Έκθεση 'Δημοκρατία', Γιάννης Ψυχοπαίδης, Οι Σωτήρες, 1972, Συλλογή καλλιτέχνη
Ακούω την εικαστικό Βιργινία Μαστρογιαννάκη να διαβάζει το Άρθρο 86 του Συντάγματος (Δίωξη κατά μελών της Κυβέρνησης, Ειδικό Δικαστήριο) κάπου προς το τέλος της περφόρμανς διάρκειας 4,5 ωρών με τίτλο "reading in/reading out " στο αμφιθέατρο της Εθνικής Πινακοθήκης το περασμένο Σάββατο. Η κοπιώδης αυτή επιτελεστική ανάγνωση απαιτεί τον συντονισμό της εκφοράς του λόγου με την αναπνοή, σιγώντας έτσι με τρόπο τυχαίο, σημεία του Συντάγματος, όταν το σώμα έχει ανάγκη από οξυγόνο. Σκέφτομαι πόσες σημασίες και συναισθήματα μπορεί να γεννήσει μια κατά τα άλλα "ουδέτερη" φράση-επικεφαλίδα όπως "Σχέσεις βουλής και κυβέρνησης" όταν ακούγεται σε ένα τέτοιο πλαίσιο, αλλά και σε τι εγκεφαλική, συνειρμική και συναισθηματική διαδικασία μας βάζει η προσπάθειά μας να ακούσουμε τις λέξεις που λείπουν ή η υπενθύμιση συχνά-πυκνά της φράσης "Όπως νόμος ορίζει".
Λίγους ορόφους πιο κάτω, η ομαδική έκθεση "Δημοκρατία", σε επιμέλεια της Συραγώς Τσιάρα, εικονοποιεί γλαφυρά και στοχευμένα τη μετάβαση από τα αυταρχικά καθεστώτα στα δημοκρατικά πολιτεύματα στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία στις δεκαετίες του 1960 και 1970, μέσα από το έργο γνωστών και μη στα καθ’ ημάς καλλιτεχνών, και το ρόλο που έπαιξε η τέχνη στη διαδικασία αυτή. Και μπορεί η "Αντίσταση" και η "Εξέγερση" να είναι δυο αναμενόμενα δυνατές θεματικές ενότητες της έκθεσης, εκεί όμως που το ενδιαφέρον μεγαλώνει είναι στο πώς αρχικά οι καλλιτέχνες κατονομάζουν το "Πρόσωπο του Εχθρού", αλλά και στο πώς, στην τελευταία πλέον ενότητα, καθώς το πένθος και το τραύμα αφήνονται πλέον ελεύθερα να εκφραστούν, η λύπη, η αγανάκτηση και η οργή δίνουν τη θέση τους στη χαρά και τη "Διέγερση" για τις ελευθερίες που σταδιακά κατακτούνται.
Έφυγα από την περφόρμανς και από την έκθεση με εκείνη την αίσθηση ενδυνάμωσης που γεννά η ενασχόληση με την πολιτική, όταν νιώθεις ότι έχεις φωνή, αλλά και ματαίωσης για την αδυναμία των προοδευτικών δυνάμεων του σήμερα να βρουν τη γλώσσα που θα γεννήσει έναν ορίζοντα προσδοκιών και θα συσπειρώσει ένα ευρύτερο ακροατήριο.
Νικίας Σκαπινάκης, Muhler Leopardo, 1969, [Η γυναίκα-λεοπάρδαλη]
Gouache σε χαρτί, 30 x 21 cm
Nikias Skapinakis Collection © Nikias Skapinakis
Η συν-αισθηματική στροφή σε τέχνη και πολιτική
Στο βιβλίο της "Προς μια πράσινη δημοκρατική επανάσταση", που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά, η Σαντάλ Μουφ (εκδόσεις Εκκρεμές), η φιλόσοφος που ταυτίστηκε με την υποστήριξη του αριστερού λαϊκισμού στον αγώνα για μια πιο δημοκρατική κοινωνία, επιμένει στην πίστη της στη δύναμη των συναισθημάτων και την "αγωνιστική" διάσταση της πολιτικής. Στην τρέχουσα συγκυρία (το βιβλίο κυκλοφόρησε την εποχή που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία) που χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη δυσαρέσκεια απέναντι στη δημοκρατία και ένα ανησυχητικό επίπεδο αποχής, η συγγραφέας θεωρεί ζωτικής σημασίας την ανάδειξη της στρατευμένης φύσης της πολιτικής και της κεντρικής σημασίας των συναισθημάτων που θεωρεί ότι έχουν αφεθεί αποκλειστικά στα χέρια των ακροδεξιών λαϊκιστών. Υποστηρίζει ότι η κρίση του κορονοϊού και η κλιματική έκτακτη ανάγκη έφεραν στο προσκήνιο την ισχυρή ανάγκη για προστασία, δημιουργώντας πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση αυταρχικών μορφών πολιτικής. Αναφερόμενη στη συν-αισθηματική στροφή στις τέχνες και τις ανθρωπιστικές επιστήμες, στον Σπινόζα αλλά και στον Γιάννη Σταυρακάκη υποστηρίζει πως το πολιτικό σώμα είναι ζήτημα συναισθημάτων και βλέπει στην Πράσινη Νέα Συμφωνία ένα νέο μέτωπο ριζοσπαστικοποίησης της δημοκρατίας και ταύτισης ομάδων και κινημάτων με ετερογενή αιτήματα.
Equipo Crónica (1964-1981), Espectador de espectadores, 1972, [Θεατής θεατών]
Πολύχρωμος χαρτοπολτός [μία από εκατό φιγούρες που αναπαριστούν όργανα της μυστικής αστυνομίας που τοποθετήθηκαν μεταξύ του κοινού του Frontón Labrit στη διάρκεια των Συναντήσεων της Παμπλόνα], 132 × 44 × 75 εκ.
© Museo National Centro de Arte Reina Sofia DE02143
Παρ’ όλη την κριτική που μπορεί να (και έχει ήδη) γίνει στη συλλογιστική της Μουφ, ακούγοντας την ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ στην ορκωμοσία του, όπου η επίκληση στο συναίσθημα της ζήλιας είναι ήδη ορατή από τις πρώτες γραμμές και η μνησικακία ενάντια στην προδοσία που υποτίθεται ότι υπέστη ο λαός εκφράζεται έντονα, είναι σαφές το επείγον της αναζήτησης εκείνης της ταύτισης που θα κινητοποιήσει περισσότερους να συμμετέχουν στην πολιτική με στόχο τη δημιουργία των συνθηκών για μια κοινωνία όπου οι δημοκρατικές αρχές της ελευθερίας και της ισότητας θα ξαναποκτήσουν το νόημά τους. Καθώς ο Τραμπ δηλώνει ότι η Αμερική θα αποσυρθεί από τη συμφωνία για το κλίμα, θα νομοθετήσει για την κοινωνία των δύο φύλων και θα αποκαταστήσει την ελευθερία (με τη βοήθεια των social media που ήδη διά στόματος Μαρκ Ζούκερμπεργκ μας πληροφόρησαν ότι είναι καιρός να επιστρέψουμε στις ρίζες μας γύρω από την ελεύθερη έκφραση καταργώντας το fact-checking), αναρωτιέσαι ποιος και πώς μπορεί να επαναφορτίσει λέξεις όπως η υπερηφάνεια (4 αναφορές στην ομιλία του), η ελευθερία (9 αναφορές) και η δημοκρατία (μόλις μία φορά);
Διαβάστε Επίσης
