Το πίσω δωμάτιο (Carmen Martín Gaite, μτφρ.Κυριάκος Φιλιππίδης)
Μια νύχτα με καταιγίδα, κάποια διάσημη συγγραφέας δέχεται την επίσκεψη ενός μαυροντυμένου άνδρα. Είναι δημοσιογράφος; Παλιός εραστής; Η συγγραφέας θυμάται ιστορίες από τη δικτατορία του Φράνκο, τον ισπανικό εμφύλιο και τη μεταπολίτευση, μιλά για τη δεινή θέση των γυναικών διαχρονικά, για τα όνειρά της, για όσα χαράχτηκαν στην ψυχή της και όσα λησμόνησε. Η συζήτηση εξελίσσεται σε ανάκριση, εξομολόγηση, ξέσπασμα. Μα ποιος είναι αυτός που την οδηγεί στα μαύρα σκοτάδια της ψυχής της;
Το μυθιστόρημα χάρισε στην Κάρμεν Μαρτίν Γκάιτε (1925-2001) το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Ισπανίας. Έχει τιμηθεί και με το λογοτεχνικό βραβείο Πρίγκιπας των Αστουριών (1988). Η εφημερίδα El País την κατατάσσει στις "σημαντικότερες συγγραφείς της Ισπανίας του 20ού αιώνα". Η Le Monde γράφει ότι ο τρόπος που η Γκάιτε συνδέει προσωπικά βιώματα με την ιστορία της χώρας της "μιλά στην καρδιά του αναγνώστη", ενώ η L’ Express τη χαρακτηρίζει "Θεά στην πατρίδα της".
Το τραγούδι του προφήτη (Paul Lynch, μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου)
Ένα χτύπημα στην πόρτα μια βροχερή νύχτα αλλάζει τη ζωή της Άιλις. Δύο αξιωματικοί της νεοσύστατης μυστικής αστυνομίας αναζητούν τον άντρα της. Ποια θα είναι η τύχη τόσο του ίδιου όσο και του πρωτότοκου γιου τους; Η πατρίδα της, η Ιρλανδία, βρίσκεται στο έλεος μιας δικτατορικής κυβέρνησης. Η πόλη της, το Δουβλίνο, είναι το κέντρο μιας αιματηρής εμφύλιας διαμάχης, κι εκείνη πρέπει να προστατέψει τα παιδιά της και τον ηλικιωμένο πατέρα της. Πόσο μακριά θα φτάσει για να σώσει την οικογένειά της; Και τι –ή ποιον–θα υποχρεωθεί να αφήσει πίσω;
"Από το πρώτο χτύπημα στην πόρτα το Τραγούδι του προφήτη μας αναγκάζει να βγούμε από τον εφησυχασμό μας", τόνισε η πρόεδρος της επιτροπής του βραβείου Booker ανακοινώνοντας τον Πολ Λιντς (γενν. Ιρλανδία, 1977) ως νικητή για το 2023. "Πρόκειται για μια συγκινητική αφήγηση, συναρπαστική και τολμηρή, που αποτυπώνει τις ανησυχίες του σήμερα".
ΒΡΑΒΕΙΟ BOOKER 2023
Εγώ είμαι ένας άλλος, Επταλογία III-V (Jon Fosse, μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης)
Δύο νεαροί με το ίδιο όνομα, Άσλε, συναντιούνται για πρώτη φορά στο πανεπιστήμιο του Μπέργκεν. Μοιάζουν πολύ, ντύνονται παρόμοια, θέλουν να γίνουν και οι δύο ζωγράφοι. Ο ένας από τους δύο θα γνωρίσει και θα ερωτευθεί βαθιά ένα κορίτσι.
Πρόκειται για τη συνέχεια της Επταλογίας τού μεγάλου Νορβηγού συγγραφέα, ο οποίος τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2023. Εδώ ξαναβρίσκουμε τους δύο Άσλε που συναντήσαμε στο Άλλο όνομα και η σχέση τους φωτίζεται κάτω από άλλο πρίσμα. Είναι πολύ νέοι, μόλις έχουν φύγει και οι δύο από το πατρικό τους σπίτι και παρά τα προβλήματα που κουβαλούν από εκεί, αισθάνονται έτοιμοι να χαράξουν τον δικό τους δρόμο. Διασκεδάζουν, φλερτάρουν, σχηματίζουν ροκ μπάντες, αναζητούν τον κατάλληλο τρόπο να εκφραστούν καλλιτεχνικά.
ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ 2022
Η βιβλιοθήκη του Στάλιν, Ένας δικτάτορας και τα βιβλία του (Geoffrey Roberts, μτφρ. Βαγγέλης Τσίρμπας)
Ο Στάλιν ήταν πραγματικός βιβλιοφάγος. Εικοσιπέντε χιλιάδες βιβλία, περιοδικά και φυλλάδια βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη του όταν πέθανε. Ποιητικές συλλογές, μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, απομνημονεύματα, βιβλία φίλων και εχθρών: ο Σοβιετικός δικτάτορας διάβαζε από πολύ μικρός τα πάντα και είχε εφεύρει και έναν δικό του τρόπο οργάνωσης της βιβλιοθήκης του. Φρόντιζε να αφιερώνει κάθε μέρα μερικές ώρες στο διάβασμα, πιστεύοντας πραγματικά ότι είναι αναγκαίο για την εξέλιξή του. Με χρωματιστούς μαρκαδόρους σημείωνε φράσεις που τον γοήτευαν και έγραφε αρνητικά ή θετικά σχόλια και σκέψεις του σχετικά με τα όσα μόλις είχε διαβάσει.
Μετά από μακροχρόνια έρευνα ο Βρετανός ιστορικός Τζέφρι Ρόμπερτς μας οδηγεί στη μεγάλη αυτή βιβλιοθήκη και διηγείται πώς οργανώθηκε, διαλύθηκε και ξαναφτιάχτηκε, συνδέοντας ιστορικά γεγονότα και προσωπικές στιγμές με τη "συναρπαστική και πρωτοποριακή μελέτη του" (The Financial Times). Δίνοντάς μας "πρόσβαση στην προσωπική ζωή του δικτάτορα" (The Irish Times), γράφει συγχρόνως μια συγκαλυμμένη σύντομη ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης στα χρόνια του Στάλιν.
Κρυπτομνησίες (Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ)
"Ασφαλώς θα είναι λάθος (ίσως όχι ολότελα) να θεωρηθεί το περιεχόμενο αυτοβιογραφικό, πράγμα που δεν εμποδίζει όμως να είναι γνήσιο και αυθεντικό. Είναι σίγουρα πάντως οι στίχοι αυτοί αποσπάσματα εμπειριών, αλλοτινών ή πιο πρόσφατων. Είναι η ομοιοκαταληξία εργαλείο στην υπηρεσία της μνήμης (κυρίως όταν το ποίημα είναι από ένα νυχτερινό ενύπνιο), αλλά είναι και άσκηση γλωσσικής πειθαρχίας." (από τον πρόλογο της Ελ. Γλύκατζη-Αρβελέρ)
Η ανθρώπινη μηχανή, Ιχνηλατώντας το μυθοποιητικό σύμπαν του Θανάση Τριαρίδη (Ροζαλί Σινοπούλου)
Τα κείμενα του ανά χείρας τόμου αποτελούν την κατάληξη μιας σχέσης τόσο φιλικής όσο και δημιουργικής. Άρχισαν να γράφονται το 2012 (χρονιά της γνωριμίας μου με τον Τριάρ) και φτάνουν στο 2023. Τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται στο θέατρό του, και κάποια από αυτά σε πεζογραφήματα και την ποίησή του. Πρόκειται για δοκίμια που στόχο έχουν να προσεγγίσουν, με έναν τρόπο όχι ξένο για το ευρύ –αλλά σαφώς ενημερωμένο– κοινό, μα διεισδυτικό, τα έργα του.
Πρόκειται για την αγωνία του να αρνηθεί, να συστρέψει, να αναστρέψει ό,τι τον έχει "ανδρώσει" ως συγγραφέα: κάθε στοιχείο της λογοτεχνικής και ευρύτερης πολιτισμικής παράδοσης –δηλαδή της δυτικής γραμματείας και όχι μόνο– που συνιστά τη βασική του προσλαμβάνουσα είναι απορριπτέο ως έχει. Και καθώς ξέρει πως δεν μπορεί να την αποτινάξει από πάνω του, αποφασίζει να την ιδιοποιηθεί πλήρως. Αφομοιώνοντας τα πάντα και ξαναπαρουσιάζοντάς τα ριζικά αλλιώς (είτε μέσω της αντιστροφής είτε μέσω της αλλαγής), προσπαθεί να δημιουργήσει κάτι ριζικά νέο, δείχνοντας πως δεν αγνοεί το ριζικά παραδοσιακό.
