Εβδομήντα χρόνια κλείνουν φέτος από το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και εβδομήντα του χρόνου από την έναρξη του ελληνικού Εμφυλίου. Μια σειρά από παραστάσεις δίνει υπόσταση στο συλλογικό τραύμα εκείνων των ετών, ανακαλώντας την ιστορική μνήμη και μετατρέποντας τη σκηνή σε πλατφόρμα διαλόγου για γεγονότα που ακόμη και σήμερα σηκώνουν πολλή συζήτηση.
Πίσω στη δεκαετία του ’70, η Αντίσταση και ο ελληνικός Εμφύλιος συνιστούσαν θέματα-ταμπού και παραστάσεις όπως «Η μάχη της Αθήνας, Δεκέμβρης 1944» του Γιώργου Μιχαηλίδη αναλάμβαναν να πάρουν θέση απέναντι στα γεγονότα. Η τωρινή συγκυρία της διπλής επετείου δίνει την αφορμή να τεθούν εκ νέου μια σειρά από «δύσκολα» ιστορικά και πολιτικά ζητήματα.
Το παρελθόν είθισται να λειτουργεί σαν μεθοδολογικό εργαλείο για την ερμηνεία (όπως και την παρερμηνεία) του σήμερα. Η ανάκλησή του, με την «ασφάλεια» της απόστασης εβδομήντα ετών, μπορεί να σταθεί μια καλή ευκαιρία για να ξεμπερδέψουμε με διάφορες παρανοήσεις, ρηχούς παραλληλισμούς και στερεοτυπικές αναλύσεις. Μπορεί και όχι. Η σεζόν 2015-2016 είναι μπροστά μας για να αποδείξει κατά πόσο το σύγχρονο ελληνικό θέατρο θα φανεί οξυδερκές και νηφάλιο απέναντι στη διαχείριση της Ιστορίας.
Η τωρινή συγκυρία της διπλής επετείου δίνει την αφορμή να τεθούν εκ νέου μια σειρά από «δύσκολα» ιστορικά και πολιτικά ζητήματα. Η σεζόν είναι μπροστά μας για να αποδείξει κατά πόσο το σύγχρονο ελληνικό θέατρο θα φανεί οξυδερκές και νηφάλιο απέναντι στη διαχείριση της Ιστορίας.
«Τι ήταν ο ελληνικός Εμφύλιος και πώς έχει επηρεάσει τη χώρα μας; Τι έχουμε μάθει, τι έχουμε ξεπεράσει, ποιες εκφάνσεις του διαιωνίζονται και ποια ίχνη του επανέρχονται στη σημερινή πολιτική ένταση; Ποια διαλεκτική καλούμαστε να αναπτύξουμε στο θέατρο για να κατανοήσουμε αυτά τα γεγονότα;»: Τέτοια ερωτήματα θα θέσει η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στο φεστιβάλ που ετοιμάζει στις 30/3-3/4/2016, περιμένοντας τώρα την υποβολή προτάσεων (μέχρι τις 30/11 στο peiramatikiskini@n-t.gr).
Για τρίτη σεζόν παίζονται τα «Αυγά μαύρα» (Θεατρική Σκηνή), με τους Αντώνη Αντωνίου – Νατάσα Ασίκη να δίνουν ρεσιτάλ ερμηνείας ως παιδιά ενός αντάρτη που χωρίστηκαν και σμίγουν, ενήλικες πια, για να αναμετρηθούν με το «φάντασμα» τόσο του πατέρα τους όσο και του Εμφυλίου. Ένα εμβληματικό μυθιστόρημα, το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου (Studio Μαυρομιχάλη), γύρω από το άδειο κιβώτιο που μεταφέρει μια μονάδα ανταρτών στα τέλη του Εμφυλίου, γίνεται μονόλογος από τον Φώτη Μακρή.
Μητέρα επτά παιδιών, τα πέντε από τα οποία συνελήφθησαν μαζί της, η Λέλα Καραγιάννη είναι από τα εμβληματικότερα πρόσωπα της αντίστασης κατά της ναζιστικής κατοχής. Η προσφορά της σφραγίστηκε με τη σύλληψη και την εκτέλεσή της στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου έναν μόλις μήνα πριν από την απελευθέρωση, τον Σεπτέμβριο του ’44. Το θέατρο Διάχρονο και ο συγγραφέας Γιώργος Α. Χριστοδούλου μεταφέρουν φέτος τη ζωή της ηρωίδας στη σκηνή, ως μονόλογο με ερμηνεύτρια την Μαίρη Βιδάλη, σε σκηνοθεσία Γιώτας Κουνδουράκη, στην παράσταση «Λέλα Καραγιάννη-Η μάνα της Αντίστασης». Να θυμίσουμε πως η Μαίρη Βιδάλη, στα πρώτα βήματα της καριέρας της, ενσάρκωσε στη μεγάλη οθόνη τη νεαρότερη ηρωίδα της αντίστασης, την Ηρώ Κωνσταντοπούλου («Δεκαεπτά σφαίρες για έναν άγγελο»).
Στις αρχές Δεκεμβρίου ο Ένκε Φεζολάρι σκηνοθετεί τη Βέρα Κρούσκα στο αυτοβιογραφικό «Πού είναι η μάνα σου, μωρή;» (Σημείο) της Δήμητρας Πέτρουλα, αγωνίστριας και κόρης του αντάρτη του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Σωτήρη Πέτρουλα (και θείας του δολοφονημένου φοιτητή).
