Η επίσκεψη, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και όλες οι δράσεις του πλωτού μουσείου είναι δωρεάν για το κοινό.
Τα μουσεία της Αθήνας είναι αμέτρητα και με τις διάφορες περιοδικές εκθέσεις που ανά διαστήματα φιλοξενούν, μας δίνουν αφορμή να τα επισκεφθούμε ξανά και ξανά. 'Όμως, υπάρχουν μερικά ασυνήθιστα μουσεία που λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξή τους. Ένα από αυτά κρύβεται στη Μαρίνα του Φλοίσβου: το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα.
'Ένα ταξίδι στον χρόνο περιμένει όποιον επιβιβαστεί στο πρώτο αξιόπλοο πλωτό μουσείο της Ελλάδας, έναν πρωτότυπο μουσειακό χώρο με πλούσια ιστορία που για αρκετούς παραμένει άγνωστη. Για όσους δεν έχουν ξανακούσει το "Νεράιδα" - ειδικά για τους νεότερους - το πλοίο ανήκε για πολλά χρόνια στον εφοπλιστή και μεγαλοεπιχειρηματία Γιάννη Λάτση.
Ελάτε να γνωρίσουμε τη συναρπαστική ιστορία του ιδιοκτήτη του, καθώς και την πορεία του επιβατηγού, από τη ναυπήγησή του το 1939 έως τη μετατροπή του στο πρώτο πλωτό μουσείο της Ελλάδας, το 2010.
Ανεβαίνοντας στο "Νεράιδα", ο επισκέπτης αντικρίζει τον βασικό χώρο του πλοίου, ένα σαλονάκι που έχει ανακατασκευαστεί ως αίθουσα εκθέσεων και αφηγείται την ιστορία του Γιάννη Λάτση και του ίδιου του σκάφους. Στην έκθεση παρουσιάζονται προσωπικά αντικείμενα του επιχειρημάτια, οικογενειακές φωτογραφίες, αποκόμματα από εφημερίδες με σημαντικά επιτεύγματα, βραβεία και διακρίσεις που του απονεμήθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του, όπως ο Μεγαλοσταυρός του Τάγματος του Φοίνικα που του δόθηκε το 1965.
Η περιήγηση ξεκινά συστήνοντας στο κοινό τον Γιάννη Λάτση: γεννημένος το 1910 στο Κατάκολο, ο Γιάννης Λάτσης προερχόταν από μία πολύ φτωχή οικογένεια. Μεγαλώνοντας, άρχισε να εργάζεται στο λιμάνι του Κατακόλου, αποκτώντας έτσι γνώσεις γύρω από τη ναυτιλία και το εμπόριο. Μετά τη στρατιωτική του θητεία στα τέλη του 1920, ο Λάτσης άρχισε να ασχολείται με το σταφιδεμπόριο ως μεσάζοντας παραγωγού-εξαγωγέα, ενώ παράλληλα λειτουργούσε ένα μικρό ναυτικό πρακτορείο στην πατρίδα του.
Είκοσι χρόνια μετά, τη δεκαετία του ’40, φτάνει στην Αθήνα μαζί με τη γυναίκα του, Εριέττα, και καταπιάνεται με την αγροτική παραγωγή, συνεχίζοντας ταυτόχρονα να δραστηριοποιείται στον χώρο του σταφιδεμπορίου. Στα τέλη του 1940, με τη βοήθεια ενός φίλου του, αποκτά το μικρό ατμόπλοιο "'Έφφη", το πρώτο του επιβατικό πλοίο. Σύντομα αποκτά ένα δεύτερο, και σειρά έχει το "Νεράιδα" που ήρθε στην ιδιοκτησία του το 1949 και το οποίο αγάπησε περισσότερο από όλα τα πλοία που απέκτησε, αφού αρνούταν να το στείλει για διάλυση μέχρι το τέλος της ζωής του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το "Νεράιδα" είναι το μόνο πλοίο του Γιάννη Λάτση που σώζεται μέχρι σήμερα. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε επιλέχθηκε να παρουσιαστεί σε αυτό η μόνιμη έκθεση για τη ζωή και το έργο του μεγάλου εφοπλιστή.
