Εστιάζοντας σε ζητήματα όπως οι έμφυλες ταυτότητες και οι συγκρούσεις του αστικού τοπίου, ήδη από τη δεκαετία του ’90, ο Δημήτρης Ντοκατζής, ο οποίος έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 59 ετών, είναι από τους καλλιτέχνες που μένει να βρουν τη θέση που τους αξίζει στην ιστορία της τέχνης.
Πρωτογνώρισα τον Δημήτρη Ντοκατζή το 2003, όταν ως νεαρή τότε κριτικός στο αθηνόραμα είχα εστιάσει στην έκθεσή του «Κεντρική Αγορά» που είχε παρουσιαστεί στο Οξύμωρο και ένα στούντιο στην οδό Ευμορφοπούλου στου Ψυρρή. Στην προ-ολυμπιακή Αθήνα, όπου και ο κόσμος της τέχνης ζούσε τότε σε μια κατάσταση ευφορίας με νέες γκαλερί και μια αναδυόμενη γενιά που αναζητούσε να αφήσει το στίγμα της, ένας καλλιτέχνης εκτός συστήματος, όπως τον αντιλαμβανόμουν εγώ τότε, καταπιανόταν με ζητήματα που απουσίαζαν από την κυρίαρχη ατζέντα, σε έναν εξωθεσμικό και μη εμπορικό χώρο.
Οι έμφυλες ταυτότητες, ο εθνικισμός, οι μετανάστες, οι συγκρούσεις στο νέο αστικό τοπίο ήταν μερικές από τις πτυχές της πραγματικότητας που διαπερνούσαν τα βίντεο του Ντοκατζή στην έκθεση εκείνη όπου παρατηρούσε την Αθήνα ως κέντρο υποδοχής μεταναστών, αντιπαραβάλλοντας την με τις αναμνήσεις από την εποχή που τραγουδούσε τη «Γαλανόλευκη» κάθε πρωί μαθητής στα Ανάβρυτα.
Πέρα από ένας καλλιτέχνης που σχολίαζε την κοινωνική πραγματικότητα, διερευνούσε τις δκαδικασίες συγκρότησης των σχέσεων και των δομών της, έδινε σημασία στο χώρο έκθεσης (συχνά μη θεσμικό, αλλά και ψηφιακό) των έργων του και τον ενέτασε στην αφήγηση, ο Ντοκατζής ήταν ένας ανήσυχος συνομιλητής που επιζητούσε την κριτική και τη συζήτηση, την επαφή με το νέο και παρακολουθούσε με συνέπεια τα εικαστικά τεκτονόμενα. Με δική του πρωτοβουλία ανοίξαμε με αφορμή εκείνη την πρώτη μου αναφορά στο έργο του, έναν διάλογο που συνεχίστηκε μες στα χρόνια – τελευταία φορά, πριν επιδεινωθεί η υγεία του, τον είδα στα εγκαίνια της Βουλής των Σωμάτων της documenta14. Δεν προλάβαμε να συζητήσουμε πώς είδε την ενασχόληση της documenta με ζητήματα όπως το gender, με τα οποία είχε καταπιαστεί από τη δεκαετία του ’90 με το έργο τους, χωρίς παρόλα αυτά να καταγραφεί, όπως θα έπρεπε, στην ιστορία της τέχνης.
Τον τελευταίο καιρό η περίπτωσή του μας έχει απασχολήσει ως ένα από τα σημεία αναφοράς στην έρευνα που πραγματοποιούμε ως Προσωρινή Ακαδημία Τεχνών (με τους Ελπίδα Καραμπά, Γιάννη Παπαδόπουλο, Γλυκερία Σταθοπούλου) «Προς μια ιστορία για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Από το θεσμικό, στο αντιθεσμικό και το εξωθεσμικό» στο αρχείο του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης iset. Πρόκειται για μια προσπάθεια καταγραφής ενός κεφαλαίου για την πρόσφατη ιστορία της ελληνικής τέχνης που με αφετηρία τη δεκαετία του ’90 διερευνά ποιοι είναι οι μηχανισμοί με τους οποίους πλαισιώνεται η καλλιτεχνική παραγωγή και στη συνέχεια αρχίζει να οργανώνεται ο λόγος περί αυτής, μέχρι να καταγραφεί σε ιστορία. Η διαδικασία της έρευνας θα παρουσιαστεί με τη μορφή μιας έκθεσης στο iset στις αρχές Μαΐου και μια πρώτη γεύση μπορείτε να πάρετε από το πρώτο μιας σειράς κειμένων που δημοσιεύεται στις Αναγνώσεις της Αυγής.
