Οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ ζωντανεύουν στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, 50 χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή τους στο ελληνικό κοινό, και η σκηνοθέτις και πρωταγωνίστρια Μαριάννα Κάλμπαρη μας μιλά για την παράσταση, που κάνει πρεμιέρα στις 22/2.
«Το έργο του Ζαν Ζενέ ζωντανεύει και πάλι στη σκηνή του Υπογείου, 50 χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του στο ελληνικό κοινό. Όπως είχαμε ανακοινώσει και στην αρχή της σεζόν, το 2018 και το 2019 θα πραγματοποιηθεί μια σειρά δράσεων που αποτίουν φόρο τιμής στον Κάρολο Κουν και στη δραστηριότητα του Θεάτρου Τέχνης κατά τα 75 χρόνια λειτουργίας του. Mε βασικό άξονα τη δημιουργική επαναπροσέγγιση παραστάσεων από το ρεπερτόριο του Θεάτρου Τέχνης από την εποχή του Κουν έως το τέλος του 20ου αιώνα θα επιχειρηθεί ένας διάλογος με σύγχρονους καλλιτέχνες και δημιουργούς.
» Το όλο εγχείρημα αποσκοπεί σε μια νέα εξέταση του παρελθόντος του Θεάτρου Τέχνης με το βλέμμα σταθερά όμως στραμμένο προς το μέλλον. Οι παραστάσεις θα πλαισιώνονται από διαλέξεις, προβολές, εκθέσεις κτλ. με κεντρικό ερώτημα την αναζήτηση και τον (επανα)προσδιορισμό της νέας ταυτότητας του ελληνικού θεάτρου από τον Κάρολο Κουν μέχρι σήμερα. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν ξεκινάμε με τις “Δούλες” του Ζαν Ζενέ που πρωτοπαρουσιάστηκαν στο Θέατρο Τέχνης το 1968 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Χατζημάρκου. Και αναζητάμε, 50 χρόνια μετά, τη σύνδεση του εμβληματικού αυτού έργου με το σήμερα.
» Στην παράστασή μας, το έργο του Ζενέ συνδέεται με την ίδια τη θεατρική διαδικασία. Μέσα από αυτή την οπτική οδηγήθηκα να μπω κι εγώ μέσα στο παιχνίδι και από σκηνοθέτις να γίνω η Κυρία, που σκηνοθετεί- ή νομίζει ότι σκηνοθετεί - με τη σειρά της τη ζωή των Δούλων. Στη ζωή, όλοι παίζουμε ρόλους. Ακριβώς όπως στο θέατρο. Πολλούς, διαφορετικούς ρόλους που άλλοτε επιλέγουμε, κυρίως όμως μας αποδίδονται. Και πάντα, μαζί με αυτό το παιχνίδι των ρόλων, στήνεται και ένα ασταμάτητο παιχνίδι εξουσίας.
» Υποδύομαι την Κυρία που εξουσιάζει τις Δούλες αλλά και οι Δούλες προσπαθούν να εξουσιάσουν η μία την άλλη. Όμως και η Κυρία, είναι κι εκείνη με τη σειρά της “δούλα" του Κυρίου(που δεν βλέπουμε ποτέ αλλά δε σταματάμε να μιλάμε γι αυτόν) και πάνω απ΄όλα δούλα της εικόνας της. Κανείς δεν είναι πραγματικά ελεύθερος, πραγματικά κυρίαρχος σε αυτό το παιχνίδι. Το ίδιο συμβαίνει και στη θεατρική διαδικασία. Ο σκηνοθέτης είναι θεωρητικά “ο ρόλος" που ασκεί εξουσία. Όμως η θεατρική πράξη είναι ακριβώς σαν τη ζωή. Ρέει. Κανείς δεν μπορεί να έχει απόλυτο έλεγχο του αποτελέσματος. Γιατί η παράσταση είναι ένα ζωντανό παιχνίδι. Που παίζεται από ανθρώπους. Και το παρακολουθούν άλλοι, διαφορετικοί κάθε βράδυ άνθρωποι. Εκεί κρύβεται και όλη η μαγεία.
» Το έργο αυτό δεν γράφτηκε για να υπερασπιστεί τη μοίρα της τάξης των υπηρετών, όπως έχει πει και ο ίδιος ο Ζενέ για τις “Δούλες”. Μικροπρέπεια, δουλοπρέπεια, εξάρτηση, αδυναμία, ζήλεια, φόβος, μίσος: αυτά είναι τα συναισθήματα που κατακλύζουν τις Δούλες αλλά προφανώς και τον ίδιο τον Ζενέ. Τα συναισθήματα που τον κάνουν "να αηδιάζει με τον εαυτό του". Πίσω από την ιστορία δύο υπηρετριών που λατρεύουν και μισούν την Κυρία τους, που προσπαθούν ανεπιτυχώς να την εξοντώσουν για να οδηγηθούν τελικά στην αυτοκαταστροφή, ο Ζενέ επιχειρεί να μιλήσει για βαθιά, υπαρξιακά ζητήματα. Επιχειρεί να μιλήσει για όλα εκείνα που κρύβονται στον καθέναν από εμάς και μας φοβίζουν. Και μας αηδιάζουν. Οι Δούλες είναι ο Ζενέ αλλά είμαστε και εμείς. Η κοινωνία μας. Η ψυχή μας. Η απελπισία μας. "Μα τόση μαυρίλα;” θα σκεφτεί κανείς. Όχι βέβαια. Γιατί υπάρχει μέσα σε όλα αυτά η συνεχής αίσθηση ότι μιλάμε για ένα παιχνίδι. Όπως είναι το θέατρο. Η ζωή είναι θέατρο. Και πρέπει να θυμόμαστε ότι αν ασφυκτιούμε μέσα στους ρόλους μας, μπορούμε να σταματήσουμε το παιχνίδι. Να το αλλάξουμε. Να ανατρέψουμε την πλοκή. Να ξαναγράψουμε το έργο.
