Προσοχή εύθραυστο! Κάποιος να προστατέψει τον σύγχρονο πολιτισμό

  

Γράφουμε συχνά δυστυχώς για την ευαλωτότητα και την επισφάλεια που διακρίνει πολλά πεδία του σύγχρονου πολιτισμού στην Ελλάδα, ομολογώ όμως ότι η είδηση ότι οι Νύχτες Πρεμιέρας δεν πήραν τη συνήθη κρατική χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ για τη φετινή 31η διοργάνωση εξέπληξε και τις πιο απαισιόδοξες απο μας. 'Έχω μεγαλώσει με τον θεσμό αυτό που μας έμαθε το ανεξάρτητο σινεμά όταν στηνόμασταν φοιτήτριες με τα σχετικά κουπόνια της εποχής στην ουρά για κινηματογραφικούς μαραθώνιους (για μας που πενηνταρίσαμε πρόσφατα είναι πάντα μια έκπληξη να συνειδητοποιούμε ότι ήμασταν στην πρώτη διοργάνωση ενός θεσμού που έχει μπει στην τρίτη δεκαετία της ζωής του!).

Και συνεχίζοντας να δυσκολεύομαι να βρω εισιτήρια για πολλές από τις προβολές του τόσα χρόνια μετά, δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι ένας τέτοιος θεσμός, το βασικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας, ο πρώτος λόγος για να επιστρέψεις συνήθως στις κλειστές αίθουσες τέτοια εποχή θα κινδύνευε να μην εξασφαλίσει μια τόσο βασική για τη βιωσιμότητά του χρηματοδότηση. Οι απορίες πολλές σχετικά με τους λόγους που δεν επεκτάθηκε η χρηματοδότηση και αντ’ αυτού εξασφαλίστηκε μια περιορισμένη χρηματοδότηση από τον τακτικό προϋπολογισμό του Υπουργείου Πολιτισμού και με την έκτακτη υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας (ΕΚΚΟΜΕΔ).

Οι Νύχτες Πρεμιέρας είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας

Και ενώ οι Νύχτες Πρεμιέρας "συνεχίζουν" έστω και σε σημαντικά περιορισμένη μορφή, και αξίζουν τη στήριξή μας, παράλληλα αναμένουμε και από την πολιτεία να προβληματιστεί σχετικά με την ανάγκη που έχουμε αντίστοιχους θεσμούς, οι οποίοι δεν μπορούν να βασίζονται μόνο στα εισιτήρια, την αυταπάρνηση και την αφοσίωση συντελεστών και εθελοντών, όπως ακούσαμε στη συνέντευξη Τύπου.

"Ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια. Είναι μέρος της ανθρώπινης υπόστασης. Είναι στοιχείο της ανθρώπινης συμβίωσης. Είναι η ταυτότητα, η φωνή και η ψυχή μιας κοινωνίας. Ο κινηματογράφος, ως κατεξοχήν συλλογική τέχνη, είναι ταυτόχρονα καθρέφτης και πυξίδα: μας βοηθά να κατανοούμε τον κόσμο, να μοιραζόμαστε εμπειρίες, να οραματιζόμαστε το μέλλον. (...) Οι Νύχτες Πρεμιέρας είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας. Αν τις χάσουμε, χάνουμε κάτι βαθύτερο: τη συλλογική μας μνήμη και τη δύναμη να ονειρευόμαστε." ανέφερε χαρακτηριστικά η Τατιάνα Παππά, Γενική Διευθύντρια Νυχτών Πρεμιέρας, στο τέλος της τοποθέτησής της και θα συμφωνήσουμε.

Το ρήγμα πολιτείας και κινηματογραφικής κοινότητας 

Σε κάθε περίπτωση, τα αιτήματα της κινηματογραφικής κοινότητας μοιάζουν να συσσωρεύονται, αν κρίνουμε και από τις τοποθετήσεις όσων ανέβηκαν στο πόντιουμ του Φεστιβάλ Δράμας, η κατάσταση θυμίζει την εποχή των Κινηματογραφιστών στην ομίχλη, και η πολιτεία θα πρέπει να αντιμετωπίσει αργά ή γρήγορα το ρήγμα που μοιάζει να δημιουργείται ανάμεσα σε αυτή και τους επαγγελματίες του κινηματογράφου που αποτελεί ίσως και την πιο ακριβή τέχνη. Χθες ο υφυπουργός Πολιτισμού Ιάσωνας Φωτήλας πραγματοποίησε σύσκεψη με φορείς της κοινότητας του κινηματογράφου, εξετάζοντας τα ζητήματα που την απασχολούν, ενώ δυο μέρες πριν η κινηματογραφική κοινότητα που συνασπίζεται στην πρωτοβουλία Ορατότις Μηδέν πραγματοποίησε τη δεύτερη συνέλευσή της στο κατάμεστο 'Άστορ, οπότε αναμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.

