Το βράδυ της Τρίτης 26 Μαρτίου, για περίπου τρεις ώρες, το Ινστιτούτο Γκαίτε αλλάζει όψη. Κάθε τετραγωνικό του ισόγειου χώρου μετέχει σε μια ατμοσφαιρική, σκοτεινή, άμπιεντ συνθήκη όπου διάφορα πράγματα πρόκειται να εμφανιστούν: διαδικτυακές περσόνες, άβαταρ, άφυλα παστέλ χνουδωτά, αλλόκοτα υβρίδια του ζωικού βασιλείου, επαυξημένες πραγματικότητες, παραπλανητικά εδέσματα, memes, παιχνίδια ρόλων – και φυσικά επισκέπτες. Σαν τις σαγηνευτικές κινήσεις που κάνει ενστικτωδώς η νυφίτσα πριν επιτεθεί στο θύμα της προκειμένου να το υπνωτίσει και πάνω στη ζάλη του να το κατασπαράξει, το πρωτοποριακό εικαστικό δρώμενο «Weasel Dance» κάνει ένα μιξ από διαφορετικά ερεθίσματα στον ίδιο χώρο, συγκεντρώνοντας δεκάδες δημιουργούς, συμπράξεις και καλλιτεχνικά πρότζεκτ που σκέφτονται και παράγουν γύρω από το μετα-ψηφιακό· εξερευνούν δηλαδή όλα εκείνα που ανδρώνονται μέσα στο περιβάλλον της σημερινής ψηφιακής κυριαρχίας.
Ιθύνοντες για το πρότζεκτ-εκδήλωση είναι μια εξίσου παράδοξη ομάδα. Ένας Δεινόσαυρος, ένας Κόκορας, ένα Γαϊδούρι και ένας Ιπποπόταμος, ντυμένοι με παραφουσκωμένες στολές μηχανικών, συστήνονται στο αθηναϊκό κοινό με την πρώτη τους επιμελητική πρόταση. Πρόκειται για τους Most Mechanics Are Crooks, την νεοσύστατη επιμελητική και συνάμα καλλιτεχνική κολεκτίβα που αποτελείται από τους Εύα Γιαννακοπούλου, Αλέξη Φιδετζή, Πάνο Σκλαβενίτη και Κωστή Σταφυλάκη, και φέρνει μαζί της ένα ευρύτερο δίκτυο δημιουργών στην επιφάνεια.
«Τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια στην Ελλάδα έχει αναπτυχθεί μια καλλιτεχνική σκηνή γύρω από την μετα-ψηφιακή εποχή και τη μετα-διαδικτυακή τέχνη, που χρησιμοποιεί την πρακτική της μίμησης», μου λένε οι ίδιοι βγάζοντας τις λαστιχένιες τους μάσκες. Όπως είχαμε δει πιο συμπυκνωμένα στην 6η Μπιενάλε της Αθήνας, υπάρχει πλέον ένα αναγνωρίσιμο ρεύμα που χαράζει νέες προοπτικές στα όρια της σύγχρονης τέχνης: ο καλλιτέχνης αντί να στέκεται ενάντια σε αυτό που θέλει να θίξει, αντί να το κριτικάρει αποστασιοποιημένα, γίνεται ένα μαζί του, μπαίνει στο πετσί του ρόλου και το εξερευνά με μια σατυρική διάθεση. Η λεγόμενη «πολιτική του ψεύδους» έχει χαρίσει μοναδικά mind-blowing παραδείγματα διεθνώς, όπως το γερμανικό Front Deutscher Äpfel που υπονομεύει τις νεοναζιστικές τελετουργίες είτε την ομάδα Peng! Collective με διάφορες ακτιβιστικές καμπάνιες παραπλάνησης στο ιστορικό της.
«Μια τέχνη που είναι αμιγώς χειραφετησιακή από τη φύση της δεν μπορεί να δημιουργήσει ρωγμές εκεί που υπάρχουν παγιωμένες πεποιθήσεις και ιδεολογίες. Μας ενδιαφέρει μια συνθήκη που δεν είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος αν είναι σαρκασμός ή κατάφαση».