Μαζί με τα υπόλοιπα επιβατικά πλοία του Γιάννη Λάτση, το "Νεράιδα" δρομολογείται στη γραμμή του Αργοσαρωνικού, η οποία στις αρχές της δεκαετίας του ’50 γνώρισε μεγάλη άνθηση λόγω της ραγδαίας αύξησης του ελληνικού τουρισμού. Την ίδια περίοδο οι επιχειρήσεις του Γιάννη Λάτση εξαπλώθηκαν και στην εμπορική ναυτιλία, ενώ οι μεταφορές μουσουλμάνων προσκυνητών με τα πλοία του οδήγησαν στην ανάπτυξη επιχειρηματικών σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία. Την ίδια εποχή το "Νεράιδα" βρίσκεται επίσης σε ακμή και μάλιστα είναι παρόν σε πολλές από τις σημαντικές στιγμές της δραστηριοποίησης του Λάτση, αποδεικνύοντας την αγάπη του εφοπλιστή για το πλοίο.
'Έχοντας χτίσει ένα γερό όνομα στη διεθνή μεταφορά πετρελαίου και όχι μόνο, ο Γιάννης Λάτσης αποφασίζει να ιδρύσει την Πετρόλα Ελλάς στην Ελευσίνα, έργο που ολοκληρώθηκε το 1973. Στα τέλη του '70 ιδρύει επίσης την κατασκευαστική εταιρεία Petrola International με έδρα τη Σαουδική Αραβία, ενώ το 1990 ο επιχειρηματίας επεκτείνεται και στον χώρο του private banking, έχοντας αγοράσει νωρίτερα την τράπεζα Banque de Dépôts στη Γενεύη. 'Έτσι ιδρύεται η Ευρωεπενδυτική Τράπεζα της Ελλάδος, γνωστή σήμερα ως Eurobank EFG.
Στα μέσα του ’90 ο Γιάννης Λάτσης αποσύρεται λόγω μεγάλης ηλικίας και φεύγει από τη ζωή το 2003, σε ηλικία 93 ετών. 'Όμως το "Νεράιδα" παραμένει στην Ελευσίνα, αφού ήταν επιθυμία του ιδιοκτήτη του να μη σταλθεί ποτέ για διάλυση.
Από την Ιταλία στα ελληνικά νερά
Συνεχίζοντας την κυκλική περιήγηση στο "Νεράιδα", αρχίζει να ξετυλίγεται η ιστορία του ίδιου του πλοίου: μέσα σε προθήκες βλέπουμε κειμήλια του "Νέραιδα", όπως το συμβόλαιο αγοράς του, ημερολόγια του πλοίου, εργαλεία και εξοπλισμό που το πλήρωμα χρησιμοποιούσε παλιότερα για επικοινωνία, εξαρτήματα καθώς και μοντέλα διάφορων εκδοχών του πλοίου, μέχρι την πρόσφατη ανακατασκευή του το 2010.
Το "Νεράιδα" δεν ήταν πάντοτε ελληνικό. Κατασκευασμένο στα ναυπηγεία Cantieri Navali del Quarnaro, ξεκίνησε την πορεία του το 1938-1939 από την τότε ιταλικής κατοχής πόλη Fiume, η οποία μετονομάστηκε Rijeka και πλέον τώρα ανήκει στην Κροατία. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε για την εξυπηρέτηση των ακτοπλοϊκών δρομολογίων στα λιμάνια της Αδριατικής, όμως στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μετατράπηκε σε διασωστικό πλοίο. Μάλιστα, το "Νεράιδα", τότε ακόμα γνωστό ως "Laurana", είναι το μόνο από τα ιταλικά διασωστικά πλοία που υπάρχει μέχρι σήμερα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, πέφτει στα χέρια των Βρετανών και καταλήγει να διανύει το δρομολόγιο Μάλτα-Συρακούσες.
