© Θωμάς Γερασόπουλος
Το απόγευμα της 13ης Μαΐου παρουσιάστηκε από τη νέα Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου, Αργυρώ Χιώτη, το πρόγραμμα της σεζόν 2025-26. Στον προαύλιο χώρο του Τσίλλερ, σε άκρως φιλικό κλίμα, η Χιώτη, έχοντας δίπλα της την Ιώ Βουλγαράκη, Αναπληρώτρια Καλλιτεχνική Διευθύντρια, τον Ακύλλα Καραζήση και τη Νεφέλη Μαϊστράλη, υπεύθυνους της Πειραματικής Σκηνής, και τη Μαρία Μαγκανάρη, υπεύθυνη του Μικρού Εθνικού, έδωσε το στίγμα του Εθνικού.
"Ήρθαμε εδώ για να μοιραστούμε μαζί σας το στίγμα του προγραμματισμού, το όραμά μας πίσω από αυτόν, όχι αναλυτικά τον ίδιο", μας είπε, και προχώρησε στη σύντομη παρουσίαση των -φιλόδοξων πράγματι- παραστάσεων που θα παρακολουθήσουμε στις σκηνές του Εθνικού - καθώς και σε άλλα θέατρα. Επισημαίνοντας, μάλιστα, πως θα γίνουν μια σειρά ανοιχτών ακροάσεων προκειμένου να συμπληρωθούν οι διανομές και οι καλλιτεχνικοί συντελεστές των παραστάσεων, ανανέωσε το ραντεβού μας για το Σεπτέμβριο, όταν θα γίνει αναλυτικότερη παρουσίαση. Ευχαρίστησε, επίσης, τον απερχόμενο Γιάννη Μόσχο για τη γενναιοδωρία και τη βοήθειά του, τονίζοντας επίσης πως η δική του θητεία "έφερε το Εθνικό στη θέση που επιτρέπει σε εμάς τώρα να πραγματοποιήσουμε τους οραματισμούς μας".
Στη δική του παρέμβαση, ο Υφυπουργός Πολιτισμού, Ιάσων Φωτήλας, τόνισε την "έμπνευση", τις "προτάσεις" και το "πάθος", που διακρίνουν το Εθνικό Θέατρο, τόνισε πως μεταξύ του Θεάτρου και του Υπουργείου Πολιτισμού υπάρχει υποστήριξη και αμοιβαίος σεβασμός στο ρόλο του καθενός, ενώ φρόντισε να επισημάνει επισταμένα πως δεν υπήρξε καμία ανάμιξη από πλευράς του Υπουργείου στη διαδικασία επιλογής της νέας καλλιτεχνικής διεύθυνσης.
'Όσον αφορά το ρεπερτόριο, η σεζόν θα ανοίξει με τρεις επιτυχημένες επαναλήψεις του φετινού προγράμματος και θα συνεχιστεί φιλόδοξα: συνεργασίες με σημαντικά ξένα ονόματα και θέατρα του εξωτερικού (Κέιτι Μίτσελ & Royal Court), μεταξύ των οποίων και αναβιώση ιστορικής παράστασης, σημαντικά έργα από σκηνοθέτες που έχουν δώσει σημαντικά δείγματα γραφής (΄Έκτορας Λυγίζος, Χρήστος Θεοδωρίδης, Μαρία Πανουριά), καθώς και μια σειρά παράλληλων δράσεων, που θα αντιστοιχούν στις παραστάσεις ξεχωριστά και θα ανταποκρίνονται στη θεματική κάθε μήνα.
Οι παραστάσεις θα δοθούν στο κτίριο Τσίλλερ (Κεντρική Σκηνή και Νέα Σκηνή "Νίκος Κούρκουλος" αλλά και -καθώς το Rex παραμένει κλειστό για εργασίες αποκατάστασης- στο Κάππα, το Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια (χάρη στο μνημόνιο συνεργασίας με το Δήμο Αθηναίων) και το Δίπυλον.
Θεματικός άξονας η "γλώσσα"
Η Αργυρώ Χιώτη, μία από τις πιο καινοτόμες και αναγνωρισμένες σκηνοθέτριες της νεότερης γενιάς, με πολύχρονη πορεία στην ερευνητική σκηνή και διεθνείς συνεργασίες -και με αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια την Ιώ Βουλγαράκη- εισάγει μια οραματική φιλοσοφία για το θέατρο του σήμερα και του αύριο. Σε δήλωσή της που συνοψίζει το νέο προγραμματικό της στίγμα, η Χιώτη επισημαίνει: "Κι αν τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου, θα πω: Ας διευρύνουμε τα όριά μας". Η φράση αυτή, εμπνευσμένη από τον Ludwig Wittgenstein, είναι ο κεντρικός πυρήνας μιας συνολικής θεώρησης που διατρέχει κάθε πλευρά του φετινού προγράμματος: η γλώσσα ως δίκτυο, ως όχημα, ως κέντρο δημιουργίας.
