Λυδία Κονιόρδου & Μπάμπη Παπαδόπουλε, πώς απενοχοποιείται η Ωραία Ελένη;

Την "Ελένη – Η δίκη μιας πόρνης" του Μιγκέλ Ντελ 'Άρκο μάς συστήνει ο σκηνοθέτης Χρήστος Σουγάρης μέσα από την καλοκαιρινή θεατρική παραγωγή που θα ξεκινήσει την περιοδεία από το Ευριπίδειο Θέατρο Ρεματιάς Χαλανδρίου (10/7). Ο Ντελ Άρκο, μια από τις πλέον δυναμικές φωνές του σύγχρονου ισπανόφωνου θεάτρου, εμπνέεται από το "Ελένης Εγκώμιον" του Γοργία, την "Ελένη" του Ευριπίδη και την "Ιλιάδα" του Ομήρου, για να δώσει φωνή στην πιο παρεξηγημένη μυθική φιγούρα. Με χιούμορ, ευαισθησία και σαρκασμό, αποδομεί την κυρίαρχη εκδοχή των γεγονότων και θέτει επί τάπητος το ερώτημα: "Ποιος γράφει τελικά την Ιστορία;". 

Σε μία από τις πιο πολυαναμενόμενες πρεμιέρες του καλοκαιριού, η Λυδία Κονιόρδου, κορυφαία ερμηνεύτρια του αρχαίου δράματος σε έναν από τους πιο προσωπικούς της ρόλους, μεταμορφώνεται στην "άλλη Ελένη", μια μορφή που αντιστέκεται στον πόλεμο, στον σεξισμό και τη βία. "Δεν είναι σαν τις άλλες τραγικές ηρωίδες που καταφάσκουν στο θάνατο, όπως η Αντιγόνη ή η Ηλέκτρα. Η Ελένη εξεγείρεται. Υπερασπίζεται τον έρωτα και το δικαίωμα να πει την ιστορία της με τα δικά της λόγια. Τα επιχειρήματά της ενάντια στη Βία και την Άτη του πολέμου απηχούν πολύ έντονα τις σημερινές αγωνίες της παγκόσμιας κοινωνίας απέναντι στην ραγδαία αύξηση της απροκάλυπτης".
 

"Η Ελένη ανακτά το δικαίωμα στην αφήγηση — αυτό είναι μια βαθιά πολιτική πράξη"

Πλάι της, στη σκηνή, ο Μπάμπης Παπαδόπουλος –εμβληματικός κιθαρίστας του συγκροτήματος "Τρύπες"– δημιουργεί και ερμηνεύει ζωντανά τη μουσική της παράστασης, ενώ παράλληλα ερμηνεύει ένα ρόλο-έκπληξη, συμμετέχοντας για πρώτη φορά επί σκηνής ως ενεργό πρόσωπο της δράσης. Μετά τις σκηνοθεσίες του σε έργα αρχαίου και σύγχρονου ρεπερτορίου, ο Χρήστος Σουγάρης επιστρέφει σε δραματουργία αντλούμενη από μυθολογικές και ιστορικές πηγές. 'Όπως λέει, "ο Ντελ Άρκο στρέφει την κάμερα στην Ελένη, με ένα συγγραφικό close-up. Η Ελένη ανακτά το δικαίωμα στην αφήγηση — και αυτό είναι μια βαθιά πολιτική πράξη. Μετατρέπεται από αντικείμενο σε υποκείμενο. Δεν απολογείται – εξηγεί. Κατορθώνει να καταθέσει τη δική της, απολύτως ανθρώπινη και ειλικρινή εμπειρία, αποδομώντας και αποκαθηλώνοντας ήρωες, θεούς και μύθους".
 

Μπορεί το θέατρο να επανορθώσει μια αδικία αιώνων;

Το έργο "Ελένη – Η δίκη μιας πόρνης", που θα δούμε σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ, είναι ένα θεατρικό μανιφέστο που διεκδικεί για τη μυθική Ελένη να ακουστεί η φωνή της απαλλαγμένη από το ανδρικό βλέμμα. Στο τέλος μένει μια γυναίκα που μιλά για πρώτη φορά, ζητώντας δικαιοσύνη. "Στο πρόσωπό της συνυπάρχει η Γυναίκα-Ελένη και η Ελένη-Μύθος που έγινε άλλοθι για έναν παγκόσμιο πόλεμο της εποχής, τον επεκτατικό πόλεμο των Ελλήνων και τον αφανισμό της Τροίας και των συμμάχων της", σημειώνει η Λυδία Κονιόρδου.

"Σήμερα, ο ανθρώπινος πολιτισμός, έτσι όπως τον ξέραμε, κομματιάζεται, διαλύεται. Δεν ξέρουμε τι θα τον αντικαταστήσει". - Λυδία Κονιόρδου

"'Έχει ενδιαφέρον ότι στο έργο αναπτύσσονται παράλληλα οι τραυματικές εμπειρίες ενός μικρού κοριτσιού που βιάζεται, εξαναγκάζεται στο γάμο, στην ερωτική εκμετάλλευση και στη μητρότητα μέχρι τη στιγμή που απελευθερώνεται από τον έρωτά της για τον Πάρη. Μαζί με την οδυνηρή της ενηλικίωση, αποκαλύπτεται η υποκρισία και η δολιότητα της πατριαρχικής δομής της κοινωνίας που γράφει την ιστορία όπως την συμφέρει. Ο μύθος της μεταμορφώνεται σε μια μορφή διαμαρτυρίας απέναντι στη βία και τον ανείπωτο πόνο που προκαλεί στην ανθρωπότητα η ανεξέλεγκτη απληστία και λεηλασία εις βάρος των αδυνάτων από τους εκάστοτε ‘ισχυρούς’, όπως λέει ο συγγραφέας".

