Ο έρωτας είναι χημεία; Τι λέει η επιστήμη και τι επιτάσσει το ανθρώπινο συναίσθημα. Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης σκηνοθέτης του πρωτότυπου έργου Effect -Τομογραφία του έρωτα» της Λούσι Πρεμπλ μας δίνει απαντήσεις μιλώντας και για την παράσταση, η οποία παίχτηκε με επιτυχία στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας και τώρα έρχεται στην Αθήνα.
Ποια είναι τα πρόσωπα του έργου;
Στο έργο πρωταγωνιστούν δύο ζευγάρια οι ιστορίες των οποίων τέμνονται αλλά και λειτουργούν αντιστικτικά. Οι μεν είναι ψυχίατροι, οι δε πειραματόζωα. Από τη στιγμή βέβαια που εμπλέκεται το συναίσθημα τα όρια της επαγγελματικής δεοντολογίας θολώνουν - με τα συνήθη σ’ αυτές τις περιπτώσεις καταστροφικά αποτελέσματα. Ένας άλλος διαχωρισμός είναι ότι ο έρωτας των μεν ολοκλήρωσε έναν κύκλο στο παρελθόν, ενώ των δε ανθίζει στο παρόν και το μέλλον. Όμως το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον δεν είν’ απαραίτητα ξεχωριστές έννοιες (κι όχι μόνο επειδή το λέει ο Άινσταϊν). Εδώ η παράμετρος του χρόνου φωτίζει τις αντιστοιχίες των τεσσάρων εραστών με τόσο πλούσιο και σύνθετο τρόπο, που σε κάνει να σκέφτεσαι ότι συγγραφείς τόσο νέοι και ταλαντούχοι όπως η Πρεμπλ θα έπρεπε να απαγορεύονται.
Το έργο μιλά για το θρίαμβο του έρωτα;
Στο έργο αυτό φυσικά και θριαμβεύει ο έρωτας. Όσο όμως κι αν ψάξω τη μνήμη μου, δεν μπορώ να σκεφτώ έργο όπου δεν θριαμβεύει ο έρωτας. Ο έρωτας πάντα θριαμβεύει – εις βάρος βέβαια του Εγώ μας. Αυτή είναι η δουλειά του έρωτα: να εκμηδενίζει το άτομο.
Οι ιατρικοί όροι που χρησιμοποιεί η Λούσι Πρεμπλ βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία;
Η Πρεμπλ έκανε εξαιρετικά εμπεριστατωμένη έρευνα από την άποψη τόσο της επιστημονικής τεκμηρίωσης όσο και της ζυγισμένης αντιπαράθεσης των διαφορετικών πολιτικών θέσεων. Το ευρύ κοινό ίσως αγνοεί ότι στην εποχή μας ο διάλογος γύρω από τις τακτικές των φαρμακοβιομηχανιών γενικότερα και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα πιο ειδικά, έχει φτάσει σε πολύ ψηλούς τόνους. Η σύγκρουση αυτή προσωποποιείται με τον πιο ιδανικό τρόπο μέσα από τα έντονα προσωπικά βιώματα των δύο ψυχιάτρων. Οι γνώσεις μας γύρω από τη λειτουργία του εγκεφάλου αυξάνονται πια χάρη στην εξέλιξη της τομογραφίας με εκπληκτική ταχύτητα. Οι επιστήμονες δεν σταματούν πουθενά: θέλουν να ξέρουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο κυριολεκτικά σε κάθε στιγμή της ζωής μας. Η εικόνα που σ’ εμένα εντυπώθηκε πιο πολύ ήταν εθελοντές να αυνανίζουν τους συντρόφους τους μέσα στον τομογράφο προκειμένου να χαρτογραφηθούν οι συνάψεις του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του οργασμού.
Τι υπερτερεί στην παράσταση το εγκεφαλικό ή το συναισθηματικό στοιχείο;
Η κύρια σύγκρουση του έργου επικεντρώνεται στο ερώτημα “Τι μας κάνει αυτό που είμαστε, η χημεία ή η εμπειρία;” Ο εγκεφαλικός Αντώνης Καρυστινός υποστηρίζει ότι τα πάντα είναι σωματικά και ως εκ τούτου η επιστήμη οφείλει να βοηθάει χημικά τον άνθρωπο σε οποιαδήποτε περίπτωση θυμικής ύφεσης. Η συναισθηματική Άννα Μάσχα απ’ την άλλη μάχεται με νύχια και δόντια για το δικαίωμα του ανθρώπου στον πόνο – με ό,τι αυτός συνεπάγεται: ενάργεια, αυτοσυνείδηση, δημιουργικότητα.
Για να ολοκληρώσεις την «Τομογραφία του έρωτα» ήταν απαραίτητη η χρήση της τεχνολογία στην παράσταση;
Εξαιτίας κυρίως της κινηματογραφικής δομής του το έργο αποτελεί ιδανική πλατφόρμα για τη χρήση του video mapping – της νέας τεχνολογίας που παρέχει απίστευτες δυνατότητες. (Νιώθω σαν παιδάκι που του χάρισαν εργοστάσιο σοκολάτας.) Η τεχνική αυτή μας επιτρέπει να φτιάχνουμε ένα εικονικό περιβάλλον όπου το βίντεο ξεδιπλώνεται και στις τέσσερις διαστάσεις λειτουργώντας ταυτόχρονα και ως φωτιστική πηγή.
