Κρυμμένο σε μια γειτονιά κατοικιών πίσω από τη Στέγη Ωνάση, όχι μακριά από το ιδιαίτερο σύμπλεγμα του Δουργουτίου αλλά και από τα νέα στέκια που αναδεικνύουν τον Νέο Κόσμο σε νέα πιάτσα εξόδου της πόλης το Neo Cosmos άνοιξε πριν λίγο καιρό τη δράση του στο κοινό. Τουλάχιστον με την έννοια του συγκεκριμένου, επισκέψιμου χώρου στον χάρτη, αφού η δράση της ομάδας Εργαστήριο για τα Αστικά Κοινά (LUC) που βρίσκεται πίσω από αυτό έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό και έχει παρουσιάσει ήδη κάποια από τα έργα της. Άλλωστε η φόρμα της συνεργασίας που προτείνουν πάει πέρα από την απτή φόρμα ενός πολιτιστικού γεγονότος και χρησιμοποιεί ως βασικό εργαλείο την καλλιτεχνική έρευνα.
Από την τοιχογραφία Pissa & Vresthenis, με την οποία βανδαλίζουν, τρόπο τινά, τη βιτρίνα του χώρου, ως το σπάσιμο της τουαλέτας - σχόλιο για την προσβασιμότητα και ιδίως το βίντεο του υπογείου, όπου χρησιμοποιώντας τη μηχανή διαδικτυακών παιχνιδιών sansar.com δημιούργησαν ένα εθιστικό ψηφιακό κόσμο ο οποίος αποτελείται από ένα avatar, ένα τραπ μουσικό βίντεο και τρισδιάστατες σαρώσεις τοποθεσιών που (θα) αποτελούν σημεία έρευνας και αναφοράς για την ομάδα του LUC στην περιοχή του Νέου Κόσμου, το πρώτο γεγονός που συμβαίνει στον χώρο τους χαρτογραφεί τα πεδία έρευνάς τους αλλά και τη ματιά και τα εργαλεία τους. Κυρίως όμως τα υπονοούν τα ίχνη των συναντήσεών τους στο πατάρι.
Τι είναι ο Neo Cosmos;
Το Neo Cosmos προέκυψε από το χώρο που βρήκαμε στο Νέο Κόσμο, τον οποίο όμως δεν προλάβαμε να κατοικήσουμε εξαιτίας της επιδημίας, όποτε αρχίσαμε να δουλεύουμε τη διαδικτυακή μας παρουσία με μια διάθεση προσφοράς και ψηφιακού διαμοιρασμού. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να διευρυνθεί η ομάδα με τη συμμετοχή νέων ατόμων και, κατά συνέπεια, το πεδίο μελέτης μας. Τώρα πια, κατοικώντας στο χώρο του Νέου Κόσμου, προκύπτουν και νέα πεδία έρευνας με χωρικές ποιότητες. Θα λέγαμε ότι το Neo Cosmos προσομοιάζει περισσότερο με τη φόρμα μιας καλλιτεχνικής ομάδας/δικτύου η οποία παράγει καλλιτεχνική έρευνα χρησιμοποιώντας πρακτικές που έρχονται είτε από το χώρο της διανόησης είτε από το δρόμο, παρά με τη φόρμα ενός χώρου πολιτισμού με εκθεσιακά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Η επιλογή της τελικής μορφής της εκάστοτε δράσης έχει να κάνει με τη συνέπειά της σε σχέση με το περιεχόμενο του αντικειμένου μελέτης μας, με εύρος το οποίο εκτείνεται από εκδόσεις μέχρι επιμέλειες και παραγωγή καλλιτεχνικού έργου.
Πότε συγκροτήθηκε το Εργαστήριο για τα Αστικά Κοινά (LUC) και με ποιόν τρόπο συνδυάζει έρευνα, καλλιτεχνικές πρακτικές, αστικές παρεμβάσεις και εκπαίδευση;
Το 2018 ξεκινήσαμε να συμβιώνουμε κάτω από αυτό το σχήμα αλλά θα λέγαμε ότι το 2020 έγιναν ξεκάθαρες οι προθέσεις μας για το ποιά συμβολή θέλουμε να έχουμε στην εντόπια πολιτισμική σκηνή. Στόχος μας είναι η πρακτική μας να εφάπτεται περισσότερο σε αυτή μιας καλλιτεχνικής ομάδας, με κεντρικό άξονα την ευρύτητα ή/και την απουσία φόρμας σχετικά με το παραγόμενο έργο. Για παράδειγμα, έχουμε αρχίσει να ψηφιοποιούμε ανεξάρτητα ελληνικά φεμινιστικά έντυπα, επίσης έχουμε συστήσει μια συνθήκη παραγωγής ομαδικού καλλιτεχνικού έργου, τις αγκύλες [], η οποία μας δίνει τη δυνατότητα να συνυπάρχουμε με μη σταθερά μέλη της ομάδας ή και να συνεργαζόμαστε με άτομα που δεν εμπλέκονται άμεσα με το Neo Cosmos.