Η Χιώτη επιθυμεί να μετατρέψει το Εθνικό Θέατρο σε ένα ζωντανό κύτταρο σκέψης, καλλιτεχνικής όσμωσης και κοινωνικής παρέμβασης, που δεν εγκλωβίζεται σε στερεότυπα αλλά "εκπέμπει σήμα" προς πολλαπλές κατευθύνσεις -τόσο εντός Ελλάδας όσο και σε διεθνές επίπεδο. Το νέο πρόγραμμα διαμορφώνεται από τρεις βασικούς άξονες: την επανεξέταση του κλασικού ρεπερτορίου, τη στήριξη της σύγχρονης ελληνικής δραματουργίας και την ανάπτυξη συμπαραγωγών με κορυφαία ευρωπαϊκά θέατρα και καλλιτέχνες.
Το ρεπερτόριο για τη θεατρική περίοδο 2025-2026 δομείται γύρω από τη θεματική της γλώσσας, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στον λόγο αλλά επεκτείνεται στην εικαστική, μουσική και κινησιολογική έκφραση. Κάθε έργο συνομιλεί με μια διαφορετική εκδοχή της γλώσσας: την υπαρξιακή, τη νοσταλγική, την γυναικεία, τη γλώσσα του σώματος, την πολιτική.
Αρχή με επαναλήψεις
Το εναρκτήριο πρόγραμμα περιλαμβάνει την επιστροφή της παράστασης "Φάουστ" του Άρη Μπινιάρη στην Κεντρική Σκηνή, ένα ψυχικό οδοιπορικό στην ανθρώπινη επιθυμία και στα ηθικά όρια. Στον αντίποδα, η κωμωδία "Η Καρυάτιδα!" του Γιώργου Καπουτζίδη επιστρέφει και μεταφέρεται στο θέατρο Κάππα με σαρκαστικό χιούμορ απέναντι στις εθνικές εμμονές και τις συλλογικές αυταπάτες. Στις πιο εσωτερικές νότες κινείται η παράσταση "Τρεις αδελφές" της Μαρίας Μαγκανάρη, που επαναλαμβάνεται στην Πλαγία Σκηνή του Εθνικού, μια μελέτη στην απραξία και τη νοσταλγία, ενώ το παιδικό κοινό θα μυηθεί στη μαγεία της γλώσσας με τις "Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων" από τη Γεωργία Μαυραγάνη στο Δημοτικό Θέατρο Ολύμπια, με τη μουσική της Λένας Πλάτωνος να προσθέτει ποιητική διάσταση.
Εξωστρέφεια και διεθνείς συνεργασίες
Ξεχωριστή θέση στο πρόγραμμα έχει η παράσταση "COW|DEER", μια διεθνής συμπαραγωγή με το Royal Court Theatre του Λονδίνου. Η σκηνοθεσία της Katie Mitchell, σε συνεργασία με τις Nina Segal και Melanie Wilson, προτείνει μια performance χωρίς λόγια, όπου η φωνή δίνεται σε δύο ζώα-ένα ελάφι και μία αγελάδα. Η παράσταση θα παρουσιαστεί αρχικά στο Λονδίνο και έπειτα στη Νέα Σκηνή "Νίκος Κούρκουλος" (με τη συνεργασία στη σκηνοθεσία της Ειρήνης Φαναριώτη), προωθώντας ένα νέο θεατρικό λεξιλόγιο βασισμένο στην ηχητική εμπειρία. Η επιστροφή της Jo Ann Endicott για την παρουσίαση του εμβληματικού "Kontakthof" της Pina Bausch είναι ένα κορυφαίο γεγονός, αναδεικνύει τη γλώσσα των σωμάτων. Η παρουσία αυτή, σε σύμπραξη με το Pina Bausch Foundation, φέρνει για πρώτη φορά στη χώρα μας την αυθεντική πνοή του θεάτρου Tanztheater.