Το φετινό καλοκαίρι βρέθηκα να συντονίζω μια συζήτηση για τον πολιτισμό και τον τουρισμό στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Διαδρομές στη Μάρπησσα στην Πάρο και εξεπλάγην ακούγοντας τον Βασίλη Καραμητσάνη, Πρόεδρο Διεθνούς Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων Animasyros που πραγματοποιείται αυτές τις μέρες, ενός κινηματογραφικού θεσμού που μπορεί να μας φαίνεται πλέον αρκούντως mainstream και να έχει αφήσει ένα διεθνές όσο και τοπικό αποτύπωμα (συμπεριλαμβανομένων δράσεων προσβασιμότητας και κοινωνικής ευθύνης) την ίδια στιγμή όμως πλησιάζοντας τα 20 χρόνια του βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο αφού καλείται να σκεφτεί το μέλλον του όσο η τουριστικοποίηση της Σύρου με τους όρους της σεζόν και του υψηλού κόστους τουρισμού το κάνει μη βιώσιμο με την τωρινή του μορφή παρά τη διεθνή υπόσταση και τις σημαντικές χορηγίες.

Η απλήρωτη εργασία καλά κρατεί 

Την ίδια στιγμή πάντως που το παράδειγμα των Νυχτών Πρεμιέρας είναι εμβληματικό για το πώς βασικοί θεσμοί πολιτισμού παραμένουν εξαιρετικά εύθραυστοι στη χώρα μας, παραμένει εκκρεμής η συζήτηση για την επαγγελματικοποίηση των καλλιτεχνών και τις αμοιβές για την εργασία τους. Μάλιστα, σε διοργανώσεις που οραματίζονται το μέλλον της τέχνης με όρους δημοκρατίας και συμμετοχές σημαντικών θεωρητικών παραμένει ταμπού η αμοιβή των καλλιτεχνών που συμμετέχουν.

Πρόσφατα έλαβα ενημέρωση σχετικά με ζητήματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, τις μη αμοιβές καλλιτεχνών με αφορμή ένα μικρής εμβέλειας καλλιτεχνικό project σε ανεξάρτητο χώρο, από νέο παρατηρητήριο σχετικά με την καλλιτεχνική εργασία, ένα ζήτημα το οποίο έχουμε συζητήσει πιο αναλυτικά με το Σωματείο Εργαζομένων στη Σύγχρονη Τέχνη το οποίο κάνει συστηματική δουλειά στο πεδίο. Είναι γεγονός ότι καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες πάντως, πολύ πιο εξώφθαλμων παραδειγμάτων που αναπαράγουν σε εμβληματικούς χώρους της πόλης και κλίμακα, και συχνά υπό την αιγίδα κραταιών θεσμών, μια κουλτούρα συμβολικού κεφαλαίου εις βάρος της εργασιακής αναγνώρισης και συμβάλλουν στον περαιτέρω κατακερματισμό και στην κανονικοποίηση της επισφαλούς δημιουργικής εργασίας. Ακόμη και η ίδια η κουλτούρα των αιτήσεων/open calls που οι εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων προσφέρουν συμβολικές αμοιβές, ειδικότερα όταν πρόκειται για καλλιτεχνικές και επιμελητικές ομάδες, αναγκάζουν τους δημιουργούς να επιδίδονται σε ένα συνεχές κυνήγι αιτήσεων, όπου η δημιουργικότητα συχνά αντικαθίσταται από τη συμμόρφωση.

Αυτές τις μέρες 3 διαφορετικού προφίλ και στόχευσης συνέδρια-συζητήσεις μας καλούν να σκεφτούμε πάνω στην "ευθύνη των πολιτιστικών οργανισμών και το μέλλον" (στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου, 7 μ.μ., με ελεύθερη πρόσβαση για το κοινό και στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 130 χρόνια από την ίδρυσή του στο πλαίσιο της Πράξης "Διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων Δήμου Πειραιά" του Προγράμματος "Αττική" ΕΣΠΑ 2021-2027), για τις επιθυμίες και τις ουτοπίες (σειρά συζητήσεων με καλεσμένους/ες σημαντικούς/ες ακαδημαϊκούς, με ελεύθερη είσοδο, από Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου στο Ωδείο Αθηνών και σε τακτά διαστήματα ως τα τέλη Οκτωβρίου, στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού project "Το όνειρο του Τάτλιν. Ουτοπίες. Η αιώνια επιστροφή"), για το πώς μπορούμε να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με τη ζωή, τη φύση, τους άλλους και τον εαυτό μας ώστε να ανοίξει ο δρόμος για έναν νέο οικο-πολιτισμό, στο "Επαναγοητεύοντας τον Κόσμο" / "Re-Enchanting the World", διερευνώντας ζητήματα σχετικά με την τέχνη, την επιστήμη, την οικονομία, τη δημοκρατία, την εργασία, τις κοινότητες, το φαγητό (στο πλαίσιο του World Human Forum στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, 25 έως τις 27 Σεπτεμβρίου).

Ελπίζουμε όσο σημαντικό είναι να αρθρώνεται σχετικός λόγος, να οραματιζόμαστε και να ασκούμε κριτική, να επιδείξει καθένας/μία την ευθύνη του με ποιούς όρους συμμετέχει στο πολιτιστικό γίγνεσθαι όσο η χάραξη μιας ενιαίας στρατηγικής για τον σύγχρονο πολιτισμό και για την οικονομική του ενίσχυση του λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές συνθήκες εργασίας των επαγγελματιών του χώρου παραμένει μετέωρη.