Μιχαήλ Μαρμαρινός: «Με τον Χουβαρδά έχουμε μια εκλεκτική συγγένεια»

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, από τις 10/3, ξανανεβαίνει στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου! Δηλώνοντας εμπιστοσύνη στα έμπειρα σκηνοθετικά χέρια του Γιάννη Χουβαρδά συμπρωταγωνιστεί με τους Χρήστο Λούλη, Δημήτρη Παπανικολάου, Άλκηστη Πουλοπούλου κ.ά. στον «Μισάνθρωπο» του Μολιέρου. Η Μαρία Κρύου μίλησε μαζί του για την παράσταση και το ρόλο που ερμηνεύει.

Είσαστε ηθοποιός αλλά και σκηνοθέτης με ισχυρό στίγμα. Πώς νιώθετε που σας σκηνοθετεί ο Γιάννης Χουβαρδάς στον «Μισάνθρωπο» του Μολιέρου;
Είμαι ηθοποιός ανεξάρτητα από το αν δεν παίζω συχνά κι ακριβώς επειδή είμαι και σκηνοθέτης ξέρω τι σημασία τού να αφήνεσαι στο σκηνοθέτη. Με τον Γιάννη έχουμε μια εκλεκτική συγγένεια, τον εκτιμώ πολύ. Είναι εξαιρετικά λεπτολόγος, οξυδερκής, παρών, εργατικότατος. Αν δεν εμπιστεύεσαι, δεν αφήνεσαι κιόλας, έχει σημασία με ποιον κάνεις τα έργα.

Παρακολουθώντας την πορεία σας θα έλεγα ότι δεν είσαστε φαν της κλασικής κωμωδίας. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που σας αρέσει στον Μολιέρο;
Ο Μολιέρος είναι πάντοτε μια ξεχωριστή ερμηνευτική εμπειρία. Ιδιαίτερα τον «Μισάνθρωπο» τον εκτιμώ επειδή τον βρίσκω το λιγότερο προσχηματικό έργο του, ως κατασκευή. Αναγνωρίζω τις πληγές του σ’ αυτό. Δεν έχει προσπαθήσει, με έναν πρόλογο ή με έναν επίλογο, να δικαιολογήσει την κριτική του στάση απέναντι στο βασιλικό περιβάλλον και παράλληλα εκφράζει τον προσωπικό του πόνο όσον αφορά τον έρωτα. Αφιερώθηκα στο πρόσωπο του ήρωα που ερμηνεύω, του Αλσέστ, τον οποίο αγαπώ πολύ και συμφωνώ σχεδόν σε όλα μαζί του. Η κριτική του απέναντι στην κοινωνία με έναν τρόπο προανακρούει τη γαλλική επανάσταση.

Ο Αλσέστ προδίδεται από αυτό το οποίο τον κάνει πιο ευάλωτο: τον έρωτα.
Η Σελιμέν, με την οποία είναι ερωτευμένος, είναι κακομαθημένη κι έχει μια υπερτροφική ευκολία να τους θέλει όλους. Δεν ξέρω ακόμα σε ποιο γεωγραφικό πλάτος ο έρωτας δεν έχει την ιδιότητα της μοναδικότητας, άρα και της απολυτότητας.

Πώς ορίζεται η έννοια της ηθικής, όταν μιλάμε για τον έρωτα;
Η ηθική έχει να κάνει με το να είσαι πιστός σε αυτό που πρεσβεύεις και εκφράζεις με τη γνώμη σου. Μια τέτοια στάση επηρεάζει πάντα τις ανθρώπινες σχέσεις, τις βαθιά προσωπικές και τις ερωτικές. Αυτός ο συμβολιστικά μηδενιστής Αλσέστ έχει το ρομαντισμό να πιστεύει ότι η δική του ποιότητα, πίστη, αυθεντικότητα και αφοσίωση μπορεί να βοηθήσει την Σελιμέν να λευκάνει την ψυχή της.