» Στην παράσταση μας ένωσε η επιθυμία να διανύσουμε την απόσταση από την “αηδία” γι’ αυτό που είμαστε, γι’ αυτό που ζούμε, μέχρι τη “μαγεία” που υπάρχει μέσα σε όλα εκείνα που αρνούμαστε ή ξεχνάμε να δούμε γύρω και μέσα μας και που είναι ικανή να μας κινήσει προς τα εμπρός. Η Κάτια Γέρου, η Κωνσταντίνα Τάκαλου, ο Βασίλης Μαυρογεωργίου (συνεργάτης στη σκηνοθεσία), η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου (δραματολόγος), η Χριστίνα Κάλμπαρη (σκηνικά - κοστούμια), η Στέλλα Κάλτσου (φωτισμοί), ο Νέστωρ Κοψιδάς (μουσική επιμέλεια), η Βάλια Παπαχρήστου (επιμέλεια κίνησης), η Μαριλένα Μόσχου (βοηθός σκηνοθέτη - εκτέλεση παραγωγής), ο Κωνσταντίνος Ευστρατίου (επεξεργασία ήχου - β΄ βοηθός σκηνοθέτη) κι εγώ συναντηθήκαμε, μελετήσαμε, ψάξαμε, δουλέψαμε προς αυτήν την κατεύθυνση με ένα πνεύμα συλλογικότητας. Ο σκοτεινός, άγριος, πολύ συχνά όμως αστείος και τρυφερός κόσμος του Ζενέ μάς συνεπήρε.
» Σημαντικά κείμενα όπως αυτό, έχουν μέσα τους μια δυναμική που τα κάνει όχι απλώς να αντέχουν στο χρόνο και σε πολλές, διαφορετικές αναγνώσεις αλλά και να συνδέονται με κάθε εποχή, δεν είναι ποτέ μονοδιάστατα. Πέρα και πίσω από την αρχική τους πλοκή έχουν και άλλα επίπεδα που καλούμαστε να ανακαλύψουμε και να φωτίσουμε. Ο Ζενέ θέλει μέσα από το έργο του να μας δείξει πόσο αδύναμοι είμαστε να επανασταστήσουμε. Να αλλάξουμε. Κι ας επιθυμούμε τόσο πολύ να μην είμαστε αυτό που είμαστε. Πόσο μας βασανίζει ο εαυτός μας και ο άλλος. Πόσο υποφέρουμε από το μίσος, το φθόνο, τη μιζέρια. Πώς πέφτουμε στην παγίδα κάθε εξουσίας. Πόση σημασία δίνουμε στο “φαίνεσθαι” και όχι στο“ είναι”. Πόσο ανειλικρινείς και πόσο αφελείς είμαστε. Πόσο βαθιές είναι οι πληγές μας. Πόσο δύσκολο είναι να αγαπάμε... Με λίγα λόγια πόσο “άνθρωποι” είμαστε. Και αυτή η συνειδητοποίηση της αδυναμίας και της “μικρότητάς” μας, μπορεί να αποτελέσει αφετηρία μιας προσωπικής -τουλάχιστον- επανάστασης».
Αυτές είναι οι αδερφές Λεμερσιέ
Κωνσταντίνα Τάκαλου (Κλερ)
«Δεν είναι ψυχοπαθής. Δεν είναι πραγματικά ικανή να διαπράξει έγκλημα, είναι χαμένη στις φαντασιώσεις της, μέσα στα μικρά και “φτηνά” της όνειρα. Μαζί με την Κλερ δεν έχουν υψηλά ιδανικά, δεν έχουν κανένα ταλέντο σε τίποτα. Δεν θέλουν να προσπαθήσουν για κάτι».
Κάτια Γέρου (Σολάνζ)
«Σε πολλά ανεβάσματα του έργου η Κλερ και η αδερφή της Σολάνζ ταυτίζονται με τις αδερφές Παπέν και την αληθινή ιστορία τους, που είχε συγκλονίσει τη γαλλική κοινή γνώμη τη δεκαετία του ’30. Δύο υπηρέτριες δολοφόνησαν με πρωτοφανή αγριότητα την εργοδότριά τους και την κόρη της δι’ ασήμαντον αφορμή».
Περισσότερες πληροφορίες
Δούλες
Δύο υπηρέτριες καταστρώνουν την εξόντωση της κυρίας τους, μόνο που τα αφελή σχέδιά τους αποτυγχάνουν και γίνονται μπούμεραγκ για τις ίδιες.