"Η παράσταση βέβαια δεν μένει στο παρελθόν. Ακούω μέσα από την Ελένη τις απεγνωσμένες φωνές πολλών γυναικών στον πλανήτη του σήμερα, τις γυναίκες της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής, του Αμαζονίου, τα νεαρά αγόρια και κορίτσια που γίνονται αντικείμενο ερωτικής εκμετάλλευσης, τις γυναίκες που καταπνίγονται προκειμένου να επιβιώσουν επαγγελματικά σ’ ένα κόσμο ανδρών, ή υποκύπτουν σε μοντέλα ομορφιάς που τις μετατρέπουν σε σεξουαλικά αντικείμενα, οδηγώντας τες στην απώλεια της δικής τους αθωότητας, προσωπικότητας και ψυχής". 
 

"Ο συγγραφέας δεν ξαναγράφει την ιστορία της Ελένης", λέει ο Μπάμπης Παπαδόπουλος. "Μας παρουσιάζει όμως την άλλη της διάσταση. 'Όπως έκανε ο Γοργίας στο ’Ελένης Εγκώμιον’. Η Λυδία αναδεικνύει υπέροχα αυτήν την πλευρά μιας γυναίκας που κατηγορείται επειδή τόλμησε να ερωτευτεί κάποιον άλλον εκτός από το σύζυγό της, και υποτίθεται ότι αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο ακολούθησε μια σειρά ασύλληπτων εγκληματικών πράξεων".

"Η Ιστορία δημιουργείται από όλους μας. Είναι επικίνδυνο να μην αναζητούμε όλες τις διαστάσεις των γεγονότων". - Μπάμπης Παπαδόπουλος

Αν η μουσική του Μπάμπη Παπαδόπουλου μπορούσε να εκφραστεί μέσα από μια φράση της Ελένης αυτή θα ήταν: "Πόση καταστροφή μπορεί να φέρει αυτή η τάση της μάζας να φέρεται σαν ένας και μόνο ηλίθιος". Η μουσική, με στίχους από τρία όμορφα ποιήματα του Γεράσιμου Ευαγγελάτου, παρεμβαίνει δραματουργικά στην παράσταση και γίνεται ηχηρό αντίβαρο στην απόγνωση. "Είναι μεγάλη εμπειρία για μένα να συμμετέχω σε αυτή την παράσταση. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η σκηνοθετική ματιά του Χρήστου Σουγάρη. Ενώ δεν είναι η πρώτη φορά που γράφω μουσική για το θέατρο, είναι η πρώτη φορά που θα την ερμηνεύσω ζωντανά στη σκηνή, λαμβάνοντας μάλιστα μέρος στη δράση. 'Ήταν πρόκληση, αλλά και κίνητρο για μένα. Ο σκηνοθέτης και ο Ερμής Μαλκότσης που υπογράφει την κινησιολογία με καθοδήγησαν ουσιαστικά". 

"Η Ιστορία δημιουργείται από όλους μας", επισημαίνει ο Παπαδόπουλος. "Γράφεται και συντηρείται από αυτούς που ασκούν εξουσία κατά τόπους και κατά περιόδους. Είναι επικίνδυνο να μην αναζητούμε όλες τις διαστάσεις των γεγονότων. Όσο περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο περισσότερο μπορούμε να συμμετέχουμε συνειδητά στην ιστορία που δημιουργούμε σήμερα". Και η Τέχνη; "Η τέχνη υπάρχει για να ευαισθητοποιεί τις ψυχές, να ομορφαίνει την ασχήμια, να εξυψώνει το πνεύμα μας. Οι κυρίαρχες αφηγήσεις ανατρέπονται μέσα από την τέχνη της καθημερινής ζωής". Για τη Λυδία Κονιόρδου "Η Τέχνη, με όλες τις μορφές της, αποκαλύπτει τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής, αναμετριέται με τον φόβο του θανάτου και την αιωνιότητα. Αισθάνομαι ότι οι γνήσιες φωνές των καλλιτεχνών και των ανθρώπων του πνεύματος είτε χρησιμοποιούνται ως άλλοθι είτε ωθούνται στη σιωπή. Στην κακοφωνία και στον "ανήκουστο ορυμαγδό” πνίγονται τα αηδόνια. Σήμερα, ο ανθρώπινος πολιτισμός, έτσι όπως τον ξέραμε, κομματιάζεται, διαλύεται. Δεν ξέρουμε τι θα τον αντικαταστήσει".
 

Τα σκηνικά υπογράφει η Τίνα Τζόκα, τα κοστούμια η Ιωάννα Τσάμη και τους φωτισμούς ο Αλέκος Αναστασίου. Τη σκηνική επεξεργασία μετάφρασης έκαναν από κοινού ο Χρήστος Σουγάρης με τη Λυδία Κονιόρδου.
 

Το πρόγραμμα της περιοδείας

Ευριπίδειο Θέατρο Ρεματιάς Χαλανδρίου 10/7, Βεάκειο 11/7, Δημοτικό Θέατρο Άλσους Ηλιούπολης "Δημήτρης Κιντής" 12/7, Ανοιχτό Θέατρο Γυμνασίου-Λυκείου Ραφήνας 10/8, Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου 11/8, Ευριπίδειο Θέατρο Σαλαμίνας, 12/8, Αθλητικό και Πολιτιστικό Πάρκο Νέας Μάκρης 26/8, Κηποθέατρο Παπάγου 29/8, Δημοτικό Θέατρο Αιγάλεω "Αλέξης Μινωτής" 1/9, Βράχων "Μελίνα Μερκούρη" 6/9, Θέατρο "Αλίκη Βουγιουκλάκη" Νταμάρι Βριλησσίων 14/9.