει αγκαλιάσει το queer στοιχείο και περισσότεροι ΛΟΑΤΚΙΑ+ καλλιτέχνες αναγνωρίζονται διεθνώς. Πώς αντιμετωπίζεται τώρα η queer τέχνη στην Ελλάδα;
Ως queer άτομο δεν νιώθω κανένα χώρο της τέχνης να με αγκαλιάζει. Αντίθετα βλέπω pink washing από θεσμούς και ιδρύματα που προσπαθούν να γεμίσουν τις βιτρίνες τους με πολύχρωμα τσιτάτα, χρησιμοποιώντας βιώματα queer ατομικοτήτων που ψάρεψαν με ελάχιστα χρήματα. Καθώς έχω συνεργαστεί με μεγάλα ιδρύματα και θεσμούς στην Ελλάδα, έχω συνειδητοποιήσει πως η queer τέχνη αντιμετωπίζεται σαν τάση και όχι σαν ένα πολιτικό κίνημα. Δεν τους ενδιαφέρει να αγκαλιάσουν, να προσεγγίσουν ή να προβάλλουν έννοιες όπως η διαθεματικότητα, η διαφορετικότητα και οι πολιτικές ταυτοτήτων. Λειτουργούν περισσότερο σαν θιασάρχες σε τσίρκο.
Brooke Palmieri: "Προκαλώ το κάθε άτομο να ανακακαλύψει την queer ιστορία της δικής του γειτονιάς"
Ποιος ήταν ο κύριος στόχος όταν αποφασίσατε να ιδρύσετε τα CAMP BOOKS;
Το CAMP BOOKS ήταν απλώς ένα όνομα με το οποίο συγκέντρωσα και συνέδεσα όλα μου τα πάθη: έντονη ιστορική έρευνα, ταξίδια, διάσωση παλαιών, σπάνιων βιβλίων και εφήμερων, DIY εκδόσεων και τυπωμάτων, καθώς και συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες και ακτιβιστ(ρι)ές που αγαπώ στα έντυπα και την τάξη. Το ονόμασα CAMP επειδή το camp ως ευχάριστος και κωμικός τρόπος να κινούμαι μέσα έναν εχθρικό κόσμο ήταν η 100% επιτυχημένη στρατηγική επιβίωσής μου από το 1987, και τα BOOKS επειδή όλα τα χαρτιά με τα οποία συνεργάζομαι κάνουν πραγματικά εξαιρετικά βιβλία όταν βιβλιοδεθούν μεταξύ τους. Μου αρέσει να διαβάζω και η αγάπη για τα βιβλία με οδήγησε σε μερικά πολύ μαγικά μέρη, μου επέτρεψε να επικοινωνήσω με πραγματικά υπέροχους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου του Athens Art Book Fair αυτό το Σαββατοκύριακο.
Ποιες θεωρείτε σημαντικές στιγμές στην ιστορία της ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητας με τις οποίες το κοινό μπορεί να μην είναι τόσο εξοικειωμένο;
Δεδομένου ότι η ιστορία ΛΟΑΤΚΙΑ+ δεν διδάσκεται ευρέως στα σχολεία, δεν υπάρχουν, ευτυχώς, πολλά που τα εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν κάνει λάθος ή έχουν παραποιήσει σχετικά με τη μακρά ιστορία των ανθρώπων της. Έξω από τα σχολεία, υπάρχει ένας μεγάλος, άγριος κόσμος απίστευτων ανθρώπων που έχουν ζήσει και αγαπήσει με πραγματικά γενναιόδωρους τρόπους που αλλάζουν τον κόσμο, ανθρώπους που θα μπορούσαμε να περιγράψουμε σήμερα ως ΛΟΑΤΚΙΑ+. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους χρειάστηκε να παραμείνουν κρυμμένοι ή άγνωστοι σε αυτούς που θα τους καταστείλουν, προκειμένου να επιβιώσουν στον χρόνο και τον τόπο τους. Παραμένει να ανακαλυφθούν εκ νέου από εμάς που είμαστε οι κληρονόμοι τους. Προκαλώ το κάθε άτομο να αρχίσει να κάνει ερωτήσεις σχετικά με την queer ιστορία της δικής του γειτονιάς--αν μάθετε πώς να κοιτάτε και πώς να ρωτάτε με τρόπο που ταιριάζει στο περιβάλλον σας, θα βρείτε την κοινότητα ζωντανή και νεκρή από καιρό.
Διαβάστε Επίσης