Τον Δεκέμβριο του 1949, ο Γιάννης Λάτσης το αγοράζει από μια μαλτέζικη εταιρεία και έτσι το "Laurana" έρχεται στην Ελλάδα, σαλπάροντας για πρώτη φορά στον Αργοσαρωνικό. 'Όμως ο Λάτσης, θέλοντας ένα ελληνικό όνομα για το πλοίο, διοργανώνει μια εκδήλωση για να ψηφίσει ο κόσμος τη νέα ονομασία του. Αν και οι περισσότεροι προτίμησαν το όνομα "'Έλλη", η σχέση του Νικόλαου Πλαστήρα, ο οποίος βρισκόταν στην κρουαζιέρα, με το χωριό Νεράιδα κοντά στη Λίμνη Πλαστήρα, οδηγεί στην απόφαση να ονομαστεί τελικά το πλοίο "Νεράιδα".
Πέρα από αρκετούς διάσημους επιβάτες που ταξίδεψαν με το "Νεράιδα", σημαντική στιγμή για το πλοίο υπήρξε η συμμετοχή του σε πολλές γνωστές ελληνικές ταινίες όπως "Τζένη Τζένη" και "Τύφλα να 'χει ο Μάρλον Μπράντο". 'Όμως, γνωρίζει τη μεγαλύτερή του επιτυχία όταν το 1957 εμφανίζεται στη χολιγουντιανή παραγωγή "Το Παιδί και το Δελφίνι" του Jean Negulesco που γυρίστηκε στην 'Ύδρα, με πρωταγωνιστές τη Sophia Loren, τον Alan Ladd και τον Clifton Webb.
Βέβαια, έχοντας διανύσει 25 χρόνια δρομολογίων στον Αργοσαρωνικό και με μία δεκαετία περιπετειών στη θάλασσα να προηγούνται, το "Νεράιδα" αποσύρεται το 1974 και παραμένει στην Ελευσίνα μέχρι το 2007. Εκείνη την περίοδο αποφασίστηκε η μετατροπή του σε πλωτό μουσείο, η οποία ολοκληρώθηκε το 2010.
Η ανακατασκευή του πλοίου έγινε στο ναυπηγείο NCP στο Sibenik της Κροατίας, πολύ κοντά στην πόλη όπου γεννήθηκε. Στην τελευταία στάση της έκθεσης ανακαλύπτει κανείς τις φάσεις αναδιαμόρφωσής του μέσα από φωτογραφίες και σχεδιαγράμματα. Μετά την ολοκλήρωση των έργων τον Απρίλιο του 2010, το "Νεράιδα" βγαίνει από το ναυπηγείο και επιστρέφει στην Ελευσίνα με δική του δύναμη πλέον. Η τότε απόφαση να μετατραπεί σε πλωτό μουσείο οδήγησε στη δημιουργία μίας νέας κατηγορίας στο Υπουργείο Ναυτιλίας, προκειμένου να λειτουργήσει υπό τις ανάλογες προδιαγραφές. Αυτή είναι και η μοναδικότητα του Πλωτού Μουσείου Νεράιδα, αφού, έχοντας πλήρωμα και μηχανή, μπορεί να ταξιδέψει οπουδήποτε ανά πάσα στιγμή, συστήνοντας την ιστορία του και σε άλλες πόλεις.
Το 2013 υψώνει την ελληνική σημαία και αναβιώνει το παραδοσιακό του δρομολόγιο. Κάνει στάσεις σε όλα τα λιμάνια που έδενε κάποτε έτσι ώστε περισσότερος κόσμος να μπορέσει να το επισκεφθεί και το 2014 ανοίγει επισήμως τις πόρτες του στον Φλοίσβο, όπου βρίσκεται μόνιμα από το 2016.