Αυτήν, όμως, την εβδομάδα ξεκινά ένας άλλος μονόλογος-μαρτυρία, η «Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17» (Επί Κολωνώ), που μας γυρίζει στα χρόνια της Αντίστασης και στην ιστορία της ομώνυμης αγωνίστριας της ΕΠΟΝ, η οποία, στις 2 Οκτωβρίου 1944, στα 17 της χρόνια, αφού βασανίστηκε για να καταδώσει τους συναγωνιστές της, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στην Καισαριανή λίγες ημέρες πριν από την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από την Αθήνα.
Τέσσερις νέοι καλλιτέχνες, με όχημα την ιστορία της Αθηνάς, την οποία ερμηνεύει η νέα και ταλαντούχα ηθοποιός Ηλιάνα Μαυρομάτη, συμπράττουν και συνομιλούν, όπως μας εξηγούν, «με τον νέο άνθρωπο εκείνης της εποχής, τις συνθήκες και το ήθος που οδηγούν στην αντίσταση και στην επανάσταση, με το ψυχικό και το πνευματικό τοπίο της Αθηνάς. Ένα σώμα που έχει υποστεί βασανισμό και επανατοποθετείται στον χώρο και στον χρόνο κι ένα πνεύμα που ανατροφοδοτείται από την αγάπη για τη ζωή και δυναμώνει με το όραμα της απελευθέρωσης».
Στον αντίποδα του αισιόδοξου οράματος μοιάζει να βρίσκεται η σκοτεινή, δίχως ωραιοποιήσεις, εκδοχή που επιφυλάσσει από τις 12/11 ο Δημήτρης Λάλος στο –πασίγνωστο από την κινηματογραφική εκδοχή του– έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια» (Ακαδημία Πλάτωνος), σκηνοθετώντας το σαν μια ζοφερή μεταφορά για τη μετεμφυλιακή Ελλάδα των χαμαιτυπείων, των μπαρμπουτάδικων, των νταήδων και των αγαπητικών που δεν έχουν «μία».
Τέλος, η βραβευμένη «Σκοτεινή πέτρα», που ανεβάζει στις 13/11 ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης (Κιβωτός), μας μεταφέρει σε έναν άλλο εμφύλιο πόλεμο, τον Ισπανικό. Θέμα του; Εν έτει 1937 δύο αντάρτες παλεύουν να διασώσουν από τους φαλαγγίτες του Φράνκο τα χειρόγραφα ενός δολοφονημένου ποιητή: του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα.
Περισσότερες πληροφορίες
Λέλα Καραγιάννη, η μάνα της Αντίστασης
Το έργο είναι εμπνευσμένο από τη ζωή της αγωνίστριας της Αντίστασης Λέλας Καραγιάννη, που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς τον Σεπτέμβριο του 1944. Αφηγείται τη ζωή και τη δράση της από την εφηβική ηλικία, στους Βαλκανικούς πολέμους, την Μικρασιατική καταστροφή, το αλβανικό μέτωπο, με κορύφωση την δράση της επί της γερμανικής κατοχής. Η Μ. Βιδάλη απέσπασε για την ερμηνεία της στο ρόλο της εμβληματικής αγωνίστριας το βραβείο «Αντιγόνη Βαλάκου».
Το κιβώτιο
Ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της ελληνικής μεταπολεμικής πεζογραφίας, που εκτυλίσσεται στα τέλη του Εμφυλίου, παρουσιάζεται σε μορφή μονολόγου για 8η χρονιά. Στα τέλη του ελληνικού Εμφυλίου πολέμου, μια ομάδα ανταρτών αναλαμβάνει να μεταφέρει ένα κιβώτιο αγνώστου περιεχομένου σε μια ανταρτοκρατούμενη πόλη. Στη διάρκεια της αποστολής η ομάδα χάνει σταδιακά τα μέλη της. Ο μοναδικός που σώζεται ένας αντάρτης, ο οποίος τελικά κατορθώνει να παραδώσει το κιβώτιο, μόνο που αυτό είναι άδειο. Κατηγορείται ως δολιοφθορέας και φυλακίζεται από τους ίδιους του τους συντρόφους. Προσπαθώντας να αποδείξει την αθωότητά του συντάσσει αναφορές προς έναν άγνωστο ανακριτή, στο μοναδικό μυθιστόρημα του συγγραφέα που θεωρείται μια καταγγελία ενάντια σε κάθε είδους εξουσία αλλά και ένα σχόλιο για τον δυτικό πολιτισμό.
Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17
Η Αθηνά Χατζηεσμέρ αγωνίστηκε για μια ελεύθερη από τους φασίστες κατακτητές Ελλάδα και, αφού βασανίστηκε, εκτελέστηκε στο σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια
Η Στέλλα είναι μια γυναίκα ελεύθερη, που αντιστέκεται σε μια ολόκληρη κοινωνία για να δώσει λίγο φως στις προκαταλήψεις που μας στοιχειώνουν.
Σκοτεινή πέτρα
Ένα σύγχρονο έργο εμπνευσμένο από τη ζωή του Ραφαέλ Ροντρίγκεθ Ραπούν, συντρόφου του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα τα τελευταία χρόνια της ζωής και των δύο.
Αυγά μαύρα
Δύο αδέρφια χωρίζονται βίαια κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και όταν ξανασυναντιούνται, αναζητούν μνήμες και συναισθήματα.
