Η διευθύντρια του European Cultural Foundation βρέθηκε στην Αθήνα και μιλά για την απόφαση του Ιδρύματος να βραβεύσει τη Μπιενάλε της Αθήνας και για τα νέα δεδομένα στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης.
Τι είναι το European Cultural Foundation;
Το European Cultural Foundation κλείνει φέτος τα 60 του χρόνια. Οι ρίζες του βρίσκονται στην μεταπολεμική Ευρώπη που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της. Ιδρύθηκε το 1954 από τον Ελβετό φιλόσοφο Denis de Rougemont, ο οποίος πίστευε ότι ο πολιτισμός μπορούσε να αποβεί πηγή έμπνευσης για το μέλλον της Ευρώπης, ότι όπως είχε πει ένας από τους πρωτεργάτες της ευρωπαϊκής ενοποίησης ο Γάλλος πολιτικός Robert Schumann η Ευρώπη χρειάζεται μια ψυχή. Τη δεκαετία του '60 το ECF μεταφέρθηκε στην Ολλανδία, όπου εδράζεται ως σήμερα χρηματοδοτούμενο κατά 75% από τα λαχεία.
Ποιος είναι ο στόχος του ιδρύματος;
Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι ο πολιτισμός είναι βασικός πυλώνας μιας ανοιχτής, δημοκρατικής κοινωνίας. Μας απασχολεί με ποιον τρόπο ο πολιτισμός μπορεί να προσφέρει στην ευρύτερη κοινωνία. Ακόμη και λέγοντας Ευρώπη εννοούμε μια όσο το δυνατόν πιο ανοιχτή κοινότητα που φτάνει από τον Καύκασο ως την νοτιοανατολική Μεσόγειο. Προσφέρουμε υποτροφίες για έρευνα και ανάπτυξη νέων ιδεών, δημιουργούμε δίκτυα φέρνοντας σε επαφή την Ευρώπη με τους γείτονες της και, βέβαια, από το 2008 έχουμε θεσπίσει το βραβείο Princess Margiet, προς τιμήν της πριγκίπισσας της Ολλανδίας και πρώην προέδρου του ECF, το οποίο αντιστοιχεί σε 50.000 € και απονέμεται κάθε χρόνο σε δυο οργανισμούς ή ιδιώτες που αλλάζουν δυναμικά το πολιτιστικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.
Ποια είναι η διαδικασία του βραβείου;
Μια διαφορετική κάθε φορά ομάδα 35 ατόμων που ασχολούνται με διαφορετικούς τομείς της τέχνης ανά την Ευρώπη (από επιμελητές μουσείων και συλλέκτες μέχρι ακτιβιστές και διανοητές), την οποία μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα μας, επιλέγει τους υποψήφιους και μια εξίσου πολυσυλλεκτική επιτροπή αξιολόγησης που φέτος περιλάμβανε από τη θεωρητικό της performance Bojana Cvejić ως τον διευθυντής της Tate Modern Chris Dercon, αναδεικνύει τους τελικούς νικητές. Στο παρελθόν έχουν βραβευτεί για παράδειγμα από τον ιδρυτή των Rimini Protokoll Stefan Kaegi και τον θεωρητικό της τέχνης Stuart Hall μέχρι τον επιμελητή Charles Esche και τους χορογράφους Jerome Bel και Pichet Klunchun.
Με ποιο σκεπτικό βραβεύτηκε η Μπιενάλε της Αθήνας;
Η Μπιενάλε της Αθηνάς διακρίθηκε γιατί κατάφερε να κινητοποιήσει μεγάλη συμμετοχή και να αναστοχαστεί το θεσμό, τον εαυτό της. Πλέον οι μπιενάλε έχουν ταυτιστεί στο μυαλό μας με κάτι σε μεγάλο βαθμό εμπορευματοποιημένο. Αυτό που πέτυχε η Μπιενάλε της Αθήνας είναι να διεκδικήσει εκ νέου την ουσία του θεσμού, και να μας κάνει έτσι να πιστέψουμε ότι υπάρχει δυναμικό μέλλον για τις μπιενάλε γενικότερα. Κάτι το οποίο ίσως μπορεί να συμβεί μόνο κάτω από συνθήκες σαν αυτές που ζείτε εδώ. Μια διαφορετικού τύπου παρέμβαση αλλά με αρκετά κοινά στοιχεία έχει να παρουσιάσει και ο δεύτερος βραβευμένος μας για φέτος, το Visual Culture Research Center στο Κίεβο. Πίσω του βρίσκεται μια ομάδα από νέους, πολύ πολιτικοποιημένους διανοητές, καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς που παραμένουν ενεργοί παρά την πολιτική κατάσταση και εύχομαι να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Σε μια Ευρώπη που πλήττεται από πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς πολέμους πιστεύω ότι ο πολιτισμός μπορεί να κάνει τη διαφορά. Μες σ’ αυτό το πλαίσιο αναδεικνύουμε θεσμούς που θέλουν να δεσμευτούν, να εμπλακούν, και έχουν τη δύναμη να αλλάξουν την κατάσταση. Με αυτή την έννοια δεν έχει τόση σημασία να συζητήσουμε αν η μπιενάλε της Αθήνας είναι ή όχι θεσμός, κάτι το οποίο απασχόλησε πολλούς στο συμπόσιο που έγινε, αλλά το πως η συγκεκριμένη διοργάνωση έθεσε υπό αμφισβήτηση και προς σκέψη την ίδια τη δομή της μπιενάλε, κάτι το οποίο μπορεί να αποβεί σημαντικό όχι μόνο για την ίδια αλλά και για κάθε μπιενάλε διεθνώς. Ερχόμενη στο συμπόσιο δεν ήξερα τι να περιμένω και είδα 300 περίπου άτομα με διάθεση συμμετοχής.