Σε κείμενο του 2003 στο περιοδικό Αντί που υπάρχει στο αρχείο του ΙΣΕΤ ο Μάνος Στεφανίδης μιλά για μια εικαστική άνοιξη στου Ψυρρή ξεκινώντας από την έκθεση του Δημήτρη Ντοκατζή “Κεντρική Αγορά”. Ο Στεφανίδης κάνει λόγο για τη θριαμβευτική επανεμφάνιση ενός καλλιτέχνη που δεν διδάσκει σε καμιά σχολή Καλών Τεχνών, δεν έχει σταλεί σε μικρή ή μεγάλη Μπιενάλε της Βενετίας και βέβαια δεν τον έχει συμπεριλάβει το ΕΜΣΤ σε εκθέσεις και συλλογές του, σημειώνοντας ότι με αυτόν τον τρόπο δεν μπορεί να υπάρξει στρατηγική και συνέπεια σε βάθος χρόνου.
Για πολλούς λόγους που έχουν να κάνουν με τους μηχανισμούς πλαισίωσης του έργου των Ελλήνων καλλιτεχνών και τις παθογένειες της ελληνικής επιμελητικής πρακτικής, των θεσμών και του λόγου περί τέχνης ο Ντοκατζής υπήρξε μια τέτοια “ξεκρέμαστη” περίπτωση καλλιτέχνη και ζητήματα που διερεύνησε το έργο του και επανέρχονται σε άλλες “μεμονομένες” περιπτώσεις Ελλήνων καλλιτεχνών από τη δεκαετία του ’90 ως σήμερα δεν έχουν καταφέρει να στοιχειοθετήσουν ένα τοπικό παράδειγμα που θα μπορούσε να ενταχθεί και σε ένα ευρύτερο διεθνή διάλογο.
Παραθέτουμε το βιογραφικό του, όπως εμφανίζεται στην ψηφιακή πλατφόρμα του ΙΣΕΤ.
Ο Δημήτρης Ντοκατζης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1958. Σπούδασε στο Λονδίνο, εικαστικές τέχνες στο Byam School of Art (1978-1982) και κινηματογράφο στο The London International Flim School (1982-1984).
Από την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα (1990, Titanium Gallery) αναζητά τα όρια της γλυπτικής, αποστασιοποιείται από τον αντικειμενικό της χαρακτήρα και παρουσιάζει γλυπτικές εγκαταστάσεις που διαμορφώνουν χώρους έντονης δραματικότητας.
Τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι λαμαρίνες, δέρμα, κερί, λυχνίες φωτός κ.α. Μέχρι το 1997 το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται σε μινιμαλιστικές κατασκευές και εγκαταστάσεις, οι οποίες έρχονται σε διάλογο με την αρχιτεκτονική και το design. Στη συνέχεια, εντάσσει το γραπτό λόγο στο έργο του. Οικειοποιείται τις αρχές της αφίσας, τις τεχνικές της διαφήμισης και χρησιμοποιεί τη φωτογραφία και το video ως βασικά μέσα της δουλειάς του. Σχολιάζει την πολιτική, κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα και προσπαθεί να ανιχνεύσει τις διαδικασίες συγκρότησης των σχέσεων και των δομών της.
Τον ενδιαφέρει επίσης, ο χώρος έκθεσης των έργων του, φυσικός ή ψηφιακός. Εκθέτει σε μη θεσμικούς χώρους εντάσσοντας τον ίδιο το χώρο στη δημιουργική αφήγηση της έκθεσης, αλλά εκθέτει επίσης στο διαδίκτυο, λαμβάνοντας υπ’όψιν τις ιδιαιτερότητες και τις δυνατότητες του μέσου.
