Η ευρωπαϊκή φιλελληνική τέχνη, καθότι αποτελεί την κύρια πηγή για την εικόνα της Επανάστασης και του περιρρέοντος συναισθήματος της εποχής, έχει βεβαίως την τιμητική της φέτος, αφού λόγω του επετειακού ορόσημου πολλά ήταν τα έργα που βγήκαν από μουσειακές και ιδιωτικές αποθήκες μετά την καραντίνα, ούτως ώστε να δείξουν πώς διαδόθηκε το μήνυμα του αγώνα μέσα απ’ τους πίνακες και τα χρηστικά αντικείμενα που διακινούνταν τότε στα σαλόνια της Ευρώπης και της Αμερικής. Τα μοτίβα κι οι –διάχυτες από ρομαντισμό– αναπαραστάσεις εξελίχθηκαν σε μοχλό πίεσης για τις κυβερνήσεις, διαμόρφωσαν προοδευτικά την ιστορική μας μνήμη, ενώ ως διακριτό είδος στην ιστορία της τέχνης ποτέ δεν έχασαν τη συλλεκτική τους αίγλη.
Εντούτοις, αποσπασματική και μάλλον ενδεικτική ήταν η παρουσία τους στα μόνιμα εκθετήρια των μουσείων, έτσι που αδυνατούσε κάποιος επισκέπτης να γευτεί σε μια πλούσια μπουκιά το κομμάτι «φιλελληνισμός» που ιδεολογικά κι αισθητικά ενώνει το ντόμινο της ελληνικής ταυτότητας, από τα αρχαία ιδεώδη ως την νεότερη σύσταση της χώρας.
«Το κενό έρχεται να καλύψει με άρτιο επιστημονικά τρόπο, ιδιαίτερη καλαισθησία και ταυτόχρονα πλήρη σεβασμό προς τη μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική αξία των αντικειμένων που κοσμούν τις συλλογές του, το Μουσείο Φιλελληνισμού», όπως ανέφερε η Λίνα Μενδώνη κατά τη διάρκεια των εγκαινίων του πιο νεαρού –αυτή τη στιγμή– μουσείου της πρωτεύουσας.
Σε ένα τριώροφο κτίριο στην Νέα Φιλοθέη, μεταξύ σπιτιών και πρασίνου, άνοιξε τις πόρτες του το Μουσείο Φιλελληνισμού. Προσωρινά ωστόσο, εφόσον στόχος είναι μετά τη διετία το μουσείο να μεταφερθεί στο κέντρο της Αθήνας, καθώς τα 800 τ.μ. του τωρινού οικήματος δεν επαρκούν για το μέγεθος της συλλογής, όπως μεταφέρει στο «α» ο ιδρυτής και εμπνευστής του μουσείου, Κωνσταντίνος Βελέντζας.
«Τι είναι αυτό που μένει στον επισκέπτη φεύγοντας απ’ το μουσείο; Δέος!», απαντά απερίφραστα η υπεύθυνη επικοινωνίας στο Μουσείο Φιλελληνισμού, Άννα Ρόζα. «Διότι είναι εικόνες και πληροφορίες που ίσως διδαχτήκαμε νεότεροι στο σχολείο αλλά ποτέ δεν κρατήσαμε στο βαθμό που τους άξιζε».
Παρακινημένος από την αγάπη του για το φιλελληνικό ρεύμα, ξεκίνησε από το 2010 να συλλέγει οτιδήποτε σχετικό κυκλοφορούσε στις δημοπρασίες σε ΗΠΑ, Ευρώπη, ακόμη και Αυστραλία, αγγίζοντας πλέον τα 2.500 σπάνια αντικείμενα –έργα τέχνης, κυρίως ζωγραφικά, χρηστικά αντικείμενα και τεκμήρια/κειμήλια–, «τα οποία διηγούνται την ιστορία του φιλελληνισμού από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα». Μεταξύ των έργων βρίσκονται όλοι οι επιφανείς καλλιτέχνες του είδους, όπως ο Πίτερ φον Ες και ο Ντελακρουά, αλλά και η μεγαλύτερη συλλογή προσωπικών αντικειμένων του Λόρδου Βύρωνα.