Βλέπω ότι δίνετε έμφαση σε project που έχουν και μια κοινωνικοπολιτική διάσταση.
Δεν μου αρέσει να διαχωρίζω την καλλιτεχνική από την κοινωνική σφαίρα. Πιστεύω ότι μέσω στης συμμετοχής και της συλλογικότητας μπορούν να βρεθούν λύσεις ακόμη και σε ευρύτερα ζητήματα. Πρόσφατα δώσαμε μια υποτροφία για την ανάπτυξη μιας ιδέας που αφορά στην επαναδιεκδίκηση του δημοσίου χώρου. Απευθύναμε λοιπόν μια ανοιχτή πρόσκληση και στη συνέχεια συγκεντρώσαμε 50 από όσους απάντησαν σε ένα τετραήμερο idea camp ανταλλάσσοντας ιδέες. Μόλις 50% των συμμετεχόντων αυτοπροσδιορίζονται ως πολιτιστικοί παραγωγοί, αφού οι ιδέες περιλάμβαναν από ένα δημιουργικό σύστημα ανακύκλωσης στην Παλαιστίνη που σχεδίασε μια ντιζάινερ μέχρι μια πρόταση για wi fi σε απομακρυσμένα χωριά. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι στις προτάσεις που υποστηρίζουμε να βλέπουμε μια προοπτική, μια δυναμική ανάπτυξης μες στο χρόνο.
Πώς αλλάζουν οι περικοπές για τον πολιτισμό το σκηνικό;
Σε όλη την Ευρώπη ο προϋπολογισμός του δημόσιου τομέα για την τέχνη συρρικνώνεται διαρκώς και το ερώτημα που πρέπει να πάνε αυτά τα μειωμένα κονδύλια μας απασχολεί όλο και περισσότερο. Πιστεύω ότι αυτό που πρέπει να κάνει σαφές η πολιτεία σε κάθε περίπτωση είναι το ποιες είναι οι προτεραιότητες της ως προς τη διαχείριση των κονδυλίων αυτών. Συνήθως εκείνες που πλήττονται περισσότερο πάντως είναι οι μεσαίας δυναμικής πρωτοβουλίες που δέχονταν στο παρελθόν πίεση να ιδρυματοποιηθουύν και τώρα μένουν μετέωρες, αφού οι μεγάλοι παίκτες συνήθως έχουν κι άλλες πηγές χρηματοδότησης ενώ οι μικροί έχουν μάθει να δουλεύουν και χωρίς κρατική υποστήριξη. Αυτό που βρίσκω συναρπαστικό σε πείσμα της εποχής είναι η άνθιση των νέων πρωτοποριακών εγχειρημάτων που δεν βλέπουν κατ’ ανάγκη τον εαυτό τους ως πολιτιστικές οργανώσεις αλλά επιχειρούν ένα γεφύρωμα ανάμεσα στην τέχνη, την εκπαίδευση, την κοινωνία, την πολιτική. Αυτό που προσπαθούμε να δούμε εμείς στο ECF είναι ποιες από αυτές τις πρωτοβουλίες δείχνουν μια μακροπρόθεσμη δέσμευση. Και να δημιουργήσουμε δίκτυα και δομές που θα τους βοηθήσουν να κάνουν τις ιδέες τους πράξη. Δεν μας ενδιαφέρει να δώσουμε ένα ακόμη βραβείο σε ήδη βραβευμένους, αλλά να αναδείξουμε εκείνους που δείχνουν να βρίσκουν λύσεις για το μέλλον, να είναι στην καρδιά των γεγονότων κάνοντας ακτιβισμό, έστω και με μικρό «α».
Η απονομή του βραβείου Princess Margiet θα γίνει στις 31 Μαρτίου στο μουσείο BOZAR στις Βρυξέλλες.