Παράλληλα με το εικαστικό του έργο έχει έχει επιμεληθεί και οργανώσει εκθέσεις. Είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της καλλιτεχνικής ομάδας Personal Cinema. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (2011: Les Paris sont Ouverts, Freud Museum, Λονδίνο). Συμμετείχε επίσης στην 4η Μπιενάλε της Αθήνας (AGORA, 2013) και σε θεματικές εκθέσεις. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές όπως το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, το Σκιρώνειο Μουσείο, το Μουσείο Βορρέ, η συλλογή Πιερίδη και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ.
Ατομικές εκθέσεις
1990, Galerie Titanium, Αθήνα
1992, Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, Αθήνα
1994, Antonia Havani Contemporary Art, Κέρκυρα
1994, Μύλος, Θεσσαλονίκη
1994, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Αθήνα
1996, Αίθουσα Μάγια Τσόκλη (Maya Tsoclis), Αθήνα
1997, Artforum Gallery, Θεσσαλονίκη
1997, Γκαλερί Θέμα, Αθήνα
2003, Ευμορφοπούλου 6, Πλατεία Κουμουνδούρου, Αθήνα
2008, Loft Σκουζέ 3, Αθήνα
2011, Γκαλερί The Apartment, Αθήνα
2015, Qbox Gallery, Αθήνα
Ομαδικές εκθέσεις
1990, "Creacite ΄90", Τούρ, Γαλλία
1990, "Μεταίχμιον ΄80 - ΄90", Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων, Αθήνα
1990, "Έλληνες δημιουργοί σε διεθνή εικαστικά κέντρα", Galerie Titanium, Αθήνα
1991, "Επίθεση στις αισθήσεις", Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα
1991, "Σύγχρονο Αντικείμενο Τέχνης", Αίθουσα Τέχνης Μοιραράκη, Κηφισιά
1991, "Θερινές Δροσοσταλίδες", Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα
1992, "25 Σύγχρονοι Ζωγράφοι", Αίθουσα Τέχνης Μοιραράκη, Κηφισιά
1992, "VIII διεθνής biennale γλυπτικής 1991-92: Για έναν πρακτικό προσδιορισμό της σύγχρονης τέχνης", Σκιρώνειο Μουσείο Πολυχρονόπουλου/Σκιρώνειο Κέντρο Κηφισιάς, Μέγαρα/Κηφισιά
1992, "Θερινές Δροσοσταλίδες", Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, Αθήνα
1993, "Art Athina 1 1993", Εκθεσιακό Κέντρο Αθηνών, Αθήνα, Ελλάδα
1993, "3rd Minos Beach Art Symposium 1993: Art in Politics", Minos Beach Hotel, Άγιος Νικόλαος, Κρήτη
1994, "Τέταρτη Αποστολική: Θερινό Ηλιοστάσιο - Δράση Φωτός ", Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα
1994, "Σημεία επαφών", Κατάστημα Citibank Κυψέλης, Αθήνα
1994, "Ομαδική Έκθεση", Μύλος, Θεσσαλονίκη
1994, "Πάθη", Αποθήκη Αποστολών του ΟΣΕ-Σταθμός Λαρίσης, Αθήνα
1994, "Σχέδια-Μικρά Έργα", Χώρος Τέχνης Θέμα, Αθήνα
1995, "Εξη εικαστικές παρεμβάσεις - Αθήνα ΄95", Χώρος Τέχνης Θέμα, Αθήνα
1995, "Σκουπίστε τα πόδια σας", A. Havani Contemporary Art, Κέρκυρα, Κέρκυρα
1996, "Games", Artforum Vilka Gallery, Θεσσαλονίκη
1997, "Η μεταφορά της βίδας", Κτήριο επιχείρησης Κ. Θεοδοσιάδη, Πειραιάς
ΒιογραφικόΈργαΑτομικές ΕκθέσειςΟμαδικές ΕκθέσειςΤύποςΒιβλία/Κατάλογοι
1997, "Οίκοι άστυ(+)ότητες", Ελληνοαμερικάνικη Ένωση, Αθήνα
