Στεφανία Γουλιώτη: «Το ιδανικό μου είναι ένα θέατρο της τηλεπάθειας»

Ξενυχτισμένες και οι δυο παρακολουθώντας την «κρίσιμη» χθεσινοβραδινή ολομέλεια της Βουλής, μιλήσαμε πρωί-πρωί για τις «Ευμενίδες», την τραγωδία του Αισχύλου που ανεβάζει μόνη της, παίζοντας όλους τους ρόλους, μέσα σε μια μόλις ώρα. Ναι, η Στεφανία Γουλιώτη δίνει ένα παράξενο «παρών» στο Φεστιβάλ Αθηνών.

Να υποθέσω πως κι εσύ, όπως η πλειοψηφία των Ελλήνων, παρακολούθησες τη χθεσινοβραδινή ψήφιση του σχεδίου συμφωνίας από την ελληνική Βουλή;
Εννοείται. Έπεσα να κοιμηθώ και συνέχισα να ακούω φωνές… Γενικά, τον τελευταίο καιρό, βλέπω τους πολιτικούς στον ύπνο μου. Δεν αστειεύομαι. Έχω μόνιμη παρέα τον Τσίπρα, τον Βαρουφάκη, τον Τσακαλώτο… Εγώ που ουδέποτε ασχολούμουν με την πολιτική, έχω βρεθεί να μην ασχολούμαι με τίποτα άλλο. Λάθος μου.

Γιατί λες πως είναι λάθος;
Άκουγα χθες τον πρωθυπουργό και κόντεψα να σπάσω την τηλεόραση. Υπήρχαν, μας είπε, τρεις επιλογές: η «κακή συμφωνία» που τελικά υπερψηφίστηκε, το «άτακτο Grexit» και «το σχέδιο Σόιμπλε». Το δικό του σχέδιο πού διάολο ήταν; Δεν είχε σχέδιο ο ίδιος, ως πρωθυπουργός μιας χώρας σε κρίση; Τι θα πει «αναγκάστηκα να κάνω τη συμφωνία»;
Το «αναγκάστηκα» μας το είπαν και οι προηγούμενοι. Είναι, λοιπόν, όλοι τους ανίκανοι; Έτσι φαίνεται.

Δεν έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία γι’ αυτό που κάνουν. Δεν θα κρίνω την ηθική ή την έλλειψη ηθικής τους. Το έγκλημά, εξάλλου, είναι άλλο: η ανικανότητά τους. Ήμουν χθες βράδυ στο Θέατρο του Νέου Κόσμου κι έκανα πρόβα την ώρα που ο κόσμος διαδήλωνε έξω από τη Βουλή. Κάποια στιγμή ακούμε με τους συνεργάτες μου φωνές και ποδοβολητά και βγαίνουμε στο δρόμο να δούμε τι συμβαίνει. Ε, ο κόσμος, για να ξεφύγει από τα χημικά και τα δακρυγόνα είχε φτάσει μέχρι το Φιξ…

«Η ψυχανάλυση έπρεπε να είναι υποχρεωτική από το νηπιαγωγείο»

Πόσο χρήσιμο μπορεί να είναι το θέατρο στην παρούσα φάση;
Αναρωτιέμαι κι εγώ συχνά γι’ αυτό.. Η αφύπνιση είναι πάντα ωφέλιμη. Το θέατρο σε γυρίζει στον εαυτό σου, σε κάνει να κοιτάξεις μέσα σου όσο και να παρατηρήσεις τον εαυτό σου απ’ έξω. Να αναρωτηθείς «γιατί το κάνω τώρα αυτό;» ή «γιατί φέρομαι έτσι όταν είμαι θυμωμένος;» Σαν ένας παραμορφωτικός καθρέφτης, το θέατρο μεγεθύνει τα πάντα και μας βάζει να δούμε τι στ’ αλήθεια είμαστε. Τέρατα είμαστε! Ερινύες είμαστε! Είτε είμαστε βουλευτές, είτε διαδηλωτές του Συντάγματος, όλοι τέρατα είμαστε.