Πριν από δύο χρόνια, το 2019, προκειμένου να οργανώσει και να επεκτείνει το έργο του, ίδρυσε την Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό (ΕΕΦ), μια ομάδα με ευρύτερη δράση γύρω από τις αξίες του ελληνικού πολιτισμού και τους φιλέλληνες που διαχρονικά τις πρεσβεύουν. Γι’ αυτό και μετά το μουσείο έρχεται η ανέγερση ενός Μνημείου Φιλελλήνων επί της Βασιλίσσης Σοφίας, ενώ ήδη έχουν θεσμοθετηθεί βραβεία και μετάλλια προς τιμή των απογόνων αλλά και των σύγχρονων φιλελλήνων. Στην εταιρία, μάλιστα, συγκαταλέγεται μια διεθνής επιστημονική επιτροπή που παράγει πρωτότυπο ερευνητικό έργο, μελετώντας συναφή με τον φιλελληνισμό ζητήματα, όπως τον τρόπο που εκφράστηκε το ρεύμα στην κάθε χώρα ξεχωριστά.
«Τι είναι αυτό που μένει στον επισκέπτη φεύγοντας απ’ το μουσείο; Δέος!», απαντά απερίφραστα η υπεύθυνη επικοινωνίας και πανταχού παρούσα στο Μουσείο Φιλελληνισμού, Άννα Ρόζα. «Διότι είναι εικόνες και πληροφορίες που ίσως διδαχτήκαμε νεότεροι στο σχολείο αλλά ποτέ δεν κρατήσαμε στο βαθμό που τους άξιζε». Διαρθρωμένες σε ένα ενιαίο αφήγημα, ανακτούν τώρα το νόημά τους. Από τους αναγεννησιακούς του 16ου αιώνα και τον τρόπο που έβλεπαν την ελληνική αρχαιότητα και τη μυθολογία, ο επισκέπτης περνάει στην «ιδανική Ελλάδα» που σμίλεψαν με την τέχνη τους οι φιλέλληνες του 19ου αιώνα, στον ηρωισμό και τους υπαινιγμούς που μετέφεραν τα έργα τους και μετέδωσαν αργότερα στην (ώριμη) Σχολή του Μονάχου.
Ανάμεσα στις αναπαραστάσεις, κι ο σφυγμός του αγώνα: κουμπούρια και γιαταγάνια που χρησιμοποιήθηκαν από τους φιλέλληνες και τον πρώτο τακτικό στρατό της χώρας, επιστολές που έπαιξαν κομβικό ρόλο στην εξέλιξη και τα στρατόπεδα του αγώνα μαζί με το ημερολόγιο πλοίου από την Ναυμαχία στη Σαλαμίνα είναι οι μικρές εκπλήξεις που αποκαλύπτονται στον επισκέπτη κατά τη διαδρομή.
Στον τέταρτο και τελευταίο όροφο του μουσείου βρίσκεται ο «Αμερικάνικος Φιλελληνισμός», μια έκθεση μέσα στην έκθεση που παρουσιάζεται ως περιοδική, συμπυκνώνοντας την αρωγή που ήρθε απ’ την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, σε μία εποχή που το δόγμα Μονρό υπαγόρευε κυβερνητική ουδετερότητα. Το πείσμα των Ελλήνων για αυτοδιάθεση όχι μόνο συγκίνησε τους Αμερικανούς πολίτες αλλά αποτέλεσε και «έναυσμα για δικές τους διεκδικήσεις: τη χειραφέτηση των Αφρικανών σκλάβων αλλά και των γυναικών αργότερα», σημειώνει η Άννα Ρόζα.
Μουσείο Φιλελληνισμού | Ζησιμοπούλου 12, Νέα Φιλοθέη, 2108094750 | Τετ.-Κυρ.: 10 π.μ.-6 μ.μ. (Σημείωση: Λόγω των περιοριστικών μέτρων, καλείστε μια μέρα πριν την επίσκεψή σας να στείλετε ενημερωτικό μήνυμα στο info@phmus.org) | Είσοδος ελεύθερη