Στην εποχή μας θα χαρακτηριζόταν γραφικός;
Αυτό είναι θλιβερό έως και τρομακτικό! Αν μια σειρά αξιών τέτοιου τύπου είναι γραφικές και οι άλλες είναι νορμάλ, τότε για ποιο πράγμα πρέπει να κλάψουμε; Για ποιο από τα δύο πρέπει να θλιβούμε; Ο Αλσέστ ασφαλώς έχει ρωγμές υπονόμευσης, έχει τη γενναιότητα ενός αισθήματος του κι όταν κάνεις αυτό που κάνει αυτός πέφτεις και χτυπάς. Αυτά τα έργα, με όλο τους το υπέροχο πρόσχημα του στίχου, έρχονται να μας θυμίσουν πως υπάρχει ένα μέτρο. Και μόνο που εμφανίζεται ο στίχος, αυτά τα έργα παύουν να είναι ρεαλιστικά, έχουν όλη την πραγματικότητα που χρειάζεται για την παραβολή. Ο στίχος δίνει μια απόσταση.

Πώς είναι η ανάγνωση που έχει κάνει ο Γιάννης Χουβαρδάς;
Το ανέβασμα πασχίζει, από τη μία, να συντηρήσει τη μάσκα που προσφέρει ο στίχος του Μολιέρου και, από την άλλη, να δημιουργήσει ρωγμές μέσα από τις οποίες να είναι απτή η πραγματικότητα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μολιερικά έργα είναι θέατρο λόγου και ταυτόχρονα χρειάζεται μια γείωση στην πραγματική εμπειρία των σχέσεων και των αντικειμένων μιας πραγματικής συμπεριφοράς. Έχουν υποφέρει από τον τρόπο με τον οποίο που ανεβαίνουν, μέσα σε έναν σκηνικό βερμπαλισμό. Αυτή την αγωνία ο Γιάννης αποφάσισε να την αντικρίσει κατάματα, να μην οδηγήσει την παράσταση σε ατραπούς. Νομίζω ότι το κατάφερε χωρίς να υποτιμηθεί καθόλου η σημασία και η αξία του στίχου. Όλο το έργο όπως έχει στηθεί και αντιμετωπιστεί διαδραματίζεται σε κάποιο σπίτι, στο λεγόμενο living room, ένα χώρο κοινωνικών συναθροίσεων όπου όλοι σκοτώνουν μύγες επί της ουσίας. Ο χρόνος περνάει ευχάριστα μέσα σε αυτή την αεργία. Αναπτύσσονται τα φλερτ κεκαλυμμένα και φανερότερα κι αυτό δημιουργεί ορατές και αόρατες συγκρούσεις.

Σας απασχολεί ποιο είναι το νόημα αυτών των έργων σήμερα;
Με απασχολεί πάντα, κι αυτό έχει να κάνει με τις αλύτρωτες λέξεις που προφέρουν όλοι αυτοί οι ήρωες. Τα προβλήματα των σχέσεων, των κοινωνικών και των προσωπικών, εξελίσσονται με τρομακτική βραδύτητα από αιώνα σε αιώνα. Αν εξελίσσονται…

Πολλοί ηθοποιοί έχουν αναφερθεί με θερμά λόγια στη μέθοδο που εφαρμόζετε ως σκηνοθέτης. Ποια είναι αυτή;
Οι μέθοδοι είναι σαν μυήσεις γι' αυτό και δεν μπορείς να εκφραστείς εύκολα με λόγια γι’ αυτές. Αποστάγματα των μεθόδων προσπαθώ να υπάρχουν στον τρόπο με τον οποίο σκέφτομαι και λειτουργώ επί σκηνής. Ετοιμάζουμε ένα βιβλίο με τους φοιτητές μου από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κι αυτό θα έχει πολλές αρχές της μεθόδου μου. Δεν έχουμε καταλήξει στον τίτλο, αλλά αυτός που μου αρέσει είναι: «Ο χρόνος του δεμένου σκύλου» και ο υπότιτλος οι «Φυσικές αρχές του αφηγηματικού».