Οι Ερινύες, δηλαδή, δεν γίνονται ποτέ Ευμενίδες;

Ποτέ! Σκέψου πως ο Αισχύλος δεν τις αποκαλεί ποτέ «Ευμενίδες» παρά μόνο «σεμνές» θεές. Ο τίτλος της τραγωδίας πρέπει να είναι προσθήκη κάποιου μεταγενέστερου μελετητή. Το «ευ» δεν έχει χώρο σε αυτήν την τραγωδία της πλάνης. Το «σεμνός» που χρησιμοποιεί σοφά ο Αισχύλος είναι μια ύπουλη λέξη, χωρίς αλήθεια. Η σεμνότητα είναι χρήσιμη όταν θέλεις να δείξεις έναν άλλο εαυτό…

Το θέατρο, λοιπόν, όπως και η ψυχανάλυση, μας καλεί να αναγνωρίσουμε αυτήν την υπόστασή μας: να καταλάβουμε, δηλαδή, πως, στην προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε και να συνυπάρξουμε σε μια κοινωνία, έχουμε πάντα ένα τέρας μέσα μας. Το λέει κι ο Αισχύλος: «Ο θνητός αγνοεί πως το κακό πέφτει από τον ρύπο του μυαλού του». Οι «Ευμενίδες» μας καλούν να αντιμετωπίσουμε το σκοτεινό κομμάτι του εαυτού μας…

Μας προϊδεάζεις, λοιπόν, για μια ψυχαναλυτική προσέγγιση των «Ευμενίδων», του θεμελιώδους αυτού αρχαίου κειμένου για τη θέσπιση της δημοκρατίας;
Ναι, γιατί το μεγάλο θέμα πιστεύω ότι δεν είναι το πώς θεσπίζουμε τη δημοκρατία αλλά το πώς αντιμετωπίζουμε τα βίαια απωθημένα, τις προσωπικές φιλοδοξίες και ψευδαισθήσεις, το σκοτάδι και τη μαυρίλα που κουβαλάμε μέσα μας. Στις «Ευμενίδες», ο Άρειος Πάγος παρουσιάζεται ως ένα δικαστήριο που ασχολείται με μια υπόθεση ανθρωποκτονίας: τη θανάτωση της Κλυταιμνήστρας από τον γιο της, τον Ορέστη.

Η θεά Αθηνά θεσπίζει το νέο αυτό δικαστήριο, δίνοντας στους θνητούς δήθεν την ελευθερία να αντιμετωπίσουν με άλλους όρους την παλιά τάξη πραγμάτων. Γιατί παλιά ίσχυε η αυτοδικία. Οι Ερινύες ήταν οι φρικιαστικές θεές που καταδίωκαν τον δολοφόνο. Τώρα, πια, η Αθηνά τους παραχωρεί ένα κανονικό θρόνο και μια θεσμική θέση. Τις απαλλάσσει από την απεχθή μορφή τους και τις νομιμοποιεί. Τι πλάνη!

Η Αθηνά και οι Ερινύες κάνουν μια συνομωσία, ίσως την πιο σκοτεινή, την πιο μεγάλη και πιο ύπουλη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο Ορέστης νομίζει ότι θα ελευθερωθεί. Όπως εμείς που νομίζουμε πως έχουμε δημοκρατία ή πως έχουμε εκλέξει την κυβέρνηση που θέλουμε! Όλα πλάνες είναι. Πάντα θα κουβαλάμε την «τοξική ντροπή» που μας κατατρύχει ήδη από την αποκόλληση από τη μήτρα, το «πονόσωμα» που λένε οι ψυχαναλυτές, τη θέλησή μας να ζούμε με τον πόνο…

Tο θέατρο μεγεθύνει τα πάντα και μας βάζει να δούμε τι στ’ αλήθεια είμαστε. Τέρατα είμαστε! Ερινύες είμαστε! Είτε είμαστε βουλευτές, είτε διαδηλωτές του Συντάγματος, όλοι τέρατα είμαστε.

Ακούγεσαι σα να έχει κάνει επί μάκρον ψυχανάλυση…
Ναι, τη χρειάστηκα κι εγώ κάποια στιγμή. Με βοήθησε πάρα πολύ –τόσο ως άνθρωπο όσο και ως επαγγελματία. Χωρίς τη ψυχανάλυση, δεν θα μπορούσα να δω όλα όσα συζητάμε τώρα. Η ψυχανάλυση και η ψυχοθεραπεία θα έπρεπε να μπουν υποχρεωτικά στα σχολεία, ήδη από το νηπιαγωγείο! Όλα τα προβλήματά μας ξεκινούν πριν καν πατήσουμε τα πέντε μας χρόνια.

