© Vangelis Patsialos, Technopolis City of Athens
"Είμαστε εδώ σήμερα γιατί έχουμε ανάγκη να είμαστε μαζί.” είπε το Judith Butler ξεκινώντας την ομιλία του, και το όμορφο πλήθος (όπως θα το χαρακτήριζε αργότερα το Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη, συγγραφέας και ερευνητό, που συμμετείχε στο πάνελ μαζί με την Αθηνά Αθανασίου, Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) που είχε γεμίσει τη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης και τα πεζοδρόμια της Φωκίωνος Νέγρη ήδη μια ώρα πριν την έναρξη το επιβεβαίωνε με την ενέργειά του, το ενθουσιώδες χειροκρότημα, τα συνθήματα για την Παλαιστίνη, τις καταλήψεις, τη Jackie ζει.
Ο Κωστής Παπαϊωάννου, πρόεδρος της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων που υποστήριξε την εκδήλωση σε διοργάνωση του Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή και των εκδόσεων Αλεξάνδρεια (από τις οποίες κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Butler "Ποιός φοβάται το φύλο;”), είχε προηγουμένος απευθύνει χαιρετισμό επισημαίνοντας τη σημασία του ότι η συγκεκριμένη ομιλία γίνεται στον δημόσιο χώρο και το διακύβευμα του να αναδειχθούν οι όροι για νέες συμμαχίες στις συνθήκες κηρυγμένου ιδεολογικού πολέμου όπου ο νέος αυταρχισμός και η αναδυόμενη ακροδεξιά θέτουν τους όρους της δημόσιας συζήτησης, αναφερόμενος μεταξύ άλλων και στην εργαλειοποίηση της κατηγορίας περί αντισημιτισμού.
Με το πλέον επιδραστικό έργο στις σπουδές φύλου, την queer και φεμινιστική θεωρία, την πολιτική φιλοσοφία και ηθική, το Τζούντιθ Μπάτλερ ήρθε στην Αθήνα για να μιλήσει με αφορμή το καινούργιο του βιβλίο "Ποιος φοβάται το φύλο;" για τα ζητήματα φύλου, για την anti – gender στρατηγική της ακροδεξιάς, για τα διακυβεύματα που προκύπτουν από την αντιδραστικοποίηση της δημόσιας συζήτησης στο διεθνές και εγχώριο συγκείμενο αλλά και τις αντιστάσεις που είναι αναγκαίο να χτιστούν. Το βιβλίο του "Αναταραχή φύλου” θεωρείται σημείο αναφοράς για τη την επιτελεστικότητα του φύλου και τους μηχανισμούς που παράγουν την υποτιθέμενη συνοχή μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου και σεξουαλικότητας, ενώ μέρος της κριτικής που έχει δεχθεί το Μπάτλερ, πέρα από την anti-woke ρητορική, εντοπίζεται στη μη αποτελεσματικότητα που συνεπάγεται η επικέντρωση στο φύλο έναντι π.χ. της τάξης στους αγώνες για την κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά και, πιο πρόσφατα, για τη μη εμφατική καταδίκη της κακοποίησης των Ισραηλινών γυναικών θυμάτων της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς.
Το Butler αναφέρθηκε ιδιαίτερα στην αίσθηση του τέλους του κόσμου που βιώνουν πολλά άτομα σήμερα και στο πώς οι εμπειρίες άλλων μας έχουν αποδείξει ότι μπορεί να υπάρξει συνέχεια και αγώνας και μετά το τέλος του κόσμου. 'Ένα χρόνο μετά τη συγγραφή του βιβλίου του δεν θα μπορούσε να είχε προβλέψει πόσο θα είχε ενταθεί η αυταρχικοποίηση στην οποία αναφέρεται, παρόλα αυτά, παραδείγματα όπως αυτά των βιβλιοθηκονόμων στη Φλόριντα που αρνήθηκαν να αποσύρουν βιβλία που δεν συμφωνούν με τα πιστεύω ορισμένων, κάνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις την πρώτη τους ίσως πολιτική πράξη, ή των δομών που εξακολουθούν να προσφέρουν αναπαραγωγική βοήθεια σε ευάλωτες και περιθωριοποιημένες κοινότητες παρά τις απαγορεύσεις και διακοπές των χρηματοδοτήσεων, αποτελούν σημάδια αναδυόμενων εστιών αντίστασης.