«Όσον αφορά τα εγχώρια παραδείγματα, θεωρούμε πως μέχρι στιγμής έχουν παρουσιαστεί με ένα θεσμικό, εκθεσιακό τρόπο που αποστεγνώνει την ουσία τους και μένει καθαρά στην αισθητική τους αξία», συνεχίζει ο πρωτεργάτης του είδους στη χώρα μας Κωστής Σταφυλάκης, «θελήσαμε λοιπόν να ανακαλύψουμε ένα νέο υβριδικό πλαίσιο παρουσίασης της μετα-ψηφιακής συνθήκης στην Ελλάδα». Έτσι, πριν από περίπου έξι μήνες, οι τέσσερις τους ξεκίνησαν να τρέχουν το συλλογικό πρότζεκτ. Πρώτα, είχαν να βρουν όνομα. Ψάχνοντας τυχαία λέξεις από βιβλία, με έναν εντελώς ντανταϊστικό τρόπο, έπεσαν επάνω στο «Most Mechanics». Μόλις το γκούγκλαραν, η μηχανή αναζήτησης συμπλήρωσε αυτόματα τη φράση και μια ατελείωτη λίστα από κείμενα εμφανίστηκε με αποκαλυπτικούς (;) τίτλους για την απατεωνιά των μηχανικών (πχ. «10 σημάδια να καταλάβεις ότι ο μηχανικός σου σε εξαπατά», «Όλοι οι μηχανικοί είναι ψεύτες» κοκ). Κλείδωσαν, λοιπόν, στο Most Mechanics Are Crooks, ένα «ψηφιακό ready-made όνομα», όπως λένε οι ίδιοι, και μέσα σε λίγους μήνες ανέβασαν το μανιφέστο τους διαδικτυακά.
Το τιτλοφόρησαν «Το Μανιφέστο της Νέας Ανειλικρίνειας». Το σημαίνει αυτό; «Θέλουμε να παίξουμε με την έννοια της ανειλικρίνειας», εξηγεί ο Αλέξης Φιδετζής, «Αν το σκεφτείς, ακόμα και τα έργα που προσπαθούν να είναι τελείως ειλικρινή, περνάνε μέσα από τα ίδια φίλτρα ανάγνωσης αλλά και παραγωγής· επομένως το να μπούμε στη διαδικασία να οικειοποιηθούμε τον ρόλο ενός παραγωγού εν δυνάμει ανειλικρινών συνθηκών, ενέχει τελικά μια δόση ειλικρίνειας». Την ίδια στιγμή που το πεδίο της τέχνης καλεί για μια νέα ειλικρίνεια, θέλει δηλαδή τους καλλιτέχνες ως φωτισμένους οραματιστές που μπορούν να θίξουν τα κακώς κείμενα και να δείξουν το δρόμο στην υπόλοιπη κοινωνία, οι Most Mechanics Are Crooks υψώνουν σημαία για το ακριβώς αντίθετο. «Ούτε τέχνη ως αποστασιοποιημένη κριτική στην πραγματικότητα, ούτε τέχνη ως κοινωνική υπηρεσία», συνοψίζουν στο κείμενό τους.
«Μια τέχνη που είναι αμιγώς χειραφετησιακή από τη φύση της δεν μπορεί να δημιουργήσει ρωγμές εκεί που υπάρχουν παγιωμένες πεποιθήσεις και ιδεολογίες», λέει ο Κωστής στη συνέχεια, «μας ενδιαφέρει μια συνθήκη που δεν είναι εύκολο να διακρίνει κάποιος αν αυτό που συμβαίνει είναι μια προέκταση της θέσης του δημιουργού ή μια διακωμώδηση ενός φαινομένου, αν αυτό το πράγμα είναι ένας σαρκασμός ή μια κατάφαση». Ανατρέχοντας στα πάμπολλα πρότζεκτ στα οποία έχουν συνεργαστεί κατά καιρούς, διάφορα παραδείγματα τέτοιου ύφους ξεπετάγονται. Το «Πουέρτο Ρίκο: Τα εγκαίνια του μουσείου του Νικ Μπορίκουα» για την Μπιενάλε «Ομόνοια» το ΄16, φερειπείν, όταν απέναντι από την Βαρβάκειο Αγορά έστησαν ένα εφήμερο ψευδο-μουσείο αφιερωμένο στην παραμυθοπλαστική φιγούρα του Νικία Φωκά (ή Νικ Μπορίκουα) – ενός ήρωα που συμμετείχε στην ελληνική επανάσταση το ’21 αλλά και στον αντιαποικιακό αγώνα των γηγενών στο Πουέρτο Ρίκο (!). Είτε η ψευδο-εκπαιδευτική εκδρομή «Κlassenfahrt» που οργάνωσαν κατά τη διάρκεια της Documenta 14, καλώντας τους τουρίστες της τέχνης σε ένα εναλλακτικό τουρ στην Αθήνα που τελικά κατέληξε σε ένα στημένο χωριό ιθαγενών στην Κάντζα, το οποίο και λίντσαρε τους τουρίστες.
Most Mechanics Are Crooks, In the post-anthropocene, we demand full consensus, 2019 from Most Mechanics Are Crooks on Vimeo.