Ένα ακόμα πολύ αγαπημένο μας έργο είναι η επιμέλεια με τίτλο Open Love Letters με γυναίκες που βρίσκονται στο χώρο του πολιτισμού, από τις οποίες ζητήσαμε να μας γράψουν ένα γράμμα κατά την περίοδο της καραντίνας. Ακόμα μεταφράσαμε κείμενα που γράφτηκαν στο πρώτο κύμα της πανδημίας, τα οποία έγιναν και ηχητικά αρχεία, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να τα ακούσουν όλ@ όσ@ δεν μπορούσαν να περνούν χρόνο μπροστά στον υπολογιστή για ανάγνωση, εξαιτίας του φόρτου εργασίας που είχε αυξηθεί, παράλληλα με την παραμονή των παιδιών τους στο σπίτι.
Μια ακόμα πτυχή των δράσεών μας αποτελεί το Every Cinema μαζί με την Δανάη Αναγνώστου, που ως έντυπο αλλά και σειρά προβολών είναι ένα ευέλικτο πεδίο μελέτης της κινούμενης εικόνας, προορισμένο να εξετάσει πώς μπορούν να αναπτυχθούν θηλυκότητες γύρω και πέρα από τη δημιουργία, τη μητρότητα, τον ερωτισμό και την επιθυμία. Και τέλος, φτάνοντας στο σήμερα, έχουμε το άνοιγμα του χώρου μας με μια έκθεση πρακτικών από άτομα που εμπλέκονται στο LUC.
Η τοιχογραφία είναι ένα από τα μέσα που δουλεύετε τόσο στο Pissa & Vresthenis όσο και στο ‘A cyber-eco-feminist goat path: Towards West Attica my hometown’ που παρουσιάστηκε στο Waste/d Pavilion Επεισόδιο 1. Γιατί και με ποιόν τρόπο σας ενδιαφέρει;
Είναι μία από τις πρακτικές των ατόμων που συστήνουν το Neo Cosmos η οποία φέρει μέσα της αναφορές βανδαλιστικών χειρονομιών ή/και πρωτόγονων "μη πολιτισμένων” γραφών. Με την χρήση τους μας ενδιαφέρει να διερευνήσουμε εκείνες τις αναταράξεις οι οποίες προκαλούνται μέσω δράσεων φαινομενικά ετερόκλητων με το πλαίσιο στο οποίο τοποθετούνται, αποκαλύπτοντας έτσι τις θεσμικές ρωγμές εντός των οποίων εμείς θέλουμε να κατοικούμε. Παρόλα αυτά, δεν θέλουμε οι παραπάνω διατυπώσεις να προκαταβάλλουν τη χρήση των συγκεκριμένων εργαλείων στη συνέχεια της καλλιτεχνικής μας έρευνας\πρακτικής, καθώς η περαιτέρω οικειοποίηση τους μπορεί ταυτόχρονα και να τα αποδυναμώσει. Θεωρούμε πως οι δύο προαναφερόμενες περιπτώσεις αποτέλεσαν αφενός ένα ικανό πεδίο πειραματισμού σε σχέση με την ανθεκτικότητα\ελαστικότητα ενός υπάρχοντος ‘χώρου’ και αφετέρου συντέλεσαν στο πλάσιμο ενός νέου. Τελικά, προσπαθούμε να συνδυάζουμε επιμελημένες πολιτιστικές διαδικασίες μαζί με άτυπες χειρονομίες διαμορφώνοντας καλλιτεχνικές πρακτικές οι οποίες δημιουργούν ενδιάμεσους χώρους.