1997, "Έξη εικαστικές προτάσεις", Artforum Vilka Gallery, Θεσσαλονίκη
1997, "Οίκοι άστυ(+)ότητες", Μύλος, Θεσσαλονίκη
1998, "Moodiatel 900 69 69 69", Αλκιβιάδου 30, Αθήνα
1998, "Νέα Αποκτήματα Μ.Μ.Σ.Τ. 1998", Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη
1999, "Π + Π = Δ, Νέα τέχνη από τις δεκαετίες του ΄70 και ΄80, Επιλογές από το "Δεσμό", Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα
1999, Δραγατσανίου "Video Show", Πλατεία Κλαυθμώνος, Οδός Δραγατσανίου, Αθήνα
2000, "Π+Π=Δ, Αρχείον Δεσμός", Δημοτική Πινακοθήκη Λ. Κανακάκις, Ρέθυμνο
2000, "Καλοκαίρι 2000", Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Αθήνα
2000, "Π+Π=Δ", Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας Ρεθύμνης, Ρέθυμνο, Κρήτη
2000, "Use Me", Καρνεάδου 24, Κολωνάκι, Αθήνα
2001, "Αναζητήσεις και Διατυπώσεις Ελλήνων Καλλιτεχνών από το 1950 έως το 2000", Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών (Πρώην Σταφιδαποθήκες Barry), Πάτρα
2001, "Διαδρομές - Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη", Γκαλερί Καλφαγιάν, Αθήνα
2002, "30 x 40 cm", Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Αθήνα
2003, "322+1 Καλλιτέχνες-Δωρητές", Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη
2003, "Coup De Coeur", Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Αθήνα
2004, "La creacion de la guerra de los Balcanes: el juego", Centro Cultural del Conde Duque, Μαδρίτη, Ισπανία
2008, "WO[+] MAN=?, Δημόσιοι Χώροι στα Εξάρχεια, Αθήνα
2009, "Στο κατώφλι δύο αιώνων", Δημοτική Πινακοθήκη Λ. Κανακάκις, Ρέθυμνο
2009, "Κυκλάδων 28: Genius Loci", Νεοκλασικό Κυκλάδων 28, Κυψέλη, Αθήνα
ΒιογραφικόΈργαΑτομικές ΕκθέσειςΟμαδικές ΕκθέσειςΤύποςΒιβλία/Κατάλογοι
2009, "Μου αρέσει να στολίζομαι", Σπίτι της Κύπρου, Αθήνα
2010, "Έκθεση για ενίσχυση της AICA", Kappatos Gallery, Αθήνα
2010, "Μου αρέσει να στολίζομαι", Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, Ρέθυμνο, Κρήτη
2012, "The Symptom 03/στα όρια του μαζί", Άμφισσα
2013, "Η δι-αφάνεια του σεξ", Παλαιό Νοσοκομείο Άμφισσας, Άμφισσα
2013, "4η Μπιενάλε της Αθήνας 2013: Agora", Πρώην Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, CAMP! Contemporary Art Meeting Point, Αθήνα
2013, "Υποπροϊόντα-Οι Τέχνες συναντούν τη Βιομηχανία", Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων, Αθήνα
2013, "Τι κόντεψα να στερηθώ", Salon De Vortex, Αθήνα
2013, "RE-Culture 2", Σκαγιοπούλειο Ίδρυμα, Παλαιά Δημοτικά Λουτρά, Αθήνα
2013, "Μικρογεωγραφίες II. Ένας τυχαίος οδηγός για τη συγκρότηση αστικών κοινωνιών", CAMP!, Ορίζοντας Γεγονότων, The Apartment off-site, Μπλόκο Κερατέας (Άπαρτο Κάστρο), Κεντρική Πλατεία Κερατέας, Οικία Ελένης Ζαρολιάγκη, Αθήνα, Κερατέα
2014, "F is for football", Skouze 3, Αθήνα
2014, "Like", Αίθουσα Τέχνης Έκφραση-Γιάννα Γραμματοπούλου, Αθήνα