Η αντίπαλη φαντασία και οι τεχνολογίες που θα την κάνουν ελκυστική
'Ένα από τα θέματα γύρω από το οποίο επικεντρώθηκε μεγάλο μέρος της ομιλίας ήταν το γεγονός ότι η ακροδεξιά και η νέα αυταρχικοποίηση έχει μελετήσει και δημιουργήσει εκείνους τους μηχανισμούς και την τεχνολογία, τις ψηφιακές πλατφόρμες που κινητοποιούν το πάθος των ανθρώπων και εργαλειοποιούν τους φόβους και τις αγωνίες τους. Το Butler αναφέρθηκε ιδιαίτερα στον μηχανισμό που κινητοποιήθηκε, από τον Elon Musk και γενικότερα, ενάντια στην εκλογή της Κάμαλα Χάρις διαδίδοντας ψευδείς κατασκευές, όπως ότι θα προμόταρε τις τρανς εγχειρήσεις των μεταναστών και θα σκούρηνε κι άλλο τις ΗΠΑ, καταφέροντας να συνθέσει διαφορετικές φοβίες, π.χ. για μια μαύρη γυναίκα πρόεδρο, για το φύλο, τα μεταναστά. Επέμεινε, λοιπόν, ότι παράλληλα με το ψυχοκοινωνικό πλαίσιο, όπου είναι ανάγκη πρώτα απ’ όλα να φανταστούμε τα νέα πάθη γύρω από τα οποία μπορούμε να συνασπιστούμε, πρέπει να αναζητηθούν από την αριστερά και οι μηχανισμοί, ειδικότερα στην ψηφιακή σφαίρα, που θα μπορέσουν να κάνουν αυτά τα πάθη εκλυστικά μελετώντας τους αντίστοιχους μηχανισμούς της ακροδεξιάς.
"Η εποχή δεν είναι τόσο σκοτεινή όσο φαίνεται, κανείς δεν μας έχει πάρει την φαντασία. Πρέπει να πάρουμε την πολιτική της ζωής μακριά από την ακροδεξιά, να φτιάξουμε τη δική μας πολιτική της ζωής.”
Αυτή η "αντίπαλη φαντασία” (counter fantasy), που πρέπει να συγκροτηθεί απέναντι στο φαντασιωτικό της ακροδεξιάς και του νέου αυταρχισμού, ίσως έχει να κάνει με την πέρα από τον άνθρωπο ζωή και την ισότητα όλων των ζωντανών όντων και την κλιματική δικαιοσύνη. "Η εποχή δεν είναι τόσο σκοτεινή όσο φαίνεται, κανείς δεν μας έχει πάρει την φαντασία. Πρέπει να πάρουμε την πολιτική της ζωής μακριά από την ακροδεξιά, να φτιάξουμε τη δική μας πολιτική της ζωής. Πρέπει να βρούμε τα αντιφασιστικά πάθη και τις τεχνολογίες που θα τα κάνουν ελκυστικά. 'Όπως λένε και οι φίλες μου από το κίνημα Ni Una Menos (Ούτε μία λιγότερη) στην Αργεντινή (σ.σ. το φεμινιστικό κίνημα που προέκυψε ως απάντηση στα υψηλά ποσοστά γυναικοκτονιών και έμφυλης βίας) ναι, υπάρχουν δύο φύλα, οι φασίστες και οι αντιφασίστες”. Υποστήριξε τη δύναμη της τέχνης και της θεωρίας στο δρόμο της κατάφασης, στο να επιβεβαιώσουμε τις αρχές μας μιλώντας για εκείνα που αγωνίζονται για τη δημοκρατία ακόμη κι αν ο κόσμος τους έχει τελειώσει, με ιδιαίτερη αναφορά στην ποινικοποίηση της διαμαρτυρίας στα πανεπιστήμια και στο φόβο και τον θυμό που βιώνουν στις ΗΠΑ για τα φοιτητά τους που διαδήλωσαν υπέρ της Παλαιστίνης και απειλούνται με απέλαση ή φυλάκιση ή στα τρανς άτομα που μεταφέρονται από τις γυναικείες στις ανδρικές φυλακές κινδυνεύοντας.
Πόσο κριτικός είναι ο "κριτικός του φύλου" φεμινισμός;
Σχετικά με τις τρανσφοβικές ιδεολογίες, με τις οποίες συντάσσονται και οι TERF ή κατά δήλωση "κριτικών του φύλου" φεμινίστριες, μια συζήτηση που έχει ανοίξει και στην Ελλάδα, μας θύμισε ότι αν τώρα είναι οι τρανς που ορισμένες θέλουν να τους αφαιρέσουν τα δικαιώματά τους αύριο θα είναι κάποια άλλα, τα μεταναστά, οι φεμινίστριες… "Ναι, οι γυναίκες θα πρέπει να νιώθουν ασφάλεια να κυκλοφορούν το βράδυ στους δρόμους. Ναι, τα τρανς άτομα θα πρέπει να νιώθουν ασφάλεια να κυκλοφορούν το βράδυ στους δρόμους. 'Όλα φοβόμαστε το φύλο, γιατί είναι προσωπικό και περίπλοκο.”, είπε χαρακτηριστικά απαντώντας στο ερώτημα του τίτλου του βιβλίου που διερευνά το φάντασμα στο οποίο έχει εξελιχθεί το φύλο.