Τι είναι Το φάντασμα της Καλλιόπης ή αλλιώς το πρόβλημα της τουαλέτας;
Η πρόταση των Μαρία Φ. Nτολόρες & Σοφία Ντώνα για το Neo Cosmos επικεντρώνεται στο αίτημα για προσβασιμότητα και συγκεκριμένα στην εξολοκλήρου ανακατασκευή της τουαλέτας του χώρου. Είναι μία in situ παρέμβαση, ένα έργο σε εξέλιξη. Στο κοινό τους κείμενο-το οποίο αποτελεί ένα πρώτο δείγμα της σχετικής έκδοσης που θα ακολουθήσει - οι Ντολόρες και Ντώνα αναφέρουν μεταξύ άλλων: "Θα ήταν παράδοξο να μιλάμε για κοινά χωρίς να αναγνωρίζουμε τα προνόμια, τις αντιφάσεις και τη θεσιακότητα των πολιτικών της συμπερίληψης. Η αρχιτεκτονική των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων ορίζει κοινωνικές ιεραρχίες. Σκοπός αυτής της παρέμβασης είναι να προσβάλουμε το ηγεμονικό παράδειγμα που καθιστά φαντάσματα τα "διαφορετικά" ή περιθωριοποιημένα σώματα μας ή τουλάχιστον να κάνουμε ορατή την απουσία μας/τους. Πώς δημιουργούμε χώρους συνάντησης αλλά και επανορθωτικές διαδρομές μεταξύ κοινών και περιφραγμένων, μεταξύ κανονικών και άλλων; Μεταξύ των "κοινών" και των "απότακάτωκοινών;". Γκρεμίζοντας τους τοίχους της υφιστάμενης τουαλέτας "ζητάμε να συμμετέχουμε, να διαλύσουμε, να ρίξουμε τις κατασκευές που αυτήν την στιγμή μας εμποδίζουν από το να συναντηθούμε, από το να δούμε πέρα από αυτές και να έχουμε πρόσβαση στους τόπους πίσω από τα τείχη τους". (...)"γιατί μόλις ρίξουμε τα τείχη, θα βλέπουμε περισσότερο και διαφορετικά, και θα έχουμε μια νέα αίσθηση του τι επιθυμούμε, του τι είμαστε και τι θέλουμε να γίνουμε".
Στο A Whole New Online Cosmos χαρτογραφείτε κάποιες περιοχές ενδιαφέροντος στην περιοχή. Τι σας τράβηξε σε αυτές και με ποιόν τρόπο σκέφτεστε να τις προσεγγίσετε;
Μας ενδιαφέρει να αισθανόμαστε μια συγγένεια με τις ιστορικές καταβολές τους και την ποιητική αυτών. Σχετικά με την πλατεία Κυνοσάργους, για παράδειγμα, γνωρίζουμε πως κατά την Κλασική και Ελληνιστική περίοδο το Κυνοσάργους ήταν ένα γυμνάσιο για τους Αθηναίους Νόθους και ο χώρος όπου δίδασκαν οι Κυνικοί φιλόσοφοι. Ως "Νοθοί" χαρακτηρίζονταν όσοι/ες δεν είχαν την ιδιότητα του αθηναίου πολίτη, επειδή είχαν γεννηθεί από σκλάβο, αλλοδαπό ή πόρνη, ενώ τις γυναίκες τις υποδέχονταν ως ίσες. Για παράδειγμα το Δουργούτι ξεκίνησε ως φαβέλα, κατασκευασμένη άναρχα, λέγεται ότι ακόμα και αυτοί/ες που κατοικούσαν εκεί μπορούσαν να προσεγγίσουν την κατοικία τους χρησιμοποιώντας μόνο συγκεκριμένους δρόμους, αν άλλαζαν πορεία θα χανόταν! Επίσης είχαν και έντονη αντιστασιακή δράση κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών που δεν είναι ευρέως γνωστή ή τουλάχιστον προβεβλημένη. Το Δουργούτι συντηρεί το χαρακτήρα του, καθώς ακόμη και σήμερα δέχεται νέα κύματα μεταναστών και προσφύγων. Σε σχέση με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης πιστεύουμε ότι δε γίνεται να αδιαφορήσουμε γι’αυτό. Είμαστε πέντε λεπτα απόσταση αλλά αποτελεί, ούτως ή άλλως, κεντρικό θέμα σε όλους/ες εμάς που συμμετέχουμε στην πολιτισμική δραστηριότητα της πόλης.
Το ‘A cyber-eco-feminist goat path: Towards West Attica my hometown’ ήταν μια προσπάθεια αυτοθεωρίας παράλληλα με ένα έναυσμα για την παραγωγή εικαστικών έργων. Ποιές θεωρείτε ότι είναι οι δυνατότητες αλλά και οι προκλήσεις μιας τέτοιας ερευνητικής καλλιτεχνικής μεθόδου; Πώς θα εξελίξετε την έρευνα;
Θα λέγαμε οι προκλήσεις σε τέτοια ανοιχτά σχήματα είναι το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα. Καθώς και η δική μας αισθητική έχει μορφοποιηθεί εν μέρει μέσω της εμπλοκής μας σε κυρίαρχα ιδρυμάτα, από τα εκπαιδευτικά μέχρι και τα έντυπα σύγχρονης τέχνης με "κύρος” τα οποία δημιουργούν αισθητικούς κανόνες, ακόμα κι εμείς δεν έχουμε αποβάλει πλήρως ούτε αυτές τις καταβολές αλλά ούτε και το φόβο μας για το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα. Από την άλλη όμως μας δίνεται η δυνατότητα να εξασκούμαστε έτσι ώστε να καταρρίψουμε ολοσχερώς τις αισθητικές μας "αξίες”, να αποιδρυματοποιήσουμε την αισθητική ή αλλιώς να την αποαποικιοποιήσουμε ξεκινώντας πρώτα από εμάς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι συνεχίζουμε αυτές τις ασκήσεις μέσα και από αλλά έργα μας. Από την Ελευσίνα στον Νέο Κόσμο.
