Μετά από τρεις μήνες απουσίας από τα εικαστικά δρώμενα, τις συνεντεύξεις Τύπου και τα σχετικά, ένα προσκλητήριο e-mail έσπασε την αμηχανία της επιστροφής στα πράγματα υπό τη σκιά του Covid-19, ζητώντας δήλωση συμμετοχής στους δημοσιογράφους με συγκεκριμένη ώρα άφιξης, ούτως ώστε να δημιουργηθούν γκρουπ (έως) είκοσι ατόμων που θα ξεναγούνται στο χώρο ανά τριάντα λεπτά, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες των υγειονομικών αρχών. Συμπλήρωσα τη φόρμα και το πρωί της Παρασκευής (5/6) με βρήκε στο πρωτόγνωρα γαλήνιο πλακόστρωτο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου –χωρίς τη βουή των τουριστών και τους χιλιάδες περαστικούς μοιάζει βγαλμένη από παραμύθι– να κατευθύνομαι στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού για την εγκατάσταση του Διονύση Καβαλλιεράτου, την πρώτη έκθεση που φιλοξενείται στο εμβληματικό θέατρο κι εγκαινιάζει το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου.
Το «Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης» ήταν αρχικά προγραμματισμένο για τον Οκτώβριο, αλλά η τρέχουσα συγκυρία το έφερε νωρίτερα, πριν από τις συναυλίες και τις παραστάσεις του καλοκαιριού.
«Είναι μια γλυπτική παράσταση αυτό που προέκυψε: ένας συνδυασμός γλυπτικής εγκατάστασης και θεατρικής παράστασης», αναφέρθηκε μόλις μπήκαμε στο Ηρώδειο από την Πολύνα Κοσμαδάκη, επιμελήτρια και ιστορικό τέχνης του Μουσείου Μπενάκη που ανέλαβε την επιμέλεια για το Έργο στην Πόλη 2020. Σαράντα περίπου μορφές, αστεία αλλόκοτες κι εντελώς ετερόκλητες μεταξύ τους, βρίσκονται στην ορχήστρα του θεάτρου με την πλάτη στις κερκίδες, προτάσσοντας τα χέρια εν είδη κυκλικού –αποπροσανατολισμένου, όπως λέει ο τίτλος– χορού.
Χάρη στην ευτυχή σύμπραξη του οργανισμού ΝΕΟΝ και του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, το έργο που είχε ξεκινήσει να δομεί ο Καβαλλιεράτος πριν από τέσσερα χρόνια, βρήκε τον πλέον κατάλληλο κι ιστορικό χώρο για να αναδείξει κάθε του προοπτική. «Πρώτον, γιατί με το στήσιμο του κυκλικού χορού στο αρχαίο θέατρο θυμίζει απευθείας θεατρική παράσταση», όπως σημείωσε στη συνέχεια η επιμελήτρια, «και δεύτερον, γιατί υπογραμμίζεται έτσι ο ρόλος του χορού στην αρχαία τραγωδία: ο χορός δεν εκπληρώνει μονάχα μια αφηγηματική λειτουργία, αλλά αντιπροσωπεύει τη συλλογική απάντηση στο δράμα, δίνει ηθική υπόσταση στο έργο και, εν τέλει, λειτουργεί ως καταλύτης».
Κατ’ αντιστοιχία, οι γλυπτικές φιγούρες του Καβαλλιεράτου είναι η σαρκαστική απάντηση στο συλλογικό δράμα που ζούμε. Κάθε μία κι από «ένα διαφορετικό σύμπαν, για αυτό και φτιαγμένη από διαφορετικά υλικά», όπως εξήγησε ο καλλιτέχνης, ψαρεύουν αναφορές από την προϊστορία και την αρχαιότητα, την μοντέρνα τέχνη και το θέατρο, την μαζική κουλτούρα και την λαϊκή τέχνη. «Οι Σταμνούλες» με μια βοσκοπούλα απ’ τα Βαλκάνια, μια Αφρικανή, μια αρχαία Ελληνίδα και μια εξωγήινη, από δίπλα ινδιάνοι, καουμπόηδες, επαίτες, μεθύστακες και σκλάβοι από την αμερικάνικη ιστορία, ζώα και άνθρωποι-λαχανικά, ο «Κος Άνω Κάτω» με ανεστραμμένα μέρη κουπαστής κι άλλα γλυπτά από αρχιτεκτονικά μέλη, χάροντες και ψαράδες που κομπάζουν για τη λεία τους («Γυναίκα έπιασα ένα ψάρι να!») μαζί με έναν «Ηθοποιό που υποδύετο έναν ηθοποιό που έπαιζε τον ηθοποιό», περίτεχνα φτιαγμένο από γυαλί και πολλά προσωπεία, αποκαλύπτονται μόλις ο θεατής περπατήσει την εγκατάσταση και γίνει μέλος αυτού του χορού.
Άλλοτε θαρρείς πως κάθε φιγούρα χορεύει μόνη της, άλλοτε πως όλες είναι συντονισμένες στο ίδιο τελετουργικό κι άλλοτε πως αποτελούν δυο ξεχωριστές ομάδες που εναλλάσσουν τους ρόλους θεατή και πρωταγωνιστή, ανάλογα με τα κέφια τους. Κι αυτό γιατί υπάρχουν δύο συστοιχίες γλυπτών στην εγκατάσταση: η μία με τα μεγαλύτερα έργα βρίσκεται ακριβώς μπροστά από την προεδρία του θεάτρου σε μορφή πέταλου, ακολουθώντας την αρχιτεκτονική γραμμή της κερκίδας, ενώ η άλλη στέκει αυτόνομα, σε έναν σχεδόν πλήρη κύκλο μπροστά απ’ τις υπόλοιπες.
Η αιχμηρή, χιουμοριστική γραφή του Καβαλλιεράτου, που εκτείνεται από τα αστεία ονόματα των γλυπτών μέχρι τα σύμπαντα που υπαινίσσονται (η ματαιοδοξία του σύγχρονου ανθρώπου, το εξευρωπαϊσμένο κιτς, οι μαύρες σελίδες της αμερικάνικης ιστορίας, η ασχήμια του μαζικού που φτάνει μέχρι το ανορθόγραφο κ.ά.) είναι το κλειδί αυτής της έκθεσης. Σαν μπλεγμένα παιδιά της Δύσης, τα γλυπτά μεταφέρουν όλη τη σουρεαλιστική πανσπερμία που χαρακτηρίζει τη ζωή μας, τις μνήμες μας, τους φόβους μας μέχρι και τα ιδανικά μας. «Το χιούμορ είναι πολύ σοβαρή υπόθεση, είναι ο τρόπος να μαχαιρώσεις κάποιον πισώπλατα κοιτώντας τον στα μάτια», μου λέει ο Καβαλλιεράτος στο τέλος και συμφωνώ.
© φωτογραφιών: Natalia Tsoukala
«Αποπροσανατολισμένος χορός / Παραπλανημένος πλανήτης» | Ωδείο Ηρώδου Αττικού | 5/6-3/7 | Είσοδος ελεύθερη