Σύγχρονη δραματουργία και αναγνώσεις έργων
Η Αργυρώ Χιώτη δείχνει έμπρακτα τη στήριξή της στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία : Η "Ώρα του ονείρου" της Κατερίνας Λούβαρη Φασόη (σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη) είναι ένα έργο από και για εφήβους: προέκυψε από τα εφηβικά εργαστήρια του Εθνικού και ανεβάζει στη σκηνή μια ομάδα εφήβων που παλεύει να βρει τη φωνή της απέναντι σε ένα σύστημα που τους καταπνίγει στην Πλαγία Σκηνή.
Επίσης, ο Δημήτρης Τσικούρας θα σκηνοθετήσει ένα σύγχρονο έργο της ελληνικής δραματουργίας (που ακόμη δεν έχει οριστεί), με σκοπό η παράσταση να ταξιδέψει και στην περιφέρεια και στα νησιά της άγονης γραμμής.
Όσον αφορά την ξένη δραματουργία, στο έργο "Un Sacre" του Γκιγιόμ Πουά, σε σκηνοθεσία Χρήστου Θεοδωρίδη και τη στενή του συνεργάτιδα στην κίνηση, Ξένια Θεμελή, ο θάνατος γίνεται αφετηρία για μια γιορτή της ζωής μέσα από πραγματικές συνεντεύξεις που έγιναν κατά την περίοδο της καραντίνας και μουσικά-κινησιολογικά μοτίβα, στη Νέα Σκηνή "Νίκος Κούρκουλος".
Διαβάστε Επίσης
Σύγχρονες αναγνώσεις κλασικών έργων θα δούμε στο "Βυσσινόκηπο" του Αντόν Τσέχοφ από τον Έκτορα Λυγίζο στην Κεντρική Σκηνή, στην οποία θα πρωταγωνιστήσουν σε διπλή διανομή η Ράνια Οικονομίδου και η Υβόννη Μαλτέζου, καθώς και η Αμαλία Μουτούση.
Στο ίδιο πνεύμα κινείται το έργο "Κουκλίτσα", βασισμένο στο "Κουκλόσπιτο" του Ίψεν, σε σκηνοθεσία Μαρίας Πανουργιά μεταμορφώνει τη Νόρα σε δαιμονική φιγούρα που ενσαρκώνει τη ριζική ελευθερία στη Νέα Σκηνή "Νίκος Κούρκουλος".
Η Πειραματική Σκηνή ξανασυστήνεται
Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού παύει να είναι "Νέων Δημιουργών", μια που ο πειραματισμός και η έρευνα δεν έχουν ηλικία, όπως τόνισε η Χιώτη. Υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Ακύλλα Καραζήση και της Νεφέλης Μαϊστράλη αποκτά μόνιμη βάση στο θέατρο Δίπυλον και προτείνει έναν χαρακτήρα ανοιχτής πρόβας.
΄Ένα σταθερό ensemble ηθοποιών θα δουλέψουν επί ένα χρόνο με έξι συν-δημιουργούς, διαμορφώνοντας ένα ρεπερτόριο μέσα από έρευνα, αυτοσχεδιασμό και ζύμωση. Ο Ακύλλας Καραζήσης έκανε λόγο για τους νόμους της αγοράς που διέπουν το θέατρο, κάτι που κάνει τις παραστάσεις να διέπονται από την αγωνία του αποτελέσματος και "εκμηδενίζει τη ζωντανή δημιουργία, τη δοκιμή, τη μουτζούρα, το λάθος". Υπό τη διεύθυνσή τους, η Πειραματική Σκηνή θα έχει το χαρακτήρα "μιας ελεύθερης δοκιμής που δεν φοβάται την εμβάθυνση", προτείνοντας μια "ανοιχτή δραματουργία για περιπετειώδεις θεατές".
Όπως υπογραμμίζει χαρακτηριστικά το Εθνικό, "η πρόβα γίνεται επισκέψιμη και η διαδικασία της δημιουργίας αποκτά κεντρικό ρόλο" και κάποιες από τις παραστάσεις που θα δούμε είναι: " Η γλώσσα των μανιφέστων" της Αλεξάνδρας Καζάζου, "Η γλώσσα των τοίχων" της Θεανώς Μεταξά, η "Αστική γλώσσα vs Ωμή γλώσσα" της Σταυρούλας Σιάμου, η "Μετα-Ανθρώπινη γλώσσα (AI)" της Μάρθας Μπουζιούρη, " Η γλώσσα της εξέγερσης" του Μιχάλη Πητίδη και "Η γλώσσα της αμφισβήτησης" του Φώτη Σιώτα.