Τον τελευταίο καιρό υπάρχει στην Ελλάδα μια πύκνωση καλλιτεχνικών/ερευνητικών πρότζεκτ που εστιάζουν στο τοπίο, αστικό και μη, ενώ διεθνώς γίνεται λόγος για την αγροτικοποίηση της τέχνης, τη στροφή στην ύπαιθρο μέσω συνεργατικών πρότζεκτ. Πώς τοποθετείστε εσείς;
Πάρα πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση και δεν έχουμε απάντηση. Το πρώτο που μας έρχεται στο νου είναι να τη μελετήσουμε και να την απαντήσουμε μαζί σας, με τη συλλογικότητα που είσαι μέρος της, την Προσωρινή Ακαδημια Τεχνών. Αυτή η ανοιχτή πρόσκληση είναι η τοποθέτησή μας για τώρα.
Τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον στο Neo Cosmos;
Αρχικά θέλουμε να παρουσιάσουμε τις πρακτικές με τα πεδία μελέτης των ατόμων που σχετίζονται με το Neo Cosmos. Για τον λόγο αυτό ξεκινήσαμε με την Neo Cosmos: Between a Cultural Center and a Public Space, όπου το Pissa & Vresthenis είναι μία τοιχογραφία διπλής όψης στα παράθυρα και πρόσοψη του χώρου Neo Cosmos των [Κωστή Δαμουλάκη, Δόμνας Δεγαΐτα, Σοφοκλή Κουτσουρέλη, Παναγιώτη Λιανού και Πέγκυς Ζάλη].Το έργο στέκεται σε μία ρωγμή: "εντός” ενός -εν δυνάμει- πολιτιστικού κέντρου αλλά και "εκτός” του, στο δημόσιο χώρο. Στο ισόγειο παρουσιάζεται η παρέμβαση των Μαρία Φ. Nτολόρες & Σοφία Ντώνα, με τίτλο Το φάντασμα της Καλλιόπης ή αλλιώς το πρόβλημα της τουαλέτας και στο υπόγειο παρουσιάζεται το βίντεο με τίτλο A Whole New Online Cosmos, ένα εικονικό τοπίο που ερευνά τις δυνατότητες του διαδικτυακού site-specificity της περιοχής του Νέου Κόσμου, των [Σοφοκλή Κουτσουρέλη, Παναγιώτη Λιανού και Πέγκυς Ζάλη].
Τον Ιούλιο θα παρουσιάσουμε μια έκθεση επιμελημένη από τον Mao Mollona με τίτλο "SOMOS FRAGMENTOS DE LA LUZ QUE IMPIDE QUE TODO SEA NOCHE” (We are fragments of light that prevents that everything becomes night) η οποία θα σχετίζεται με τις γυναίκες στο κίνημα των Ζαπατίστας, μαζί με μια αφισοκόλληση από τη Ζαπατιστική προσωπική συλλογή της Ε.Μ. Από το φθινόπωρο θα παρουσιάσουμε τις εκδόσεις που έχουμε οι οποίες θα συνοδεύονται από επιτελέσεις και παρουσιάσεις από τα άτομα που συνέβαλαν σε αυτές. Και τέλος θα μοιραστούμε δημόσια, σταδιακά και περιοδικά τη μελέτη μας σε σχέση με τους τρεις χώρους ενδιαφέροντος μας στο Νέο Κόσμο με βασικό εργαλείο την καλλιτεχνική έρευνα. Πέρα από αυτά ούτε εμείς ξέρουμε. Σίγουρα θέλουμε να αφήνουμε ανοιχτά τα σχήματά μας για όλα όσα μπορούν να προκύψουν στο ενδιάμεσο, για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα καταφέρουμε.
O Neo Cosmos είναι ανοιχτός κάθε Παρασκευή 16:00-20:00 & Σάββατο 13.00-17.00.
Ευστράτιου Πίσσα 51, Νέος Κόσμος
www.neocosmos.gr