Για σένα ο έρωτας είναι χημεία ή απλώς… φυσικό φαινόμενο;
Το Effect θέτει το ερώτημα “Τι είναι ο έρωτας, αποτέλεσμα εξωτερικών ερεθισμάτων ή χημικών μεταβολών στον εγκέφαλο;” Ο έρωτας για μένα είναι η ορμή για ζωή. Περικλείει τα πάντα – εκφάνσεις τού είναι μας πολύ πέρα από τις διανθρώπινες σχέσεις. Είναι ο τρόπος που το ασυνείδητο μάς υποδηλώνει ότι ο δρόμος που έχουμε πάρει κάπου δεν καλύπτει τις βαθύτερές μας ανάγκες. Βέβαια τις περισσότερες φορές εκλαμβάνουμε τις επιταγές αυτές του κρυμμένου μας ψυχισμού για καθαρή τρέλα. Λογικό. Τι πιο “παράλογο” απ’ τις ανάγκες του ασυνειδήτου; Ο έρωτας είναι η δύναμη η αντίρροπη προς το θάνατο. Δεν είναι όμως ο θάνατος το αντίθετο του έρωτα. (Ενίοτε μάλιστα ο θάνατος έρχεται να πραγματώσει το θρίαμβο του έρωτα.) Το αντίθετο του έρωτα είναι η κατάθλιψη, η παντελής έλλειψη δίψας για ζωή.
Στο Effect βλέπουμε πώς με την έξαρση της νόσου αυτής στο δυτικό κόσμο έγινε πια τόσο en vogue η επιθυμία να τη συνθλίψουμε με κάθε μέσο. Ο έρωτας αδιαμφισβήτητα συνδέεται με τη χημεία. Έχει αποδειχτεί π.χ. ότι μέσω των ορμονών μάς ελκύουν άνθρωποι με πολύ διαφορετικό DNA. Από ‘κεί και πέρα, ως έκφραση των ασυνειδήτων αναγκών μας, πολλές φορές ο έρωτας που εμείς βιώνουμε δεν έχει τίποτε απολύτως να κάνει με τον άλλον, αλλά αποκλειστικά και μόνο με τις δικές μας προσδοκίες. Εξ ου και μπορεί απ’ τη μια στιγμή στην άλλη να μετουσιωθεί σε μίσος, και, φυσικά, σε βάθος χρόνου να εκλείψει παντελώς.
Ποιο είναι το πιο ακραίο που έχεις κάνει για χάρη του έρωτα;
Το πιο ακραίο πράγμα που έχω κάνει για χάρη του έρωτα είναι σεξ. Σοβαρά μιλάω. Άμα το καλοσκεφτείς, από άποψη συμπεριφοράς δεν είναι κι ό,τι πιο αξιοπρεπές. Πρόσφατα έχει εκφραστεί η ιδέα ότι, αν υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες, η διαιώνιση του είδους ενδέχεται να γίνεται μ’ άλλους τρόπους. Φανταστείτε ένα τέτοιο ον να επισκέπτεται τη γη και να μας παρατηρεί να ζευγαρώνουμε δεξιά κι αριστερά. Αν βρισκόμασταν στη θέση του δε θα νιώθαμε τουλάχιστον άβολα;
Μιλώντας για την εποχή μας πιστεύεις πως το σύστημα μετατρέπει την αγάπη σε απλό σεξ και το σεξ σε πορνογραφία;
Ένα απ’ τα συμπεράσματα που έχω αντλήσει από την πείρα μου, είναι ότι η ζωή κινείται πάντα αντίθετα στις προσδοκίες μας. Ως εκ τούτου θεωρώ πως κανένα σύστημα δεν μπορεί να ελέγξει την εξέλιξη των ανθρωπίνων πραγμάτων. Αυτό πάντως που παρατηρώ γύρω μου είναι πως υπάρχει απ’ τη μια πολύ λιγότερος ρομαντισμός, απ’ την άλλη πολύ μεγαλύτερος φόβος για τον έρωτα. Πιθανώς γι’ αυτό το λόγο στην εποχή μας συμβαίνει περισσότερο σεξ για το σεξ και μόνο – πράγμα όχι απαραίτητα κακό, εφόσον το καλό σεξ δεν σχετίζεται κατ’ ανάγκη με το πόσο ερωτευμένος είσαι. Από ‘κεί και πέρα, το γεγονός ότι στην εποχή μας τόσοι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να σεξάρουν σε κοινή θέα προσωπικά με σοκάρει. Αναρωτιέμαι βέβαια εάν τους κινεί απλή ωραιοπάθεια ή αν το κάνουν από οικονομική ανάγκη. Στη πρώτη περίπτωση το βρίσκω θλιβερό. Στη δεύτερη θεωρώ την ανεξέλεγκτη αυτή έκθεση πιο άγρια απ’ την πορνεία.
ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΑΤΡΟ Οι αναγνώστες του «α» θα δουν την παράσταση σε avant premiere στις 13/2. Πληροφορίες στο τεύχος που κυκλοφορεί στα περίπτερα στις 12/2.
Περισσότερες πληροφορίες
Effect - Τομογραφία του Έρωτα
Δύο νέοι συμμετέχουν σε ένα πείραμα που εξετάζει τις αιτίες του έρωτα. Όταν ερωτεύονται, το πείραμα τινάζεται στον αέρα και οι γιατροί αναθεωρούν τα όρια ανάμεσα στην τρέλα και την υγεία, στον άνθρωπο και τη χημεία