"Είναι ασύγκριτη η αίσθηση να βρίσκεσαι σε ένα πλοίο που, αν και έχει περάσει τόσα πολλά, παραμένει αξιόπλοο. Σου δίνει την ευκαιρία να δεις πώς ταξίδευαν οι συνάδελφοι πριν ογδόντα χρόνια" αναφέρει ο Καπετάνιος του "Νεράιδα" Μανώλης Κρητικάκης, παραδεχόμενος ότι η ιστορία του πλοίου είναι μοναδική.
Εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις
Θέλοντας να προσεγγίσει και τις μικρότερες ηλικίες, το Μουσείο ξεκίνησε το 2014 τον σχεδιασμό μιας σειράς εκπαιδευτικών προγραμμάτων με στόχο τη γνωριμία με την ελληνική ναυτιλία και ακτοπλοΐα μέσα από την ιστορία του ίδιου του πλοίου, την εξοικείωση των παιδιών με τα επαγγέλματα της θάλασσας και τη ναυσιπλοΐα, αλλά και την κατανόηση του τρόπου που ταξίδευε ο κόσμος σε παλαιότερες εποχές. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Ταξιδεύοντας με το Νεράιδα. 'Ένα παιχνίδι εν πλω" απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες δημοτικών σχολείων και πραγματοποιείται καθόλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, κατόπιν συνεννόησης με τους εκπαιδευτικούς που εκδηλώνουν ενδιαφέρον. Με την καθοδήγηση των υπεύθυνων της εκπαιδευτικής δράσης και τη χρήση έντεκα καρτών με δημιουργικές δραστηριότητες, τα παιδιά μαθαίνουν χρήσιμες πληροφορίες όπως τη δομή ενός πλοίου και τα είδη πλοίων που υπάρχουν, κάνουν πειράματα φυσικής και γνωρίζουν καλύτερα τον συναρπαστικό κόσμο της ναυτιλίας.
Το πρόγραμμα διοργανώνεται επίσης για μεμονωμένες συμμετοχές παιδιών κατά τις ημέρες και ώρες λειτουργίας του Μουσείου, κατόπιν δήλωσης συμμετοχής από τους γονείς/κηδεμόνες των παιδιών στο info@neraida.org.
Μάλιστα, το Μουσείο πλέον έρχεται πιο κοντά και σε δημοτικά σχολεία εκτός Αθήνας, αποστέλλοντας εκπαιδευτικούς φακέλους για υλοποίηση στη σχολική τάξη από τους εκπαιδευτικούς, ενώ κατόπιν συνεννοήσης πραγματοποιούνται διαδικτυακές διαδραστικές ξεναγήσεις στη μόνιμη έκθεση του "Νεράιδα".
Πέρα από τις εκπαιδευτικές δράσεις, οργανωμένες ξεναγήσεις γίνονται και για σπουδαστές ιδιωτικών ή δημοσίων ΙΕΚ κατόπιν αιτήματος. Επίσης, σε συνεργασία με τον οργανισμό Safe Water Sports έχουν ξεκινήσει φέτος ενημερώσεις σε μέλη ΚΑΠΗ για την ασφάλεια στη θάλασσα.
Από το 2013 έως το 2023, το Μουσείο έχει υποδεχθεί περισσότερους από 95.000 επισκέπτες. Πάνω από 17.500 μαθητές και μαθήτριες έχουν συμμετάσχει στις δια ζώσης και εξ αποστάσεως δράσεις του. Επιπλέον, έχουν ξεναγηθεί στο Μουσείο περισσότερα από 3.300 μέλη ομάδων (σπουδαστές ναυτιλιακών δημόσιων και ιδιωτικών ΙΕΚ, μέλη ΚΑΠΗ, πρόσκοποι, σύλλογοι κ.λπ.).
'Όλες οι δράσεις του Μουσείου είναι δωρεάν, όπως και η επίσκεψη στη μόνιμη έκθεση.
Για τις ώρες λειτουργίας του Μουσείου και περισσότερες πληροφορίες δείτε εδώ.
