Για να μπούμε σιγά σιγά στο κλίμα, ας ξεκινήσουμε με ένα πολύ απλό πείραμα. Σκεφτείτε τον όρο «επιστήμη». Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό; Μήπως ένας απαρχαιωμένος μαυροπίνακας γεμάτος ακατανόητες εξισώσεις τύπου
Αν όχι κάτι από τα παραπάνω, σίγουρα σκεφτήκατε κάτι παραπλήσιο. Αυτό επίσημα αποκαλείται (νέος) «επιστημονικός αναλφαβητισμός» -ή απλούστερα η αποξένωση του πολίτη από το επιστημονικό περιβάλλον– και είναι κάτι του οποίου τη σημασία δείχνει να έχει συνειδητοποιήσει η εγχώρια επιστημονική κοινότητα. Γιατί ας μην ξεχνάμε πως από τον διαλεκτικό υλισμό, τις δομές του Φουκώ και την έννοια της ηγεμονίας στον Γκράμσι (ιδεολογία/γνώση και καταστολή) αλλά μέχρι και τα πιο φιλελεύθερα magnum opus, επιστήμη και κοινωνία συνδέονται άρρηκτα. Είτε αυτό γίνεται εμφανώς αλλά είτε και όχι, η επιστημονική γνώση έχει θέση μέσα στην πολιτική αρένα –έστω και δια της απουσίας της.
«Στόχος μου δεν είναι φυσικά όλοι να γίνουν επιστήμονες, αλλά να δημιουργηθεί περισσότερη θετική σκέψη στον κόσμο.»
Μιας και τέτοια φιλοσοφικά τσιτάτα αρμόζουν περισσότερο στους θεωρητικούς (για κακή μας τύχη), μερικοί επιστήμονες προτίμησαν να κινηθούν επί του πρακτέου. Με πρωτοβουλία της Ελένης Γραμματικοπούλου –μεταξύ άλλων υπεύθυνη των μορφωτικών εκδηλώσεων «Επιστήμης Κοινωνίας» στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών για πάνω από μία εικοσαετία–, σχηματίστηκαν το ’14 οι «Science Reactors»: μια ομάδα αστροφυσικών, φυσικών, χημικών, γεωλόγων, βιολόγων κοκ (μέχρι και γραφίστρια έχει το team) που αποφάσισαν να βγάλουν στο θεατρικό σανίδι τη ζέση τους για ορθή επιστημονική εκλαΐκευση. Μέχρι στιγμής έχουν τρέξει ήδη δύο θεατρικές παραστάσεις (CSI Science: έγκλημα στο εργαστήριο, Ατομικοί διάλογοι: από το σταφιδόψωμο στα κουάρκ) και ετοιμάζουν την τρίτη γύρω από την δαρβινική θεωρία της εξέλιξη, ενώ στο ενδιάμεσο γράφουν τα κείμενά τους για τις standup science παραστάσεις τους (τι καλύτερο για να σπάσεις τον τέταρτο τοίχο του θεάτρου;).
«Έχοντας ακούσει περισσότερους από 1000 ομιλητές ως μέλος κριτικής επιτροπής στον επιστημονικό διαγωνισμό Famelab [σ.σ. όπου κάθε ομιλητής καλείται να θίξει εύληπτα, τεκμηριωμένα και χιουμοριστικά ένα επιστημονικό θέμα της επιλογής του μέσα σε 3 μόλις λεπτά] και συνδυάζοντας αυτά με το ερευνητικό μου ενδιαφέρον και την αγάπη μου για το standup δημιούργησα την ομάδα με βραβευμένους ομιλητές που είναι καθηγητές, δάσκαλοι, επιστήμονες, ερευνητές από ινστιτούτα κοκ» μας εξηγεί η κ. Γραμματικοπούλου, μόλις βρεθήκαμε στις τελευταίες πρόβες των Science Reactors πριν ανέβουν στην σκηνή του Eliart για το πρόγραμμα του Φεβρουαρίου. Τι σημαίνει, τελικά, το να επικοινωνείς την επιστήμη… αλλιώς;
Τζίμης Τσιμπίδας, Αστροφυσικός
Απ’ όσο θυμάται τον εαυτό του, ο Τζίμης Τσιμπίδας προσπαθούσε να εξηγήσει στους γύρω του την επιστήμη που ακολουθούσε. Το έκανε από όταν ήταν φοιτητής του Φυσικού στα οικογενειακά τραπέζια (όπως είχε πει στο TEDxPatras), το έκανε στα μεταπτυχιακά του χρόνια με φίλους και γνωστούς ως εξειδικευμένος πλέον στην «Αστρονομία και Φυσική Διαστήματος» από το πανεπιστήμιο της Ουψάλα. Από το ’14, δε, και έπειτα συνεχίζει την ίδια αποστολή από το μετερίζι του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών με ξεναγήσεις σε μικρούς και μεγάλους ενόσω το Famelab τον είχε ήδη τιμήσει δυο χρόνια νωρίτερα με πρωτιά, οδηγώντας τον στο μεγάλο φεστιβάλ στο Τσέλτενχαμ για να εκπροσωπήσει τη χώρα.