"Οι φεμινίστριες που θεωρούν ότι τα δικαιώματα των τρανς ή οι κινητοποιήσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ είναι περισπασμός ή απειλή πρέπει, με ειλικρίνεια, να συνειδητοποιήσουν ότι όλοι οι αγώνες μας συνδέονται πλέον, καθώς προσπαθούμε να υπερνικήσουμε τις δυνάμεις που επιδιώκουν να μας στερήσουν βασικούς όρους βιωσιμότητας."
Στο βιβλίο του το Butler (μετάφραση Γιώργος Καράμπελας) υποστηρίζει ότι "το γεγονός ότι το "φύλο” αποκαλείται ιδεολογία είναι ένα παράδειγμα της εξωτερίκευσης, της προβολής και της αντιστροφής των νοημάτων που συμβαίνουν στη ζώνη του φαντασιωτικού.(...) Το φύλο δεν είναι δευτερεύον ζήτημα για τον Όρμπαν, τον Πούτιν ή τη Μελόνι, αλλά κεντρικό θέμα συστράτευσης για την υπεράσπιση των εθνικών αξιών, ακόμα και της εθνικής ασφάλειας. Οι φεμινίστριες που θεωρούν ότι τα δικαιώματα των τρανς ή οι κινητοποιήσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ είναι περισπασμός ή απειλή πρέπει, με ειλικρίνεια, να συνειδητοποιήσουν ότι όλοι οι αγώνες μας συνδέονται πλέον, καθώς προσπαθούμε να υπερνικήσουμε τις δυνάμεις που επιδιώκουν να μας στερήσουν βασικούς όρους βιωσιμότητας.(...) Οι σύγχρονοι αυταρχικοί μπορεί να μη θεωρούν ότι είναι φασίστες, βασίζονται όμως στη φασιστική τεχνική και στην υποδαύλιση φασιστικών παθών για να μείνουν στην εξουσία. (...) Η απελευθέρωση ριζοσπαστικών δημοκρατικών δυνατοτήτων από τις δικές μας διευρυνόμενες συμμαχίες μπορεί να δείξει ότι είμαστε από την πλευρά της βιώσιμης ζωής, της αγάπης με όλες τις δυσκολίες της, της ελευθερίας, κάνοντας τα ιδεώδη αυτά τόσο δυνατά ώστε κανένας άνθρωπος να μην μπορεί να τα παραβλέψει, κάνοντας την επιθυμία επιθυμητή ξανά με τρόπο ώστε οι άνθρωποι να θέλουν να ζήσουν, και να θέλουν να ζήσουν μαζί τους κι άλλοι, στον κόσμο που οραματιζόμαστε, έναν κόσμο όπου το φύλο και η επιθυμία να ανήκουν σε ό,τι εννοούμε ως ελευθερία και ισότητα.”
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
Μένοντας με την αναταραχή
Συζητώντας με την Αθηνά Αθανασίου και το Μυρτώ Τσιλιμπουνίδη υποστήριξαν ότι η θεωρία όπως και η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, γιατί μας βοηθούν να σκεφτούμε τον κόσμο με τρόπο που δεν μπορούμε αλλιώς, η τρανσφοβία δεν είναι φεμινισμος, ενώ έχει σημασία να επιμείνουμε στην πολυπλοκότητα που συνεπάγεται το φύλο, ενάντια στην προσπάθεια που γίνεται από διαφορετικές μεριές για να απλοποιηθεί αυτό εκ νέου.
Αναφερόμενο, τέλος, στα κινήματα και την αλληλεγγύη, για τα οποία χρειάζεται κάποιες φορές να συνεργαστείς με πατριαρχικές αριστερές δυνάμεις ή ανθρώπους με τους οποίους σας χωρίζουν πολλά, το Μπάτλερ τόνισε τη σημασία να αφήσεις στην άκρη τις διαφορές σου όταν ο σκοπός είναι μεγαλύτερος από σένα.
Φεύγοντας από την παλλόμενη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, το επείγον και δυστυχώς αναπάντητο ερώτημα του πώς θα κάνουμε τα πάθη μας επιθυμητά ενάντια στη μηχανή φόβου και μίσους που έχει στηθεί τόσο επιμελώς διεθνώς πλανάται στον αέρα. Το μαζί και η θεωρία είναι πάντως μια πρώτη, αναγκαία συνθήκη για να φανταστούμε αρχικά την απάντηση.
Διαβάστε Επίσης
Διαβάστε Επίσης