Ήδη από το πρώτο βίντεο που μοιράστηκαν διαδικτυακά ως Most Mechanics Are Crooks, με τίτλο «Στη μετα-ανθρωπόκαινο απαιτούμε απόλυτη συναίνεση», το στοιχείο του ζώου κυριαρχεί: οι τέσσερις τους, μεταμφιεσμένοι με τις προβοκατόρικες ζωόμορφες μάσκες, μέσα σε ένα μουσείο φυσικής ιστορίας, παρέα με πολλά ταριχευμένα εκθέματα. Άραγε, ποια είναι η θέση του ζωικού μέσα στη σύγχρονη μετα-ψηφιακή εποχή; Κάτι που έχει παγιωθεί από τις μυθοπλαστικές αφηγήσεις και παραμένει αμετάβλητο έως την κουλτούρα των video games είναι η συνήθειά μας να αποδίδουμε αυθαίρετα τα χαρακτηριστικά που επιθυμούμε σε συγκεκριμένα ζώα και έπειτα να ταυτιζόμαστε μαζί τους προκειμένου να οικειοποιηθούμε αυτό που συμβολίζουν. Επίσης «είναι το “άλλο” του τεχνολογικού», προσθέτει ο Πάνος Σκλαβενίτης, «το ζώο είναι ο βιολογικός οργανισμός που δεν μετέχει του ψηφιακού, υπάρχει εκεί απλά ως αναπαράσταση», ενώ σίγουρα «ενέχει το εν δυνάμει άγριο», όπως λέει η Εύα Γιαννακοπούλου, «υπάρχει πάντα ο φόβος της επανάστασης του άγριου “άλλου” που μπορεί να ενσαρκώνεται μέσα στο ζώο».
«Δεν μας ενδιαφέρει η μεταμφίεση τόσο για τη συνθήκη της ανωνυμίας που μπορεί αν σου προσφέρει μια μάσκα. Είναι περισσότερο ένα εργαλείο που μπορεί κανείς να μεταφέρεται από την επωνυμία στην ανωνυμία και το ανάποδο.»
Οι υβριδικές στολές ζώου-μηχανικού των Most Mechanics Are Crooks μοιάζουν με επιστροφή του ψηφιακού άβαταρ στο φυσικό κόσμο. «Πάντως, δεν μας ενδιαφέρει η μεταμφίεση τόσο για τη συνθήκη της ανωνυμίας που μπορεί αν σου προσφέρει μια μάσκα», καταλήγει ο Κωστής Σταφυλάκης, «είναι περισσότερο ένα εργαλείο που μπορεί κανείς να μεταφέρεται από την επωνυμία στην ανωνυμία και το ανάποδο». Άλλωστε, οι στολές που έχουν επιλέξει δεν είναι μόνιμες ούτε πρόκειται να καλύπτουν διαρκώς στις εμφανίσεις τους τα χαρακτηριστικά τους. «Αυτή η αμφισημία ανάμεσα στον επίσημο, καθωσπρέπει εαυτό και την καρναβαλική, μεταμφιεσμένη εκδοχή του είναι που μας κεντρίζει». Σε μια εποχή, μάλιστα, που κάθε άνθρωπος λανσάρει πολλαπλές ταυτότητες διαδικτυακά, κάθε μία από τις οποίες διέπεται από μια φαινομενική συνέπεια και απευθύνεται σε συγκεκριμένο κύκλο κοινού (βλ. φίλοι σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, gaming ταυτότητες σε multi-player παιχνίδια, προφίλ σε σάιτ γνωριμιών κοκ), αυτή η απροσδιόριστη αμφισημία αποκτά νέες δυνατότητες.
Κλείνοντας με την επικείμενη συνάντηση στο Ινστιτούτο Γκαίτε για το πρότζεκτ-εκδήλωση «Weasel Dance: Το μιμητικό στην μετα-ψηφιακή συνθήκη», όλα όσα αναφέρθηκαν θα έχουν το δικό τους μερίδιο στη βραδιά. Μια ρευστή, γεμάτη ένταση και κίνηση ατμόσφαιρα, με δεκάδες έργα καλλιτεχνών –άλλα σε φιλμικά documentations, άλλα σε διαδικασία επιτέλεσης εκείνη την ώρα και άλλα σε καταστασιακά μικρο-περιβάλλοντα μέσα στο χώρο– να διεγείρουν τον επισκέπτη για ένα τρίωρο. Μυθοπλαστικές περσόνες, όπως του Sam Albatros και της Ayşenur Babuna, άφυλα υβρίδια, όπως τα χνουδωτά της Αντιγόνης Τσαγκαροπούλου και οι γλυκόξινες υποδοχές των Flower Girls, αλλόκοτα πλάσματα από το ζωικό βασίλειο, όπως το πρότζεκτ «It’s me!» και πόσα ακόμα φτιάχνουν μια αρκετά ηλεκτρισμένη κατάσταση για τους επισκέπτες, που δεν μένει να κάνουν κάτι άλλο από το να την ανακαλύψουν.
Ραντεβού, λοιπόν, στο Γκαίτε!
Weasel Dance: Το μιμητικό στην μετα-ψηφιακή συνθήκη | 26/3 | 7.30 μ.μ. | Είσοδος ελεύθερη | Περισσότερες πληροφορίες για τους Most Mechanics Are Crooks εδώ