«Η αστροφυσική έχει σαν αντικείμενο το διάστημα, οπότε υπάρχει εξ αρχής πολύ κόσμος που ιντριγκάρεται» μου λέει ο ίδιος. «Όμως, ωραία λέμε για όλα αυτά τα περίεργα αλλά έχεις σκεφτεί τι δυσκολίες θα είχε ένας Έλληνας μέσα στο διαστημικό σταθμό; Μιλάμε για ένα κλειστό περιβάλλον ακραίων συνθηκών που κάθε ενενήντα λεπτά τον γυρνά γύρω από ένα πλανήτη και το σημαντικότερο… τον κρατά μακριά από την μάνα του!» συνεχίζει γελώντας. «Πάντως, στόχος μου δεν είναι όλοι να γίνουν επιστήμονες, αλλά να δημιουργηθεί περισσότερη θετική σκέψη στον κόσμο για να μην δέχεται αφιλτράριστα ότι του προσφέρουν».
Στράτος Ασημέλλης, Χημικός
Σε ανύποπτο χρόνο, ένας πολύ καλός πανεπιστημιακός του καθηγητής τού είχε πει πως δεν υπάρχει κάτι που να μην μπορείς να εξηγήσεις αν το κατέχεις καλά. Αρκετά χρόνια αργότερα (πλην πάλι σε ανύποπτο χρόνο), ο Στράτος Ασημέλλης –πτυχιούχος Χημείας με μεταπτυχιακό στην Ανόργανη Χημεία, δάσκαλος σε σχολείο και μέντορας σε τρεις Διεθνείς Ολυμπιάδες Χημείας– ήρθε αντιμέτωπος με αυτή την πρόκληση. «Όταν ήταν δυόμιση ετών ο γιος μου είχε την απορία πώς μπαίνει το υδρογόνο μέσα στο νερό. Έσπασα το κεφάλι μου και τελικά το βρήκα».
Μπορεί να μην είχε ποτέ σχέση με τα αθλητικά –κι αυτό του δίνει μια έξυπνη πάσα διαφυγής όταν η παράσταση «κάνει κοιλιά»-, αλλά ο αναγεννησιακός κ. Ασημέλλης (ναι, πέρα από τα προαναφερθέντα ασχολείται με πληροφορική, την διασφάλιση ποιότητας σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, μαθήματα με πειράματα σε παιδικούς σταθμούς κ.ά) έμπλεκε διαρκώς με αυτά, χωρίς να το επιδιώκει. Έτσι, αποφάσισε να μιλήσει για τα αθλητικά παπούτσια και το παράδοξο του κόμπου που κρύβουν. «Δέστε το μέσα σας σκοινί κορδόνι», μου λέει, «οι περισσότερες σημαντικές παρατηρήσεις έγιναν σε τυχαία περιστατικά αλλά όχι από τυχαίους ανθρώπους. Έτσι γίνονται οι ανακαλύψεις. Η αξία δεν είναι στον μονάδα αλλά στην ομάδα των επιστημόνων που συνεργάζονται.
Γιάννης Κοντογιάννης, Αστροφυσικός
«Φυσικός ξεκίνησα, μετά αστροφυσικός με ειδίκευση στην ηλιακή φυσική. Όμως δεν λέω πως είμαι ηλιακός φυσικός γιατί κάνει συνειρμούς με ηλιακό θερμοσίφωνα, ηλιακό ρολόι κλπ» μου πετάει ο Γιάννης πριν ξεκινήσουμε την κουβέντα. Για χρόνια στις διαδραστικές παραστάσεις με πειράματα του Ιδρύματος Ευγενίδου, ο Δρ. Κοντογιάννης γνώρισε από νωρίς τη χαρά της μετάδοσης γνώσης με χιούμορ σε πολλά (και ηλικιακά μικρά) μυαλά. Έτσι, μόλις συνάντησε τυχαία μια παράσταση της ομάδας πριν από λίγους μήνες, αποφάσισε να το δοκιμάσει.
«Εγώ σατιρίζω τους επιστήμονες», μου λέει, «γράφοντας κείμενα που θίγουν τη στερεοτυπική σχέση ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και τους πολίτες. Να σου πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που έχω ζήσει, για να καταλάβεις. Παραλία τώρα, με παρέα το καλοκαίρι, κάπου να παίζει χαλαρή μουσική (το να Μ’ αγαπάς πιθανόν), η θάλασσα να χαϊδεύει την άμμο και ζευγαράκια να κάθονται αγκαλιά εδώ κι εκεί. “Α κοίτα, έπεσε ένα αστέρι”, λέει μια κοπελίτσα από τη μία άκρη και ξαφνικά ακούς: “Ε, συγνώμη, αλλά δεν είναι αστέρι, είναι απομεινάρια σε μορφή σκόνης του κομήτη Σουίφτ-Τάτλ”, από έναν geek επιστήμονα στο βάθος».
Για όλες τις Τετάρτες του μήνα στις 9 μ.μ., η ομάδα Science Reactors σας περιμένει στο θέατρο Eliart με την παράσταση ««Επικοινωνώντας την επιστήμη… αλλιώς». Ένα ρόστερ επιστημόνων-κωμικών που εναλλάσσεται ανεβαίνει στη σκηνή, σε σκηνοθεσία του Κώστα Βρεττού.
Συμμετέχουν: Στράτος Ασημέλλης, Γιώργος Γαλανόπουλος, Στέφανος Γιατζόγλου, Γιάννης Κοντογιάννης, Αθανάσης Κουστένης, Τάκης Λάζος, Ειρήνη Λιγιέλλη, Δημήτρης Μακρής, Δημήτρης Μπουζιώτης, Κυριάκος-Μάριος Οικονόμου, Νίκος Παπαδημητρίου, Κώστας Περιστέρης, Χρυσάνθη Σαλιαγκοπούλου, Πολυξένη Σπηλιοπούλου, Έφη Τέτριγγα, Τζίμης Τσιμπίδας.
Γενική είσοδος: € 8, μειωμένο εισιτ: € 5 (φοιτητές, άνεργοι).