Περνάμε όλη την υπόλοιπη ζωή μας μες στη δίνη εκείνων των προβλημάτων, υψώνοντας γύρω μας τείχη προστασίας και αναισθησίας για να μη τα δούμε. Γιατί να πρέπει κάποιος να φτάσει, λόγου χάρη, τα πενήντα για να τα αντιμετωπίσει;…

Πώς αποφάσισες να αυτό-σκηνοθετηθείς, ερμηνεύοντας η ίδια όλα τα πρόσωπα των «Ευμενίδων»;
Όποτε έχω σκηνοθέτη, με πιάνει αυτό που είχα από παιδί με τη δασκάλα μου. Θέλω «να του αρέσω» και, ταυτόχρονα, να δικαιώσω το «όνομα» που μου έχει δοθεί από το κοινό. Ήθελα, λοιπόν, να έχω εγώ προσωπικά την ευθύνη της υποκριτικής μου. Έχω ήδη, βέβαια, καταστρατηγήσει την αρχική μου ιδέα. Ξέρεις ποιο ήταν το ιδανικό μου; Ένα θέατρο της τηλεπάθειας. Ένα θέατρο όπου ο θεατής παρακολουθεί το έργο μέσα από τη σκέψη μου. Δεν μπορώ να το κάνω αυτό αλλά παραμένει το σημείο αναφοράς μου.

Έχεις δει ποτέ αυτό το «τηλεπαθητικό θέατρο» που μας περιγράφεις;
Ναι, όταν η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιζε στη «Ψύχωση» της Σάρα Κέιν. Ο μεγαλύτερος εχθρός μου στο να πετύχω μια τέτοια σχέση με το θεατή είναι, βέβαια, ο εαυτός μου. Έχω μάθει, εδώ και δεκαπέντε χρόνια, να παίζω «κάπως», με ένα συγκεκριμένο τρόπο έκφρασης μέσα σε ένα συγκεκριμένο σύστημα υποκριτικής, βασισμένο στη μίμηση, την απεικόνιση, το «παίξιμο», την προσδοκία μου να επιδείξω πόσο καλή ηθοποιός είμαι...

Ίσως έπρεπε, τελικά, να είχα πάρει τα βουνά, ιδανικά τα βουνά της Κίνας! Ίσως τότε να έβρισκα τον τρόπο που απαιτείται για να επικοινωνήσω ασυνείδητα με το κοινό. Ίσως, όμως, ούτε εγώ ούτε και το κοινό να μην είμαστε έτοιμοι για να μπούμε σε μια τέτοια επικοινωνία…

Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου σε αυτό το κατά τ’ άλλα «μοναχικό σόλο»;
Έχω καταπληκτικούς συνεργάτες, τους οποίους, ευτυχώς, κατάφερα να πείσω πως οι «Ευμενίδες» δεν είναι ένα ηθοποι-ίστικο καπρίτσιο μου αλλά ένα συνεπές και ακριβές υποκριτικό εγχείρημα, στο οποίο, τουλάχιστον εμένα δεν έχουν ξαναδεί!

Πρώτα-πρώτα έχω σαν άγρυπνο «τρίτο μάτι» τον συνάδελφό μου, ηθοποιό Προμηθέα Αλειφερόπουλο, ο οποίος, την ώρα της πρόβας, δεν παίρνει το βλέμμα του από πάνω μου ούτε για να σηκώσει τον καφέ του! Συμβουλευτικά, έρχεται συχνά και με «ισιώνει» ένας άλλος πολύ καλός συνάδελφος, ο σκηνοθέτης Έκτορας Λυγίζος. Κι έπειτα, υπάρχει ο ηθοποιός Χάρης Τζωρτζάκης ως βοηθός μου.

Έπεισα, ευτυχώς, τον Δημήτρη Καμαρωτό να αναλάβει το σχεδιασμό ήχου και είναι υπέροχο που έχω έναν τόσο σπουδαίο συνθέτη να «αναπνέει» μαζί μου με αυτό το περίεργο ηλεκτρονικό όργανο που έχει ο ίδιος εφεύρει…

Συνεργάστηκα, επίσης, με τον Σέρβο video-artist Droijan Kolundzija, ο οποίος έχει επεξεργαστεί μια ειδική τεχνική video-mapping. Κάνει τρισδιάστατες προβολές πάνω στο πρόσωπο και το σώμα μου, τόσο ανεπαίσθητες και αμυδρές που, ως θεατής, διαισθάνεσαι πως κάτι παράξενο συμβαίνει αλλά δεν μπορείς επακριβώς να το προσδιορίσεις! Χρησιμοποιεί κάτι απίστευτα μηχανήματα και ακτίνες Χ (!), ώστε κινεί, λόγου χάρη, ελαφρώς την προβολή του στο φρύδι μου και αλλάζει τα πάντα στην ατμόσφαιρα, μεταμορφώνοντάς με «από μέσα»…

Οι «Ευμενίδες» του Αισχύλου στη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη και τη σκηνοθεσία-ερμηνεία της Στεφανίας Γουλιώτη παρουσιάζονται στις 20-22/7 στην Πειραιώς 260. Η παράσταση είναι ήδη sold-out, οπότε μόνο μέσω τυχόν ακυρώσεων μπορεί να βρείτε θέση. Πληροφορίες από τα www.greekfestival.gr , 2103272000.