Παράλληλα με τις παραστάσεις στην Αθήνα δραστηριοποιείστε και στο εξωτερικό. Τι ετοιμάζετε έξω;
Ετοιμάζω, κατά παραγγελία της Μπιενάλε του Μονάχου, μια παράσταση μουσικού θεάτρου με ανέκδοτα έργα του Γιάννη Χρήστου, που θα παιχτεί στην Deutsche Oper του Βερολίνου το 2020 με συμπαραγωγό τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Έχω κάνει την επιλογή κάποιων μουσικών σκετς και έξι συνθέτες θα γράψουν νέες συνθέσεις.
Πρόσφατα παρουσίασα την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή στο Εθνικό Θέατρο της Σαγκάης. Μου άρεσε πάρα πολύ η συνάντηση με τους Κινέζους ηθοποιούς. Στο ρόλο της Ηλέκτρας είχα μια απίθανη ηθοποιό, τη Φαν Φαν Λι. Έχει στο παίξιμό της την απόλυτη αφαίρεση· αυτό που με ενδιαφέρει να κάνω στην τραγωδία, όλη αυτήν την εξαιρετική προσέγγιση κι απεικόνιση της αξιοπρέπειας. Η ερμηνεία της νομίζω ότι ήταν ένα δοκίμιο για την Ηλέκτρα.

Θα δούμε την παράσταση στη χώρα μας;
Υπάρχει αυτή η σκέψη. Ενδιαφέρει τον Γιώργο Κουμεντάκη για τη Λυρική Σκηνή καθώς επίσης τον Δήμο και το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων που διοργανώνουν το «Θερινό Μαντείο», το εργαστήριο αρχαίου δράματος στο οποίο συμμετέχω.

Τελευταία όλο και φουντώνει η συζήτηση γύρω από την κρίση στο θέατρο. Πιστεύετε ότι αυτή η κρίση είναι υπαρκτή;
Η έννοια κρίση είναι συστατικό της τέχνης, έτσι κι αλλιώς. Κάποιες εξωτερικές κρίσεις δυσκολεύουν τα πράγματα. Νομίζω ότι από τη στιγμή που κόπηκαν οι επιχορηγήσεις του ελεύθερου θεάτρου δημιουργήθηκε μια κρίση. Οι λεγόμενοι επιχορηγούμενοι θίασοι παρήγαγαν εξαιρετικό έργο. Το ίδιο συνέβη και στο χορό. Όταν σταμάτησαν οι επιχορηγήσεις, αφομοιώθηκαν οι θίασοι από τα μεγάλα θεατρικά σούπερ μάρκετ... Τελευταία βλέπουμε να πολλαπλασιάζονται εκ νέου οι ομάδες, οι σκηνοθέτες, αλλά τα περισσότερα από αυτά τα εγχειρήματα είναι μάλλον θνησιγενή. Αυτό είναι μια αρνητική πλευρά και θα το ονόμαζα εξωγενή κρίση. Επειδή όμως η τέχνη είναι, ευτυχώς, αδήριτη ανάγκη, ψάχνει κι αυτή να βρει τον εαυτό της μέσα σε ό,τι υπάρχει. Γενικά η εποχή χαρακτηρίζεται από ένα θολό χάος. Λείπουν οι αρχές, όχι για να περιορίσουν αλλά για να οξύνουν τη γλώσσα και τους τρόπους.

Θα αναλαμβάνατε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου αν σας γινόταν η πρόταση;
Ας μη μιλήσουμε για τέτοια πράγματα. Έχουν ειπωθεί πολλά, αυτές είναι μεταφυσικές υποθέσεις.