Ένα Εθνικό Θέατρο ανοιχτό στη γλώσσα και τις ταυτότητες
Το φετινό πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου διαμορφώνεται ως ένα διαδραστικό δίκτυο δημιουργών, θεατών, ιδεών και γλωσσών. Η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια το οραματίζεται ως έναν ζωντανό οργανισμό πολιτισμού, όπου η γλώσσα-κυριολεκτική και μεταφορική-γίνεται ο κοινός τόπος συνάντησης ανάμεσα στις σκηνές, τις παραστάσεις, τις δράσεις και τις ταυτότητες που συνθέτουν το σύγχρονο κοινωνικό τοπίο. Στο κέντρο αυτού του οράματος βρίσκεται η φράση: "Το Εθνικό Θέατρο καλλιεργεί τον χώρο, το εύρος, την ταυτότητά του- ένα θέατρο που δεν αναπαράγει την κατεστημένη κουλτούρα, αλλά την εξελίσσει. Η γλώσσα αποκτά κομβικό ρόλο: ως μέσο έκφρασης, ως φορέας πολιτισμού και ως εργαλείο καλλιτεχνικής και κοινωνικής συνείδησης".
Οι " Διεπιστημονικοί Διακαλλιτεχνικοί Διάλογοι" στον Προθάλαμο Δ φωτίζουν κάθε μήνα τη σχέση επιστήμης και τέχνης με αφετηρία τις θεματικές των παραστάσεων, όπως η εξουσία, η φύση ή η φιλοσοφία. Τα "Σαλόνια Γλώσσας" ανοίγουν έναν κύκλο γνωριμίας με τη σύγχρονη θεατρική γραφή, φέρνοντας το κοινό σε άμεση επαφή με έργα εν εξελίξει και προσκαλώντας δημιουργούς σε ανοιχτές συζητήσεις.
Το διαδικτυακό Ραδιόφωνο του Εθνικού, που θα ξεκινήσει τη λειτουργία του τον ερχόμενο Σεπτέμβριο -περιλαμβάνοντας συνεντεύξεις, podcasts, ραδιόφωνικό θέατρο, μουσική-, και το Ψηφιακό Αρχείο διευρύνουν την πρόσβαση στο θεατρικό περιεχόμενο.
Παράλληλα, τα Φεστιβάλ "Αναδρομές" και "Βαβέλ" ενσωματώνουν ιστορική και γλωσσική πολυφωνία: το πρώτο ανατρέχει στη διαδρομή της ελληνικής δραματουργίας από την Κρητική Αναγέννηση ως τον 20ό αιώνα, ενώ το δεύτερο αναδεικνύει νέες καλλιτεχνικές φωνές και μικρής φόρμας δημιουργίες σε όλους τους διαθέσιμους χώρους του θεάτρου.
Η δράση "Η Γλώσσα της Γειτονιάς", σε έρευνα και σκηνοθεσία των Ανέστη Αζά και Πρόδρομου Τσινικόρη, στοχεύει στην ανάδειξη των αφανών φωνών της πόλης και στην πολυγλωσσική καθημερινότητα του κέντρου της Αθήνας. Η παράσταση που θα προκύψει θα παρουσιαστεί τη σεζόν 2026-2027.
Το Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος στο Λυγουριό, όπου θα διδάξουν οι Αμαλία Μουτούση, Αλεξάντερ Στέλιος Κατσατσίδης, Κωνσταντίνος Γιουρνάς, Εμμανουήλ Κοντός δίνει έμφαση στη γλώσσα του σώματος, της φωνής και της πολιτισμικής μνήμης. Μέσα από αυτό το δυναμικό σύνολο δράσεων, το Εθνικό Θέατρο τοποθετεί τη γλώσσα στο κέντρο μιας καλλιτεχνικής και κοινωνικής πράξης που ενώνει: παρελθόν και παρόν, τοπικό και παγκόσμιο, προσωπική και συλλογική ταυτότητα. Ένα θέατρο ανοιχτό, συνδεδεμένο, συμμετοχικό- ένα θέατρο που μιλάει και ακούει, σε όλες τις γλώσσες. Το Εθνικό Θέατρο δεν αναπαράγει την κατεστημένη κουλτούρα, αλλά τη διευρύνει. Και με αυτή την πρόθεση, η φράση της Χιώτη αποκτά ουσιαστικό νόημα: "Το Εθνικό Θέατρο καλλιεργεί τον χώρο, το εύρος, την ταυτότητά του".
